Star Wars: The Last Jedi, bộ phim Star Wars chiếu rạp thứ 10 và thứ hai trong bộ ba opera-không gian, mở màn kỳ cuối tuần vừa rồi với 220 triệu đôla, doanh thu mở màn lớn thứ hai mọi thời đại chưa điều chỉnh lạm phát, chỉ sau một phim Star Wars khác. Đến lúc năm cùng tháng tận, chuyến phiêu lưu hành động của đạo diễn Rian Johnson chắc chắn sẽ giữ vị trí đứng đầu phòng vé Bắc Mỹ 2017. (Vị trí này đang được Beauty and The Beast nắm giữ, với 504 triệu đôla.)

Nhưng bộ phim này sẽ không đạt được vị trí đó chỉ nhờ nhận diện tên tuổi; thu hoạch của nó đến từ một loạt các tính toán phức tạp về sản xuất và tiếp thị. Dưới đây là sáu bài học được rút ra từ việc Jedi cuối cùng đã được thực hiện như thế nào, trình diễn ra sao và tạo ra sự hưởng ứng như thế nào.

Tiếp tục tiến lên

Phim Star Wars mới này là một bài kiểm tra chiến lược phim chuỗi — nói tới phim phần tiếp theo thì phim ăn theo làm hại hay làm lợi?

Cụ thể hơn, nếu cũng thời điểm này năm ngoái không có Rogue One: A Star Wars Story thì The Last Jedi làm ăn tệ hơn, tốt hơn hay cũng vậy?

Lập luận cho phim ăn theo (ngoài việc nặn ra được nhiều phim hơn từ một thương hiệu) rất đơn giản: Gìn giữ một thế giới trong ý thức tập thể thay vì hy vọng khán giả nhớ được sau nhiều năm không có. Lập luận đối lại cũng đơn giản như thế: phim ăn theo tạo ra sự bão hòa, và bão hòa đem lại rủi ro chán ngán. Đó là một nguy hiểm có thật khi các bộ phim trong một thế giới bắt đầu chồng chất.

John Boyega, phải, trong vai Finn

Tới giờ, chưa có chuyện đó. Có còn nói như vậy được không sau Solo: A Star Wars Story (tháng 5/2018) và bộ phim cuối cùng của bộ ba phim hồi sinh này (tháng 12/2019) thì phải chờ xem mới biết.

Vậy là có mỏi mệt phần tiếp theo?

“So với doanh thu phá kỷ lục 247,9 triệu đôla ở Bắc Mỹ của The Force Awakens trong cùng kỳ cuối tuần cuối năm 2015 thì The Last Jedi mở màn kém hơn chỉ 11%, một kỳ tích hiếm có trong thời đại mỏi mệt phim phần tiếp theo,” theo The Hollywood Reporter.

Vế sau của câu này đúng lẫn sai. Nhiều phần tiếp theo tên tuổi lớn trong năm nay đã mở màn thấp hơn nhiều so với tiền nhiệm, từ War for the Planet of the Apes đến Fifty Shades Darker đến The Fate of the Furious đến Cars 3.

Nhưng năm nay nhiều phim phần tiếp theo đã chứng kiến mở màn cao hơn đáng kể — đặc biệt là Thor: Ragnarok và Guardians of the Galaxy Vol. 2. Cần phải nói rõ, cả hai phim đó thuộc Vũ trụ Điện ảnh Marvel.

Sức nóng của tuổi trẻ trong phim: Adam Driver (phải) trong vai Kylo Ren và Daisy Ridley trong vai Rey

Giờ rõ ràng là hãng phim có thể chất chồng lên, ngay cả trong năm 2017. Có điều họ làm được như vậy chỉ với một nhóm phim chuỗi và nhân vật cụ thể mà thôi.

Gây chia rẽ

Nói đến The Hollywood Reporter, một trong những cây bút già dặn của tờ báo này đã dấn vào vùng nước nóng trên Twitter cuối tuần rồi bằng cách lưu ý rằng The Last Jedi (TLJ) đang phải đối mặt với phản ứng của người xem dù được giới phê bình yêu mến: “Mặc dù làm ra cả đống $$$, #TheLastJedi đang chia rẽ giới phê bình và người xem phim; TLJ có 93% điểm của giới phê bình, nhưng chỉ có 56% điểm của khán giả. (Coco, ví dụ, có 97% phê bình, 96% khán giả),” đề cập đến điểm phê bình và điểm của người dùng dành cho bộ phim trên Rotten Tomatoes.

Những người khác trong mạch đã nhảy vào. Khoan đã, cốt lõi họ nói, lưu ý rằng điểm A của bộ phim trên CinemaScore là thước đo chính xác hơn so với bình chọn trực tuyến, và khả năng số ít người đã kéo điểm khán giả xuống trên Rotten Tomatoes.

Mark Hamill trở lại vai Luke Skywalker

Một lần nữa, CinemaScore đâu phải là trang web chủ đạo có tính khoa học. Nó nhắm tới một đa số từ 400-600 phản hồi (thậm chí thăm dò ý kiến chính trị còn nhiều người hơn), và tiến hành khảo sát chỉ một tối thứ sáu, khi những ‘fan’ gộc thường đi xem. Vậy có nên dùng trang web này để đánh giá phản ứng của khán giả không? Hay cho điểm trực tuyến, dân chủ vui vẻ (và dễ chơi khăm), mới là cách? Thậm chí câu hỏi làm sao xác định một bộ phim phân cực cũng có thể gây phân cực.

Nhất trong số những “cuối cùng”

Muốn hiểu gì từ chuyện này thì tùy, nhưng những bộ phim có từ “cuối cùng” trên tựa — với gợi ý một lịch sử điện ảnh dài trước đó và cần phải bắt lấy khẩn cấp trước khi nó biến mất — dường như hoặc là thắng đậm hoặc là thua đau. Không có lưng chừng ở giữa. The Last Emperor và The Last King of Scotland đầy sinh lực Oscar, và Indiana Jones and the Last Crusade và bây giờ là The Last Jedi là những phim bom tấn. Rồi thì có The Last Airbender, The Last Mimzy và The Last Boy Scout.

Sôi sục với phụ huynh

Theo nhân khẩu học mà nói, chén thánh cho các hãng phim là một bộ phim thân thiện gia đình mà bản thân cha mẹ cũng thực sự muốn xem. Star Wars khuấy động sức nóng trẻ trung từ giây phút bắt đầu thuê những ngôi sao trẻ nổi tiếng như Adam Driver và Daisy Ridley, nhưng liệu phim có duy trì phẩm chất chấp nhận được với những người hâm mộ phim gốc, giờ có con và thậm chí cả cháu? Việc chọn diễn viên cũng có dịp xài ở đây, và sự trở lại của Mark Hamill — sự xuất hiện bất ngờ của nhân vật trường phái cũ — đã giúp phim đạt được mục tiêu đó. (The Last Jedi đánh dấu chào vĩnh biệt Carrie Fisher, qua đời hồi tháng 12 năm ngoái, có thể có tác động lớn nhất).

Vĩnh biệt Carrie Fisher là tác động lớn nhất

Tuy nhiên, còn một lằn ranh tinh tế giữa những lời ca ngợi dành cho bản gốc và diễn viên hào nhoáng, một lằn ranh mà các phim Star Wars phải không ngừng bước qua.

Cũng đáng chú ý — một yếu tố không nói quá — là sự quan tâm của bộ phim dành cho các nhân vật nữ phong phú, điều đã chứng tỏ là cách tiếp cận phòng vé thành công hết lần này đến lần khác trong năm nay.

Ghế đạo diễn

Hơn cả dàn diễn viên, Nhân tố X lớn nhất chính là Johnson. Nói đến các đạo diễn phim chuỗi, ngày nay hầu hết hãng phim tìm tới những người tương đối chưa có tên tuổi (James Gunn cho Guardian, Gareth Edwards cho Rogue One), có thể được nắn khuôn, hoặc những tay kỳ cựu như J.J. Abrams, vốn đã biết các ông chủ muốn gì và có thể đo ni đóng giày cho họ ngay từ đầu.

Johnson thực sự không khớp vào loại nào. Anh là một giọng nói độc đáo nổi tiếng, đã tạo ra những câu chuyện khác thường làm tăng thành công thương mại, từ Brick đến The Brothers Bloom đến Looper. Nhưng anh cũng khó mà là người kỳ cựu đã quen với sự khắc nghiệt của hệ thống hãng phim; đạo diễn này từng phác ra cốt truyện Looper trên khăn giấy cho một phóng viên trong một phác họa đã kết thúc thành một bộ phim hoàn chỉnh ấn tượng.

Đạo diễn Rian Johnson tại buổi chiếu ra mắt The Last Jedi ở Los Angeles

Việc Johnson kết hợp với cỗ máy lớn như Disney/Lucasfilm xem ra đã tránh được quá nhiều bánh răng trên mặt đất, nhưng đó có thể là ngoại lệ. Bộ phận do Kathleen Kennedy điều hành này có lịch sử xung đột (và cuối cùng là chia tay) với một loạt giọng nói độc đáo, với Colin Trevorrow và Phil Lord-Chris Miller đều rời nhiệm vụ đạo diễn cho những phần phim Star Wars sắp tới.

Thành công của Johnson nên là bằng chứng cho thấy những giọng nói như thế sẽ hiệu quả về thương mại. Tuy nhiên, đó không phải là bài học có thể được hấp thu sớm đâu: Trevorrow và Lord-Miller đã được thay thế bởi Abrams và Ron Howard.