Từ trái qua: Noah Baumbach, Scarlett Johansson, Laura Dern và Alan Alda trên trường quay ở Los Angeles. “Chúng tôi đã khám phá những khoảnh khắc cùng nhau, mà tôi nghĩ là rất tuyệt vời,” Alda nói về Baumbach. “Hoặc thế, hoặc anh ấy làm tôi nghĩ chúng tôi đang khám phá cùng nhau, thậm chí còn tuyệt vời hơn.”

Bạn sẽ không bao giờ nghe Noah Baubmbach hô “diễn” trên trường quay. Thay vì thế, anh sẽ bắt đầu một cảnh quay bằng cách thì thầm khẽ khàng câu “khi đã sẵn sàng” hoặc — thậm chí còn nhỏ nhẹ hơn “bắt đầu”.

“Tôi thấy nếu chúng tôi có thể gần như loại bỏ ranh giới giữa khi chúng tôi đang quay và không quay, sẽ khiến phim theo chủ nghĩa tự nhiên hơn,” đạo diễn 50 tuổi nổi tiếng tỉ mỉ nói.

Dĩ nhiên, không có mấy lằn ranh chia cách giữa đời thật và trên phim của Baumbach. Phim đầu tay năm 1995 của anh, Kicking and Screaming, lấy cảm hứng từ đợt bất ổn sau đại học của anh; thăm lại chấn động của cuộc ly dị của cha mẹ mình trong bộ phim năm 2005 The Squid and the Whale (Jeff Daniels thậm chí còn mặc quần áo của cha Baumbach); và với While We're Young năm 204, một Baumbach tuổi ngoại tứ tuần khám phá nỗi sợ tuổi già của anh. Và giờ với phim mới nhất. Marriage Story, không chỉ lấy chút ít cảm hứng từ cuộc ly hôn năm 2010 của chính Baumbach với nữ diễn viên Jennifer Jason Leigh, mà còn lấy từ những câu chuyện bạn bè và gia đình nói với anh trải nghiệm của họ về tình yêu và đau lòng.

“Tôi chỉ biết đây là một câu chuyện Noah đã dành nhiều thời gian suy nghĩ và trăn trở với nó,” Johansson nói, với Driver

Câu chuyện xoay quanh một cặp vợ chồng, một đạo diễn sống ở New York tên Charlie (Adam Driver) và một nữ diễn viên tên Nicole (Scarlett Johansson), đang chia rẽ hằn học qua những trận cãi vã nảy lửa, những luật sư khát máu và cuộc chiến giành quyền nuôi con xuyên lục địa cay đắng. “Tôi khám phá rằng ở mức độ nào đó, việc làm một câu chuyện ly hôn có thể thực sự trở thành cách để làm một câu chuyện tình,” Baumbach nói.

Đạo diễn nói ý tưởng làm bộ phim đã “ngấm vào sau đầu tôi” từ nhiều năm. Nhưng phải đến 2016, trong khi làm hậu kỳ cho The Meyerowitz Stories — bộ phim Netflix về nhóm anh chị em chật vật vượt qua cặp cha mẹ thành công về mặt nghệ thuật; cha của Baumbach là một tiểu thuyết gia và mẹ anh là nhà phê bình cho Village Voice — anh mới thành thực quyết định làm “chuyện tình ly hôn.” Và dù Baumbach lấy từ lịch sử đời tư của mình, anh cũng dành nhiều tháng nghiên cứu chủ đề, nói chuyện với các luật sư ly dị, thẩm phán, người hòa giải — thậm chí dò hỏi bạn bè trải nghiệm của họ với chuyện hôn nhân tan vỡ. “Khi đặt vào một tình huống phỏng vấn, họ tiết lộ những điều tôi chưa biết,” Baumbach nói. “Tôi nghĩ ly hôn đẩy lên những cảm xúc về thất bại và xấu hổ.”

“Mọi cảnh có sức nặng cảm xúc riêng,” Adam Driver (phải, với Azhy Robertson) nói. “Kể cả những cảnh trên lý thuyết tôi tưởng khá đơn giản, khi phải nói trước mặt một đứa trẻ 7 tuổi, chúng có ý nghĩa mới”

Baumbach quyết định từ sớm, ngay khi đang viết kịch bản, là Driver, đã đóng ba phim của anh — đóng chính trong While We're Young và các vai nhỏ hơn trong Frances Ha và Meyerowitz Stories — sẽ đóng vai Charlie. Hai người New York này dành rất nhiều bữa tối vẽ ra các chi tiết cho các nhân vật chính. Driver, kết hôn với diễn viên Joanne Tucker nhưng cũng có cha mẹ ly hôn, gợi ý rằng Charlie nên là một đạo diễn sân khấu. “Đó là một cuộc hội thoại dài, xuyên suốt nhiều tháng, bắt đầu trong một nhà hàng và căn bản chỉ chuyển địa điểm sang trường quay,” nam diễn viên 35 tuổi nói.

Johansson, 34 tuổi, cũng tham gia từ rất sớm. Khi Baumbach biết được trong buổi ăn trưa đầu tiên của họ hồi năm 2017 — lúc cô đang trong thời gian quay 10 tháng liên tiếp Avengers: Infinity War và Endgame — rằng Johansson đang trải qua cuộc ly hôn thứ hai (với nhà báo và giám tuyển nghệ thuật người Pháp Romain Dauriac), anh không chắc cô sẽ hứng thú với công việc này. “Tôi nói, ‘Cô hoặc là thích hoặc ghét phim này,’” Baumbach nói. Hóa ra, đào sâu vào gánh nặng cảm xúc của riêng cô chính là điều cô đang có hứng làm sau khi sánh vai với Iron Man và Thor. “Yêu cầu có rất nhiều sức bền thể lực để quay 10 tháng liền như thế,” Johansson nói. “Một điều giữ tôi tiếp tục là biết mình có một thứ sẽ thách thức theo cách khác, nơi tôi cảm thấy có thể sử dụng cơ bắp dạng khác. Không phải chỉ bắp tay trước của tôi chẳng hạn.”

“[Noah] thực sự cho phép khán giả trải nghiệm cả hai mặt của câu chuyện không giống bất cứ phim nào tôi từng xem,” Laura Dern, bên trái với Johansson, nói

Như Baumbach, một số diễn viên ngụp lặn sâu trong nghiên cứu tiền kỳ. Laura Dern chẳng hạn — cũng được chọn từ sớm, vào vai luật sư hung hăng dữ tợn của Nicole — gặp gỡ nhiều luật sư ly dị, gồm Laura Wasser, có những thân chủ gồm Christina Aguilera, Johnny Depp và Ashton Kutcher. “Cô ấy là một trong những nhà quyền lực vĩ đại,” Dern nói. “Bất chấp sự thông cảm và ý định từ trong tâm — và tôi nghĩ Laura là một ví dụ của điều đó — luật sư ly hôn là công việc giành phần thắng cho đội của mình.” Ray Liotta, vào vai luật sư của Charlie (sau khi Charlie sa thải một luật sư tử tế hơn nhưng hơi vấp váp do Alan Alda thủ vai), tìm đến một tay hạng nặng trong nghề — nhưng kém may mắn hơn. “Tôi cố liên lạc với Martin Singer vì từ những gì tôi đọc về anh, anh ta có sức lớn, biết không, nắm đấm ấy,” Liotta nói. Tuy nhiên, Singer đang phải xử lý một tình huống cấp bách của thân chủ và không kịp gặp nam diễn viên. “Đến lúc đó, tôi hết còn cần nói chuyện với anh ta nữa rồi,” Liotta nói. “Nếu đọc New York Post thì sẽ thấy chuyện giữa vợ chồng cũ có thể loạn như thế nào.”

Baumbach hoàn thành kịch bản vào cuối 2017 và đến London để trình bày với nhà sản xuất người Anh David Heyman, đã làm các phim Harry Potter và Gravity. Cả hai chưa từng làm việc với nhau nhưng đã gặp nhiều năm trước, khi Baumbach đang ở Anh để chỉnh sửa kịch bản cho Fantastic Mr. Fox của Wes Anderson. “Đó là một tác phẩm văn chương tuyệt đẹp,” Heyman nói. “Điều tôi yêu thích là đó là một câu chuyện tình. Dù họ gay gắt với nhau thế nào, bạn không bao giờ nghi ngờ tình yêu họ dành cho nhau.”

Netflix ra mắt Marriage Story ở Nhà hát Paris thành phố New York

Heyman và Baumbach trình sản phẩm cho nhiều hãng, và dù có hứng thú từ nhiều bên (trong đó được cho là có cả Amazon), Netflix có lợi thế. Tuy nghi ngại các dịch vụ trực tuyến — từ lâu anh là một người lớn tiếng ủng hộ trải nghiệm màn ảnh rộng của rạp chiếu — Baumbach đã có trải nghiệm tốt qua Meyerowitz Stories và cởi mở với chuyện tái hợp tác. Đặc biệt khi lần này Netflix đề nghị cho Marriage Story khung thời gian chiếu rạp lâu nhất từng có — bốn tuần tròn (bắt đầu từ 6 tháng 11). Theo Heyman, Scott Stuber của Netflix đã cho họ “mọi thứ chúng tôi muốn.”

Có ngân sách 18 triệu đôla trong tay, Baumbach bắt đầu cho kịch bản của mình sự sống với sự chú ý ám ảnh đến từng chi tiết. “Noah không ngừng đẩy, đẩy, đẩy,” Heyman nói. Ông giao cho nhà thiết kế sản xuất Jade Healy nhiệm vụ tìm ra một bar tuyệt đối hoàn hảo ở New York cho cảnh Charlie hát Being Alive cũng như ngôi nhà lý tưởng ở Los Angeles nơi mẹ của Nicole (Julie Hagerty) sống. “Bạn đã nghe chuyện anh ấy tỉ mỉ,” Healy nói, lần đầu tiên làm việc với Baumbach. “Nhưng anh ấy còn muốn nó chính xác. Nếu bạn mang đến cho anh ấy một đạo cụ, chẳng hạn một tài liệu pháp lý, tốt hơn hết là bạn nên kiểm tra ba lần xem đúng như yêu cầu không, vì anh ấy sẽ kiểm tra và anh ấy sẽ biết. Không thể giả mạo. Anh ấy không muốn có số điện thoại 555. Anh ấy không muốn bất kỳ thứ gì như thế. Anh ấy thực sự muốn cảm giác thật.”

Scarlett Johansson trong Marriage Story

Bất chấp sự chuẩn bị siêu chi tiết của Baumbach — hoặc có thể là vì thế — quá trình quay 47 ngày, bắt đầu vào tháng 1 năm 2018, hầu như không gặp trở ngại nào. Ngoại trừ một: Vị trí hoàn hảo ở Los Angeles không thành. “Noah đã yêu ngôi nhà này nhiều tháng và nhiều tháng, và rồi hai tuần trước khi chúng tôi quay, thành phố không cho phép,” Healy nói. Baumbach bị buộc phải quay cảnh Nicole viện đến em gái mình (Merritt Wever) để đưa Charlie giấy ly hôn trong một khung cảnh ít lý tưởng hơn. Nhưng bằng cách nào đó, anh khiến cảnh ấy thành công. Baumbach giải thích: “Tôi cảm thấy điều đó đặt tôi vào vị trí của Charlie, cảm giác khó chịu trong một không gian mà tôi không dự định có mặt.”

Với các diễn viên, sự tỉ mỉ của Baumbach có những thách thức riêng. Mọi vị trí đặt máy quay, mọi bước trong biên đạo và đặc biệt mọi từ trong lời thoại được lên kịch bản và thực hiện với sự chính xác của đồng hồ Thụy Sĩ. “Anh ấy muốn mọi từ mình đã viết, như ‘chúng’ không phải ‘họ’ dù trong bối cảnh thì cũng được,” Liotta nói. “Anh ấy cuồng dại, nhưng phần khó tin là anh ấy rất bình tĩnh về việc đó. Anh ấy không nói như nã súng liên thanh.”

Tuy nhiên, anh đòi hỏi quay rất, rất nhiều đúp. “Bạn không bao giờ biết có những thứ bạn nghĩ có thể là chẳng có gì to tát, anh ấy sẽ tỉ mẩn với nó hằng giờ — và đến một chừng mực nào đó bạn suy sụp tột độ vì đã thử mọi cách có thể tưởng tượng được, nhưng anh ấy vẫn không buông bỏ,” Johansson nói về phong cách đạo diễn đôi khi như Kubrick của Baumbach. “Tôi cho đó là một dạng bệnh thần kinh, nhưng đó là một tầm nhìn, một tầm nhìn nghệ thuật.”

Johansson và Driver dành hai ngày quay một cảnh cãi nhau căng thẳng, được biên đạo cẩn thận dài 11 trang trong kịch bản. “Tôi nghĩ Noah cho chúng tôi mỗi người một chai rượu sau cảnh đó, mà chắc là tôi bật nút chai ngay lập tức,” Johansson nói

Cho một trong những khoảnh khắc nảy lửa nhất phim, một cảnh dài 11 trang trong đó Charlie và Nicole tái hợp với hy vọng có cuộc nói chuyện thành thật với luật sư của họ nhưng nhanh chóng leo thang thành một cuộc cãi vã bùng nổ, Baumbach, Driver và Johansson nhiều ngày vạch ra trước các động tác của họ. Họ quay cảnh phim trong hai ngày, làm hằng tá các đúp dài đẩy họ vượt quá giới hạn. Johansson nói, “Noah không ngừng nghỉ. Anh ấy cho chúng tôi mỗi người một chai rượu sau cảnh đó, mà chắc là tôi bật nút chai ngay lập tức.” Driver nói “mệt lả”, dù hóa ra anh cũng tỉ mỉ không kém đạo diễn. “Adam mà nói, ‘Tôi có thể thử đúp này và vắt chéo chân,’ là chuyện lớn lắm,” Baumbach nói. “Nó thay đổi rất nhiều thứ.”

Bởi vì quay rất nhiều đúp, nên có cả tấn đoạn phim để làm trong phòng biên tập. “Có quá nhiều tư liệu, tôi cảm thấy như thể bị lạc trong đó," Jennifer Lame, biên tập viên lâu năm của Baumbach, đã bắt đầu làm việc với bộ phim khi chưa hề có một khung hình nào được quay, dành hàng giờ cùng đạo diễn mổ xẻ kịch bản từng cảnh một. “Nhưng điều thú vị về Noah và quá trình của chúng tôi là chúng tôi nói về bộ phim và các nhân vật và câu chuyện nhiều đến nỗi khi tôi xem qua 50 đúp, tôi biết chính xác cái nào là hợp. Tôi hay nói, ‘Ồ, cô ấy đây rồi — Nicole đây.’”

Từ trái qua: Noah Baumbach, Adam Driver, Laura Dern, và Scarlett Johansson: Với các diễn viên, sự tỉ mỉ của Baumbach có những thách thức riêng

Tuy nhiên, cắt ghép bộ phim 136 phút là — như mọi thứ trong một bộ phim của Baumbach – một quá trình chính xác tỉ mẩn. “Tôi chưa bao giờ thấy việc gì như thế,” Heyman nói. “Anh ấy bắt đầu từ đầu và tiến tới, rồi quay lại từ đầu — anh ấy không đi tới cuối. Là một bước tiến, một bước lùi, hai bước tiến, hai bước lùi.”

Có một thế giới nơi bộ phim có thể hoàn thành kịp các liên hoan phim mùa thu 2017, nhưng một khi họ đẩy quá hạn đó, “chúng tôi thực sự ép bản thân nghỉ ngơi,” Lame nói. Kể cả sau khi việc biên tập hoàn thành, họ quyết định bước lùi một bước nữa, dành vài tháng chỉ ngồi với bản phim của họ. “Sống với một chuyện gì đó hẳn là có ý nghĩa,” Lame nói.

Bộ phim ra mắt ở Liên hoan phim Venice ngày 29 tháng 8 — cách xa ngày ra rạp và ngày ra mắt trên Netflix 6 tháng 12 — thu nhận những đánh giá tuyệt vời (“phim hay nhất của Baumbach tính tới giờ,” The Hollywood Reporter hô hoán). Nhưng có lẽ lời khen ngợi lớn nhất bộ phim nhận được tính tới giờ đến từ một người thường không chịu nổi phim của Baumbach — Baumbach.

Có lẽ lời khen ngợi lớn nhất bộ phim nhận được tính tới giờ đến từ một người thường không chịu nổi phim của Baumbach — Baumbach

“Thông thường, tôi không xem [phim của tôi],” đạo diễn nói. “Nhưng tôi có thể xem bộ phim này theo cách tôi không thể xem các phim trước được. Xem các diễn viên có cảm giác thanh tẩy cho tôi. Cảm nhận ngoại thân theo một cách tuyệt vời.”