“Họ nói, ‘Chúng tôi quen thấy anh làm phim “quan trọng” rồi,’” Oyelowo nhớ lại trong cuộc nói chuyện qua Zoom từ Anh. “Và tôi hiểu ý họ — là những phim tôi đã làm trong lĩnh vực lịch sử và dân quyền.”

Lonnie Chavis, trái, và David Oyelowo trên phim trường The Water Man, phim đầu tay của Oyelowo trong vai trò đạo diễn

Đúng là dự án mới nhất của Oyelowo sẽ không bị nhầm thành Lincoln, phim anh đóng một vai nhỏ, hay Selma, phim anh thủ vai Mục sư Martin Luther King Jr. The Water Man, do Emma Needell viết kịch bản, nói về cậu bé Gunner 11 tuổi (Lonnie Chavis) bước vào hành trình nhuốm màu siêu nhiên để cứu lấy người mẹ đang bệnh nặng, do Rosario Dawson thủ vai. Lấy bối cảnh Tây Bắc Thái Bình Dương, The Water Man xử lý đau thương và nỗi buồn thông qua phiêu lưu và giả tưởng; qua cách cân bằng khéo léo giữa các chủ đề trưởng thành, lý trí bao trùm và giá trị xuất phẩm đẹp đẽ, phim tâm lý phân loại PG thuộc về giống loài đang có nguy cơ tuyệt chủng trong hệ sinh thái điện ảnh; một phim gia đình mang tính giải trí không có bóng dáng bộ quần áo bó hay logo Pixar nào.

Oyelowo hiểu thế. The Water Man không đào sâu vào lịch sử hay những câu chuyện đấu tranh quyền công dân của Mỹ. “Nhưng để nói những phim đó quan trọng và [phim gia đình] về bản chất thì không — vì chúng không nói về bất công chủng tộc hay chính trị hay những chủ đề trí tuệ hơn — tôi sẽ nói là một hiểu nhầm về khán giả đại chúng,” anh nói.

Từ trái qua, Lonnie Chavis trong vai Gunner Boone, David Oyelowo vai Amos Boone, và Rosario Dawson vai Mary Boone trong The Water Man

The Water Man nhận được đa phần bình phim đánh giá từ tốt tới khen nồng nhiệt từ Toronto, được tiếp sức bằng sự xuất hiện của Oyelowo trong phim trong vai người cha quân đội nghiêm khắc của Gunner. Bất cứ phim nào với những đặc tính trên sẽ thuận buồm xuôi gió khi tìm đối tác phát hành. Nhưng Oyelowo và các nhà sản xuất của anh đã gặp một số chướng ngại vật trên đường trước khi được RLJ Entertainment và Netflix chọn, một tình huống không khá hơn với việc đại dịch virus corona khiến sự rầm rộ khó lan tỏa hơn. (The Water Man ra rạp AMC vào đầu tháng 5; Netflix sẽ chiếu bộ phim khắp thế giới trong nửa cuối năm nay.)

“Một số phản ứng từ bên mua là, ‘Đây là phim cho tuổi mới lớn,’” Oyelowo nói. “’Nó là cho trẻ con, không phải cho người lớn.’ Và lý giải là, vì nó nói về những chủ đề của người lớn qua con mắt trẻ con, [khán giả trưởng thành] có thể không hứng thú vì nhân vật chính là trẻ con. Điều đó căn bản là không đúng.”

Wolfwalkers được đề cử Oscar, là ví dụ của những phim mọi lứa tuổi có thể thưởng thức

Đúng thế, The Water Man gợi về thể loại phim mà Oyelowo, 45 tuổi, lớn lên cùng, và đã tìm cách vực lại trong những năm gần đây: những phim như E.T. the Extra-Terrestrial, hay Stand by Me hay The Goonies — tất cả đều có những người trẻ tuổi trong những cuộc phiêu lưu, dù màu mè thế nào, cũng bắt nguồn từ những bất an đời thực như ly dị, cha mẹ vắng mặt, cái chết của anh chị em hay sự biến mất của cộng đồng. “Lý do tôi nhớ những bộ phim đó là bởi bây giờ, bản thân là cha của một đứa con lên bốn, khó tìm được những phim có chủ đề vừa giải trí vừa ý nghĩa theo cách không lên lớp khán giả trẻ,” Oyelowo giải thích. “Tôi nghĩ sai lầm ngành này đang mắc phải là có những nhà điều hành nghĩ sai lệch về trí thông minh cảm xúc của tuổi thiếu niên và mới lớn.”

Sự thiển cận này không chỉ có ở hãng phim Hollywood. Quá thường, phim đại chúng dành cho gia đình bị những người lên chương trình liên hoan phim bỏ qua khi tìm kiếm những thứ mới mẻ khác lạ. Cụm từ “gia đình” đã trở thành có nghĩa là “cho trẻ con”, thành tượng trưng cho thứ gì đó sáo mòn, thao túng và đa cảm. Các nhà phê bình cũng đi theo, thiên về những phim mùa giải thưởng và các tác phẩm xứng với dân sành phim đến từ những nhà làm phim đang thách thức các ranh giới, những người đã thành lập phản xạ có điều kiện để thể hiện sự nghiêm túc nghệ thuật bằng hình ảnh bạo lực, tình dục phạm tội, ngôn từ phản cảm đầy rẫy và chủ đề bi quan ảm đạm.

Blue Miracle kể về một nhóm trẻ mồ côi Mexico ngoài đời thật chiến thắng cuộc thi câu cá đầy lợi nhuận, sẽ lên Netflix ngày 27 tháng 5

Trong khi đó, những phim nghiêm túc làm ví dụ cho một quan điểm về thế giới dễ tiếp cận và truyền cảm hứng hơn bị bỏ qua và rập khuôn một cách bất công — chưa nói tới chuyện những phim như vậy khó thực hiện hơn nếu không bấu víu vào tính giật gân và thô tục.

Phim gia đình từ lâu đã là một trọng điểm ở Toronto, đặc biệt ở các buổi chiếu mở màn cuối tuần. Nhưng vì liên hoan phim năm ngoái vừa trên mạng vừa ngoài trời, và vì nhiều người tham gia sẽ xem cùng trẻ con, những người lên chương trình đã nỗ lực đặc biệt để xếp các phim thân thiện với gia đình, theo đạo diễn nghệ thuật và đồng chủ tịch TIFF Cameron Bailey. “Chúng tôi phải nghĩ về trải nghiệm khán giả khi lên chương trình,” ông giải thích qua email. Cùng với The Water Man, Bailey chỉ ra phim hoạt hình Wolfwalkers, sau đó được đề cử Oscar, là ví dụ của “những phim mọi lứa tuổi có thể thưởng thức.” Ông nói thêm: “Chúng tôi muốn gia đình có cơ hội xem phim ở nhà cùng nhau và mọi độ tuổi sẽ thấy lôi cuốn.”

Concrete Cowboy, phim tâm lý tuổi thiếu niên có Idris Elba đóng chính mà Netflix chọn mua từ Toronto

Dù The Water Man có được tín nhiệm từ Toronto, “đến lúc các nhà phát hành hiểu phải làm gì với nó, hay thu hồi năng lượng đó và hướng tới một ngày phát hành, nó trở thành một cuộc trò chuyện thách thức,” Chris Slager nhớ lại, phó chủ tịch cấp cao của cố vấn phim tại Endeavor Content đã bán quyền phân phối cho bộ phim. “Bộ phim cuối cùng có sự hào hứng đồng loạt từ những bên mua ở cấp độ cá nhân, nhưng không ai trong số họ được cấp quyền mua thể loại nội dung này.” Một phim Endeavor Content khác, Blue Miracle, về một nhóm trẻ mồ côi Mexico ngoài đời thật chiến thắng cuộc thi câu cá đầy lợi nhuận, sẽ lên Netflix ngày 27 tháng 5.)

Về nhiều phương diện, sự suy giảm phim gia đình cổ điển là kết quả của mô hình kinh doanh tự ăn thịt bản thân của chính Hollywood: Những gia đình từng chất nhau vào chiếc Ford Falcon để đi xem The Parent Trap và That Darn Cat ngoài rạp — và sau đó, Bad News Bears và Holes — giờ nhiều khả năng sẽ ra rạp lớn xem phim Avengers mới nhất, hay xem The Mandalorian ở phòng riêng trên màn hình cá nhân của họ.

Yes Day, phim hài phân loại PG có Jennifer Garner đóng chính

Nhà sản xuất DeVon Franklin đã quan sát xu hướng này với nghi ngại. “Xét Cheaper by the Dozens, Yours, Mine and Ours, The Pacifier… những [kiểu] phim này đã giảm theo cấp số nhân,” Franklin giải thích, đã làm việc trong những phim Miracles from Heaven và Breakthrough. “Hollywood đã diễn giải sai thành công của phim siêu anh hùng. Tôi có thể nói khán giả mà tôi làm phim cho, họ muốn nhiều phim hơn mà không phải phim siêu anh hùng. Họ muốn những câu chuyện để cả nhà cùng nhau xem, và không chỉ là hiệu ứng. Hiệu ứng là tình yêu, hiệu ứng là lòng nhân từ, hiệu ứng là sát cánh lại bên nhau để vượt qua những gì chúng ta đang trải qua lúc này.”

Bên cạnh Marvel, Oyelowo chỉ ra Pixar đã thành công nắm bắt khán giả đa thế hệ, gần như cùng cách Amblin Entertainment của Steven Spielberg đã làm trong những năm 80. Những chuyên gia ngành đã gọi đây là phim “bốn góc phần tư”, ám chỉ việc thu hút được cả bốn nhóm nhân khẩu học: già và trẻ, nam và nữ. Họ cũng sẽ dùng những cụm từ như “xem chung” và “đa thế hệ”, để chỉ những phim mà cha mẹ và trẻ con xem cùng nhau.

Và thời cơ đang chín muồi để chúng quay lại, đặc biệt sau một năm các gia đình ru rú trong nhà và tìm những câu chuyện bằng hình ảnh để thưởng thức cùng nhau. Một nhiệm vụ của công ty sản xuất của Oyelowo, Yoruba Saxon Productions, là tạo ra “những phim bao trùm được ba hay bốn góc phần tư mà trẻ con có thể xem với bố mẹ và ông bà và mọi người đều lấy được gì từ nó… Chúng tôi gọi là ‘phim Pixar người đóng’.” (Các phim của Yoruba Saxon gồm A United Kingdom, về cuộc hôn nhân hai sắc tộc giữa Ruth Williams và Vua Seretse Khama của Botswana, và Come Away, một pha trộn giữa Alice in Wonderland và Peter Pan với Oyelowo đóng chính cùng Angelina Jolie.)

Tendo Nagenda, phó chủ tịch phim nguyên tác của Netflix, gặp Oyelowo khi họ làm việc trong phim Disney Queen of Katwe năm 2016, về một thiên tài cờ vua trẻ trưởng thành ở Uganda. Dù bộ phim không cháy vé ngoài rạp, nó đã chứng tỏ là thành công ngoại cỡ, đầu tiên trên Netflix và giờ trên Disney Plus. Nagenda chỉ ra thành công gần đây của Concrete Cowboy, phim tâm lý tuổi thiếu niên có Idris Elba đóng chính mà Netflix chọn mua từ Toronto, và Yes Day, phim hài phân loại PG có Jennifer Garner đóng chính, như thêm bằng chứng rằng những câu chuyện này đang lấp đầy một lỗ hổng trên thị trường. “Theo thời gian, khi có thêm nhiều cách mà giải trí có thể làm hài lòng khán giả [qua] truyền hình, truyền hình cáp cao cấp và giờ là trực tuyến, tính chất thích đáng để chiếu rạp của… những phim đó lùi dần,” Nagenda nói. “Nhưng không có nghĩa là khán giả ngừng xem những phim đó. Chỉ là ngành kinh doanh rạp chiếu không ủng hộ chúng.”

Breakthrough

Tamara Rothenberg, phó chủ tịch cấp cao về chương trình trẻ em, gia đình và tuổi mới lớn ở Endeavor Content, tin rằng những câu chuyện thành công như Yes Day sẽ tích dồn lại, một kỷ nguyên vàng phim gia đình có thể đang lấp ló — ít nhất trên màn ảnh gia đình. Dù khán giả có thể đã sa vào những ngách nhỏ và nhỏ hơn nhiều thập kỷ qua, bà nghĩ sự lên ngôi của phát trực tuyến “đưa ra tiềm năng cho dạng thành công bốn góc phần tư trước giờ chỉ có ngoài rạp.”

Đáng ghi nhận là Amblin cũng đang quay lại cuộc chơi: Công ty đã công bố kế hoạch làm lại hai phim ăn khách nhất của họ từ những năm 1980: The Goonies và Gremlins, và sẽ sản xuất phiên bản chuyển thể câu chuyện gothic The Doubtful Guest của Edward Gorey do Kumail Nanjiani và Emily V. Gordon viết kịch bản.

Đó sẽ là phim gia đình? Phim trẻ em? Hay là những cơ hội đa thế hệ ngồi xem cùng nhau? Vì chúng vắt qua nhiều thể loại và tông điệu, có thể đã đến lúc cho những cái danh pháp truyền thống về nghỉ hưu.

Amblin cũng đang quay lại cuộc chơi: công ty sẽ sản xuất phiên bản chuyển thể câu chuyện gothic The Doubtful Guest của Edward Gorey do Kumail Nanjiani và Emily V. Gordon viết kịch bản

“Tôi nghĩ phạm vi chúng ta gọi ‘phim gia đình’ là rộng lớn và đang mở rộng,” Nagenda nói, “và vì thế có lẽ đã đến lúc xem xét lại chính xác thể loại đó nghĩa là gì và có thể mang ý nghĩa gì.”