Những nam diễn viên vừa kể tham gia một nhóm nhỏ các ngôi sao, bao gồm Keanu Reeves, Arnold Schwarzenegger và Michael Keaton, những người mà Hollywood đã nhân bản hay nói cách khác là cho họ đóng đúp vai để chúng ta giải trí.

Áp phích tiếng Đức của A Student of Prague năm 1913, do Stellen Rye và Paul Wegener đồng đạo diễn

Từ lâu điện ảnh có niềm đam mê với việc để các diễn viên đảm nhận nhiều vai. Trong khi một số ngôi sao ban đầu của phim nói tiếng Anh, như William Bergman và Buster Keaton, thường sẽ đóng nhiều hơn một vai trong một phim, thì bộ phim có hai người y hệt đầu tiên là phim nghệ thuật của Đức năm 1913, A Student of Prague, do Stellen Rye và Paul Wegener đồng đạo diễn.

Một sinh viên đại học trẻ, do Wegener thủ vai, đổi chiếc gương phản chiếu của mình cho một thầy phù thủy lấy vàng để anh có thể tán tỉnh một nữ bá tước giàu có. Cuối cùng phát điên vì sự theo đuổi liên tục của bản đúp y hệt mình, anh cố gắng giết chết người anh em song sinh đó, trong quá trình đã tự giết chính mình luôn. Một tác phẩm kinh dị-kỳ ảo rùng rợn, công nghệ điện ảnh tân tiến cho phép cùng một diễn viên xuất hiện trên màn ảnh với chính mình, tạo ra khuôn mẫu cho người khác làm theo.

Năm 1936, bộ phim hài The Man in the Mirror do Anh sản xuất cũng có cách tiếp cận tương tự, cho hình ảnh phản chiếu của Edward Everett Horton bắt đầu nói chuyện với anh trước khi bước ra khỏi gương và sống một cuộc sống tiệc tùng trác táng mà anh không bao giờ tự tin để làm.

Kevin McCarthy (phải) và Dana Wynter trong phim Invasion of the Body Snatchers (1956)

Mặc dù nhẹ nhàng hơn, nhưng nỗi kinh hoàng hiện sinh về sự thay thế sẽ trở thành một chủ đề phổ biến trong thể loại phụ này.

Ăn khách trong những năm 50 như Invasion of the Body Snatchers và I Married An Astro-Monster chuyển tải nỗi sợ hãi tương tự qua lăng kính chính trị. Người ngoài hành tinh cố gắng xâm chiếm Trái đất thông qua nhân bản hoặc lấy nhân thân con người đã được sử dụng như một điểm tựa cho sự hoang tưởng của người Mỹ về ‘cuộc xâm lược vô hình’ của chủ nghĩa cộng sản. Các bản đúp đã hành động đáng ngờ thoát ra khỏi nhân vật và tùy vào việc ai phân biệt được sự khác nhau để xoay ngược tình hình.

The Man Who Haunted Himself năm 1970 đã tiến một bước xa hơn, nhân vật của Roger Moore tỉnh dậy sau một vụ tai nạn xe hơi thấy cuộc sống của mình được dựng lên bởi một người mà mọi người khác đều nghĩ đó là anh. Trong bộ phim mà Moore coi là hay nhất của ông, bộ phim kinh dị do Basil Dearden đạo diễn này khám phá nền tảng tâm lý của khái niệm bằng cách sốt sắng đi theo quan điểm của Moore đến cùng, chỉ tiết lộ sự thật trong cao trào.

The Man Who Haunted Himself: nhân vật của Roger Moore tỉnh dậy sau một vụ tai nạn xe hơi thấy cuộc sống của mình được dựng lên bởi một người mà mọi người khác đều nghĩ đó là anh

Phiên bản thứ hai, nổi tiếng hơn và đen tối hơn rõ rệt của Invasion of the Body Snatchers theo sau đến cuối thập niên đó, với thắt nút bệnh hoạn ở cái kết có cảnh quay cuối cùng được chia sẻ mạnh trên mạng. Các nhà làm phim đã lan truyền niềm tin cố hữu rằng ai đó sẽ phân biệt được bản sao với bản gốc, sử dụng sự bí ẩn để quyến rũ khán giả và đào sâu vào các chủ đề về sự tuân phục, nhân loại và làm người.

John Carpenter đã đưa điều này đến đỉnh điểm trong The Thing, một sự kết hợp chặt chẽ giữa khoa học giả tưởng giàu ý tưởng nhưng thú vị và dễ xem với kinh dị, biến Kurt Russell thành một đội quân một người chống lại lực lượng ngoài hành tinh thay đổi hình dạng, chiếm đoạt từng người đồng nghiệp ở Nam Cực của anh.

Nhờ các bộ phim như Robocop, Evil Dead và Nightmare on Elm Street, khoa học giả tưởng và kinh dị đã chuyển sang tông điệu châm biếm, tự nhận thức bản thân hơn trong thập niên 80 và 90.

Jean-Claude van Damme thích đóng đúp hai vai song sinh để thể hiện khả năng diễn xuất đa dạng của anh trong Double Impact (1991)

Các diễn viên đóng nhiều vai đã trở lại phổ biến, bao gồm cả nhân bản lãng mạn-hài Multiplicity với sự tham gia của nhiều Michael Keaton. Thành Long đảm nhận nhiệm vụ kép trong bộ phim hành động kiểu-hai kẻ-y-hệt liên quan đến cặp song sinh bị bỏ rơi, Twin Dragons, Jean-Claude van Damme cũng vậy cho Double Impact.

Đạo diễn Sheldon Lettich nhận xét Van Damme thích đóng đúp hai vai song sinh để thể hiện khả năng diễn xuất đa dạng của anh, và phim thành công đến nỗi Van Damme đã làm thêm hai lần nữa cho Maximum Risk năm 1997 và Replicant năm 2001. Jeremy Irons đóng cặp song sinh ít sôi nổi hơn (nhưng kỳ quái hơn) trong bộ phim kinh dị Dead Ringers của David Cronenberg.

Chúng ta không thể đếm xuể các Terminator mà Arnold Schwarzenegger đã đóng (và để loại bỏ các hiệu ứng đặc biệt T2: Ngày phán xét sử dụng cặp song sinh giống hệt ngoài đời thực Linda và Leslie Hamilton và Don và Dan Stanton). Anh trở lại nhân vật bản sao này trong The 6th Day - tràn ngập nỗi lo công nghệ, bộ phim năm 2000 tưởng tượng một tương lai nơi nhân bản bất cứ thứ gì ngoại trừ con người là hợp pháp và được chấp nhận rộng rãi.

Jesse Eisenberg trong The Double

Bùng nổ và ít gây căng thẳng thần kinh hơn phim đã đề cập trước đó, The Man Who Haunted Himself, một cách đáng kể, vẫn có sự xúc động khi Schwarzenegger vào vai một người đàn ông của gia đình thích truy đuổi kẻ xấu hơn là có một đêm yên tĩnh. Làm nghề biểu diễn để kiếm sống thường có nhiều lúc xuống dốc, và mối đe dọa bị thay thế bởi phiên bản tốt nhất tiếp theo của bạn sẽ mãi mãi hiển hiện.

Các bộ phim có những kẻ giống y hệt nhau đã dần dần hồi sinh vào cuối những năm 2000, đặc biệt là trong giới đạo diễn và diễn viên độc lập và nghệ thuật. Bộ phim tối giản Moon của Duncan Jones chứa cặp vai diễn xuất xuất sắc nhất trong sự nghiệp của Sam Rockwell khi hai nhân bản trên băng chuyền quyết định đốt rụi nhà máy, trong khi Jesse Eisenberg bị đẩy đến điên loạn khi một người mẫu mượt mà, bóng bẩy hơn của anh chiếm lĩnh cuộc sống của anh ngay trước mắt anh trong The Double của Richard Ayoade.

Tương tự, trong Enemy của Denis Villeneuve, Jake Gyllenhaal khắc họa một giảng viên đại học nhút nhát, sống nội tâm, khép kín cảm xúc, phát triển nỗi ám ảnh với một người có vẻ ngoài y hệt hóa ra là hoàn toàn trái ngược với anh.

Trong Enemy năm 2013 của Denis Villeneuve, Jake Gyllenhaal khắc họa một giảng viên đại học nhút nhát, sống nội tâm, khép kín cảm xúc, phát triển nỗi ám ảnh với một người có vẻ ngoài y hệt hóa ra là hoàn toàn trái ngược với anh

Tất cả đều sử dụng biểu tượng về nhân bản và nhân đôi y hệt để hiển thị những nỗi sợ hãi khó chịu, sâu xa về thân phận, công việc, giá trị cá nhân và khao khát. Những phim đó suy ngẫm về sự pha trộn phi thực tế của nỗi kinh hoàng và sự tò mò sẽ xảy ra khi nhìn thấy bản thân hoàn chỉnh của chính mình, nhưng khác mình, tồn tại trên đời. Chúng tương phản với cuộc sống bạn có với cuộc sống mà bạn có thể có, nếu bạn có thể tự tin hơn một chút và bớt nhạy cảm đi một chút; nếu bạn được nuôi dưỡng trong một môi trường tốt hơn hẳn.

Tình trạng khó xử đó là cốt lõi trong phim Us của Jordan Peele, được phát hành vào đầu năm nay, trong đó gia đình của Lupita Ny’ong bị khủng bố bởi bản sao của họ. Trong Us, các bản sao được “buộc” với bản gốc, buộc phải sao chép mọi hành động của bản gốc thành một quần thể các bản sao sống cuộc sống của chúng trong một cơ sở dưới lòng đất bị bỏ hoang. Như trong Moon, Peele sử dụng kẻ-giống-y-hệt do con người tạo ra để thảo luận về khả năng sinh tồn của tầng lớp thấp hơn và lao động có tay nghề thấp.

Trong Us, các bản sao được “buộc” với bản gốc, buộc phải sao chép mọi cử động của bản gốc thành một quần thể các bản sao

Một trong những khoảnh khắc đáng sợ nhất là cảnh lần đầu tiên bản sao của Elisabeth Moss ịn môi son vào gương, cuối cùng cũng thấy chính mình như cách mà đối tác của cô đã làm. Trong Us, Peele cho chúng ta thấy từ góc nhìn của bản sao cột chặt, cho chúng ta cảm nhận được sự phẫn nộ và thù hận và chứng minh rằng chúng ta sẽ trở nên nguy hiểm đối với bất kỳ bản sao nào cũng y như họ đối với chúng ta.

Will Smith bỏ việc để bắt kịp với bản nhân đôi của mình trong Đàn ông Song Tử. Cựu Fresh Prince và Man In Black đang chống lại phiên bản tuổi trẻ của chính mình, một viễn cảnh đáng sợ cho bất cứ ai. Trong khi đó, Paul Rudd chỉ phải đối mặt với sự thiếu sót của chính mình trong Living With Yourself.

Dù tốt hay xấu, xem ra rốt cuộc Hollywood cũng phải soi lại chính mình một cách khó khăn.

Paul Rudd phải đối mặt với sự thiếu sót của chính mình trong Living With Yourself

Gemini Man ra rạp ở Việt Nam từ ngày 11/10 với tựa Đàn ông Song Tử.