Với một mẻ phim Trung Quốc đình đám nữa lại gây thất vọng ở phòng vé nước này, sự đổ thừa lại đi theo hướng mới: đổ lên giới phê bình điện ảnh.

Matt Damon trong phim The Great Wall

Trong hai tuần cuối năm 2016, ba phim có tiềm năng thành bom tấn đã mở màn dưới kỳ vọng ở Trung Quốc. Xuất phẩm đồng sản xuất kinh phí lớn của Legendary Entertainment The Great Wall, do Matt Damon đóng chính, mở màn được 64,7 triệu đôla; phim lãng mạn hài của Alibaba Pictures See You Tomorrow công chiếu đạt 40 triệu; và phim hài hành động mới nhất của Thành Long, Railroad Tigers, thu 31 triệu.

Tất cả đều là những con số tầm cỡ, nhưng vẫn thua xa 92 triệu mà Mojin — The Last Legend, một phim phiêu lưu kỳ ảo nội địa, đã kiếm được trong tuần ra mắt vào cùng thời gian này năm ngoái.

Sau khi tăng trưởng bình quân 30% mỗi năm suốt cả thập niên, phòng vé Trung Quốc gần như ngừng mạch đập trong năm 2016, khiến người ta gãi đầu và, những ngón tay chỉ chỏ khắp nền công nghiệp này của Trung Quốc ngày càng nhiều. Giải thích phổ biến nhất cho sự sụt giảm — và là giải thích được giới truyền thông Trung Quốc xác nhận — là chất lượng khá thấp của phim Trung Quốc trong năm 2016. Nhưng sự đồng thuận của giới phê bình làm căn cứ cho nguyên nhân được phân tích này giờ đây cũng chịu đả kích.

Cả ba phim mới ra rạp nói trên đều gặp hầu hết phê bình tiêu cực lãnh đạm. Trên Douban, trang tập hợp bình phim tương đương Rotten Tomatoes của Trung Quốc, The Great Wall hiện đạt 4.9/10 điểm, còn See You Tomorrow rất thấp chỉ 3.8, và Railroad Tigers thì 4.7. Trên Mtime, một trang điện ảnh khác, các phim này được đánh giá tốt hơn với 7.0, 5.2 và 6.2, theo thứ tự lần lượt. Điểm trên các trang web điện ảnh này phản ánh phê bình của cả giới chuyên môn lẫn ‘fan’ có đăng ký.

Cảnh trong phim See You Tomorrow

Một bài xã luận trên bản mobile của People’s Daily, cơ quan ngôn luận chính thức của Trung Quốc, nói các bài phê bình là "ác ý và vô trách nhiệm" được viết để "câu khách" đã gây thiệt hại nặng cho hệ sinh thái của điện ảnh Trung Quốc. Bài viết chọn ra Douban và Maoyan, cùng nhiều trang bình phim và bán vé trực tuyến có ảnh hưởng khác, vì điểm đánh giá "thấp một cách đáng ngạc nhiên" về ba phim nói trên. Bài báo cho rằng các bình luận của Douban có thể đã bị ‘hack’ và bị thao túng.

Quan điểm này phản ánh phản ứng của Le Vision Pictures Trung Quốc trước phê bình tiêu cực hồi đầu tháng 12/2016. Công ty này, đồng sản xuất The Great Wall, đã đăng thông báo dưới dạng kiến nghị thư trên tài khoản mạng xã hội chính thức của công ty sau khi một nhà phê bình trên mạng có nhiều ảnh hưởng chỉ trích bộ phim kịch liệt. Nhà phê bình này, dưới cái tên trên Weibo "Xiedu Film" có gần 750.000 người theo dõi, công kích ngoa ngoắt vị đạo diễn Trung Quốc của bộ phim bằng cách viết rằng "Trương Nghệ Mưu đã chết rồi."

Với kinh phí hơn 150 triệu đôla, The Great Wall là xuất phẩm đồng sản xuất Trung-Mỹ lớn nhất từ trước đến nay, và tất cả các bên liên quan gắn quyền lợi của mình với bộ phim.

Trong kiến nghị thư, Le Vision miêu tả ngôn ngữ của nhà phê bình nói trên là một sự công kích danh tiếng của đạo diễn Trương, nói rằng "tương tự như phỉ báng và nguyền rủa [vị đạo diễn]." Hãng yêu một sự rút lại và một lời xin lỗi.

Thành Long, trái, trong phim Rail Road Tigers

Xiedu Film đáp trả bằng cách nói anh ta không có chủ ý "nguyền rủa" Trương Nghệ Mưu, mà muốn nói The Great Wall báo hiệu "sự nghiệp nghệ thuật" của Trương Nghệ Mưu đã đến lúc cáo chung.

Sự việc trầm trọng thêm đáng kể khi Maoyan gỡ các bài bình luận của các nhà phê bình chuyên nghiệp ra khỏi trang chính nhằm đáp trả sự chỉ trích. Global Times đưa tin giới chức quản lý truyền thông của Cơ quan quản lý xuất bản báo chí, Phát thanh, Điện ảnh và Truyền hình (SAPPRFT) đến thăm văn phòng của Douban và Maoyan.

Ông Trương Hoành Sâm, Cục trưởng Cục điện ảnh của SAPPRFT, phủ nhận sự can thiệp chính thức vào hoạt động của các trang dịch vụ phim, theo truyền thông Trung Quốc đưa tin.

Đánh giá của Douban hầu như vẫn không thay đổi, còn Maoyan giờ chỉ tổng hợp đánh giá của người dùng và đạt mức 8.4 cho The Great Wall, 7.8 cho See You Tomorrow và 8.5 cho Railroad Tigers.

Tranh cãi đã dấy lên cuộc chiến sôi nổi trên mạng xã hội Trung Quốc, với một số ‘fan’ điện ảnh bênh vực giá trị và tính chính trực của giới phê bình độc lập, trong khi những người khác lập luận rằng người đánh giá và các trang đánh giá thiếu kiến thức chuyên môn và gây hại cho phim nội địa một cách bất công.

Đạo diễn Trương Nghệ Mưu tại sự kiện quảng bá cho The Great Wall ở Bắc Kinh hồi tháng 12/2016

Đến nay, giới phê bình phương Tây hầu như đồng nhất với những đồng thuận phê bình không bị lọc của Trung Quốc. "Sử thi của Matt Damon đem lại sự hoành tráng nhưng vô hồn," tờ Guardian nói về The Great Wall. "Khó mà gọi là sử thi," The Hollywood Reporter (THR) đồng tình.

THR miêu tả Railroad Tigers là "một phim Thành Long có kịch bản nặng nề," nhưng khen ngợi những cảnh hành động của phim này. Tờ South China Morning Post cho See You Tomorrow 3.5/5, còn THR phải nói thế này: "Phim là một hỗn hợp đá không thấm nước của cách kể chuyện kỳ dị, bổn cũ soạn lại, những mối quan hệ ngây ngô và diễn xuất thượng thừa một cách đau đớn từ dàn diễn viên hạng nhất."