Chúng là tập hợp những nỗi sợ, ham muốn và tội lỗi của chúng ta. Chúng kết nối những cốt truyện to lớn và độc đáo về tội ác, rối loạn xã hội, chính trị, bất công sắc tộc và những lo lắng về những nguồn tài nguyên mong manh trên hành tinh đang nóng dần. Những câu chuyện này thâm nhập dòng thời sự và cuộc sống xoay quanh công nghệ của ta, nhưng những bộ phim, như lời thì thầm trong bóng tối, mang lại bối cảnh và sức mạnh cảm xúc vượt qua những tít báo.

Một năm của sự tự tin kỳ lạ và tiết chế phong cách trong điện ảnh mang lại những câu chuyện thách thức về chuyện tình đồng tính nữ bị cấm đoán, xảo ngôn tài chính, thị trường nhà đất bùng nổ, bê bối quấy rối tình dục trẻ em, những tay súng phân biệt chủng tộc và, nếu bạn chưa để ý, một cuộc đua điên rồ ngang sa mạc với một Charlize Theron quá giỏi giang, một người ủng hộ nữ quyền cơ bắp, trọc đầu và người nhễ nhại mồ hôi bước ra từ đại họa.

Phần lớn các phim là những phương thức đánh lạc hướng dễ chịu hoặc khó chịu được chia sẻ trong cộng đồng và bị quên lãng một cách phổ quát. Nhưng khi một bộ phim đánh vào tâm của ý thức cộng đồng, như Spotlight, nói về nhóm phóng viên Boston Globe phanh phui một vụ che đậy của những linh mục quấy rối trẻ em tại Nhà thờ Công giáo La Mã, mang tính phản ánh và sự rõ ràng. Cùng với cách mà Mad Max: Fury Road kêu gọi sự chú ý tới những hiểm họa môi trường khi Theron, bị nhóm nam giới điên cuồng săn đuổi, lái cỗ xe đầy thương tích qua sự tuyệt vọng và kiệt quệ.

Những thành công của các phim này công hưởng đâu đó tầm giữa những tầm ảnh trong cuốn lưu bút và dòng tweet mới nhất của bạn.

“Có ảnh ở thời hiện tại trên Google của cát sa mạc Sahara bị thổi bay như vậy [khắp châu Phi],” Theron nói tại Liên hoan phim Cannes. “Và thật sự đáng sợ... và xảy ra trong thế giới khiến tôi khiếp sợ bởi nó là thứ không quá xa xôi nếu ta không làm gì đó.” Cô nói thêm rằng bộ phim nói về hiện tượng nóng lên toàn cầu, hạn hán và “lãnh đạo vượt ngoài tầm kiểm soát.”

Charlize Theron, phải, trong Mad Max: Fury Road

Mad Max ra rạp đồng hành với những cố gắng mới trong những năm gần đây nhằm hạn chế tình trạng nóng lên toàn cầu, kết lại với hội nghị thượng đỉnh đáng nhớ tại Paris tháng 12 khi 195 quốc gia hứa sẽ hạn chế lượng phát thải khí nhà kính. Đó là một khoảnh khắc khi những hình ảnh điện ảnh có thật của những tảng băng tan và mực nước biển tăng lên đứng trên thiết kế chính trị toàn cầu tiến hóa kiểu Darwin. Tổng thống Obama nói về hiệp ước lịch sử: “Ta đã cho thế giới thấy cả ý chí và khả năng để đối mặt với thử thách này.”

Đạo diễn bởi George Miller, người đã được đề cử Quả cầu vàng, Mad Max xuất hiện và nói thay cho xu thế chung. Điều tương tự có thể áp dụng cho The Danish Girl, câu chuyện dựa theo cuộc đời Lili Ebe, người đã thực hiện thử nghiệm phẫu thuật chuyển giới đầu thế kỷ trước. Có Eddie Redmayne trong vai chính, bộ phim được phát hành giữa sự bàn tán rầm rộ quanh màn ra mắt của Caitlyn Jenner,* những lời kêu gọi ngày càng nhiều cho quyền của người chuyển giới và sự nổi tiếng của những loạt phim truyền hình xem trực tuyến như Orange is the New Black và Transparent.

Những phim khác đang trong cuộc đua giải thưởng mùa này bao gồm Carol, một câu chuyện về tình yêu đồng tính nữ tinh tế đặt trong ánh hào quang hồi tưởng của thập kỷ 1950 khi lớp sơn vécni đẹp đẽ còn những luật lệ xã hội thì hà khắc. Với Cate Blanchett và Rooney Mara trong vai chính, Carol ra rạp vài tháng sau khi Tòa án Tối cao hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới và vạch sâu hơn nữa làn ranh giữa các cử viên tranh cử phe Cộng hòa và Dân chủ.

Rooney Mara và Cate Blanchett trong Carol, ra rạp vài tháng sau khi
Tòa án Tối cao hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới

Chi-Raq của đạo diễn Spike Lee là một phim châm biếm về bạo lực băng nhóm ở Chicago, những năm gần đây đã trở thành một trong các thành phố chết chóc nhất nước Mỹ. Bộ phim vay mượn ý tưởng từ vở kịch Hy Lạp cổ Lysistrata – phụ nữ ngừng quan hệ tình dục để ngăn nam giới tham chiến – thành một ngụ ngôn hiện đại về những nam giới da đen trẻ đang làm hại nhau. Bộ phim đi trước The Hateful Eight của Quentin Tarantino, về những nỗ lực của một thợ săn tiền thưởng da đen, do Samuel L. Jackson thủ vai, lèo lái thái độ phân biệt chủng tộc ngay sau Nội chiến tàn bạo.

Chi-Raq và The Hateful Eight trình chiếu bên cạnh Between the World and Me của Ta-Nehisi Coates, hồi ký viết dưới dạng một lá thư gửi con trai về chuyện trưởng thành là người da đen ở Mỹ nơi mà cảnh sát “được trao đặc quyền hủy hoại thân xác ta.” Quyển sách, nằm trong danh sách “những cuốn sách hay nhất năm” của hầu hết tất cả mọi người, là một lời cầu nguyện cho đứa trẻ được lớn lên lành lặn trong thời kỳ những người da đen không vũ trang, như Freddie Gray và Michael Brown, bị giết bởi cảnh sát.

Đó là bài học mà nam giới Mỹ gốc Phi học từ rất sớm.

“Tôi được dạy những điều tương tự để sống sót ở Tennesse,” nam diễn viên 67 tuổi Jackson nói, nhân vật của ông trong The Hateful Eight dựa vào trí thông minh và xảo quyệt của mình. “Nếu một cảnh sát dừng tôi lại, tôi sẽ không hạ kính xuống và nói ‘Chào, [chửi bậy]. Tôi là Samuel L. Jackson.’ Tôi sẽ nói ‘Tôi xin lỗi, thanh tra, chuyện gì vậy?’ Tôi muốn xua anh ta đi thật nhanh. Tôi sẽ không nhảy lên hoặc lao vào anh ta như mấy tên hát rap hip-hop.”

Chi-Raq

Những bộ phim như 99 Homes và The Big Short khai thác sự quấy rối thành hệ thống trong ngành tài chính và những hậu quả giáng lên tầng lớp trung lưu và người nghèo. Cả hai phim xoay quanh khủng hoảng tài chính năm 2008: 99 Homes, có Michael Shannon vai chính, là về những người chớp thời cơ bán trước những ngôi nhà bị đóng cửa ở Florida. The Big Short, đạo diễn Adam McKay, là một cái nhìn không thể quên về lòng tham, ngạo mạn và bất lực thúc đẩy và đe dọa thị trường thế giới.

Cả hai phim đều là những câu chuyện đạo đức với cái nhìn đau lòng về hiểm họa của chủ nghĩa tư bản không được kiểm soát và những xúc cảm của chúng chạy xuyên suốt chiến dịch tranh cử tổng thống vừa tuyên chuyến vừa gạ gẫm phố Wall. Những bộ phim này hài hước, gây buồn bã và đều rất thật, mang theo những tia sáng chỉ dẫn và những dấu hiệu cho thấy sự việc sẽ xảy ra lần nữa.

Nói về phản ánh và nhận thức thì thời điểm của những phim này, như Spotlight, được đặt trong quá khứ gần lúc mà những sự kiện đã trượt từ mức chấn động thời sự chìm xuống sâu hơn trong tâm trí. Những năm qua đi đã cho chúng sức nặng để đọng lại thành lời chứng thực cho những tội ác của cá nhân và cộng đồng, giống như những bộ phim xuất hiện sau năm 1975, Coming Home và Apocalypse Now.

Samuel L. Jackson, trái, trong cảnh phim The Hateful Eight

“Chúng tôi muốn khán giả cảm thấy sự hứng thú mà các phóng viên cảm thấy khi phá được vụ án và rồi sự kinh hoàng khi cảm nhận sự tàn bạo mình tìm thấy. Đó là một ranh giới hoàn hảo để bước qua,” đạo diễn Tom McCarthy của Spotlight nói. “Bộ phim cho thấy có khán giả cho những chính kịch hiện thực và lay động. Nếu bạn làm phim và làm hay, khán giả sẽ tới.”



* Vận động viên điền kinh, ngôi sao chuyển giới Bruce Jenner công khai sống như phụ nữ từ 1/6, với tên mới là Caitlyn Jenner.