Khi phim kết, tác giả cũng tràn ngập thôi thúc nghiền ngẫm, chán nản và nuôi râu để có thể vừa chạm vào nó khi tự hỏi, “Điều gì về phim này là ngớ ngẩn nhất?”

Từ trái qua: Henry Cavill, Gal Gadot và Ben Affleck trong Batman v Superman: Dawn of Justice

Có lẽ là vì cuộc chiến giữa Batman và Superman căn bản là vô lý. (Anh ấy là siêu nhân mà.) Có lẽ vì các cuộc chiến được bàn luận với sự nghiêm túc nặng nề từ các nhà khoa học, nhà báo, nhà bình luận có tiếng trên thời sự truyền hình cáp và các thượng nghị sĩ tại vị có thật. Có lẽ là nhạc phim đầy tính tẩu pháp theo phong cách Shostakovich – Shostakovich! Hoặc có lẽ là câu chuyện truy tố và hình ảnh tử vì đạo rồi Đức Mẹ Sầu Bi và sự hồi sinh của một Người đàn ông Thép – và đúng dịp lễ Phục sinh!

Đúng, tất cả những thứ đó. Nhưng điều ngớ ngẩn nhất về Batman v Superman là sự nghiêm trang sầu não và triết lý hóa chung chung. Bộ phim bàn luận về tính duy nhất của đạo đức. Nó cố tìm lằn ranh giữa chủ nghĩa siêu anh hùng và chủ nghĩa hư vô, giữa thiện và ác, giữa việc làm người tốt và một kẻ điên. Nhưng những lằn ranh này được tìm thấy vào đầu tháng 2 rồi. Chúng chạy thẳng qua Deadpool, bộ phim "quằn quại" nhất trong phong trào chuyển thể truyện tranh gần đây và là một trong những phim nổi tiếng nhất năm nay.

Trong khi Batman v Superman nặng nề cả tấn thì Deadpool mỉa mai sức nặng đó. Ví dụ, phần giới thiệu mở đầu phim thông báo đạo diễn phim là một “Tên đần được hưởng lương cao”, với thành phẩm không phản pháo điều này mấy. Ở Ryan Reynolds, phim có một diễn viên nam chính vào vai một kẻ đánh thuê bỗ bã với mặt mũi, thân thể và lòng tự trọng bị phá hỏng nên mang bộ đồ che đi thứ anh ta nghĩ về mình: xấu xí. Một bộ đồ đâu đó giữa của Spider-Man và bộ đồ bạo dâm của Gimp trong Pulp Fiction. Nhưng khi nghiền ngẫm về nỗi bất hạnh là điểm chung của cả thế giới, Deadpool huyên thuyên xuyên các cảnh hành động. Anh ta nhảy nhót.

Ryan Reynolds vai Deadpool trong một cảnh phim

Bruce Wayne của Ben Affleck rời rạc giữa những món đồ nghề hiện đại và người quản gia Alfred (Jeremy Irons), trong khi Deadpool và bạn cùng phòng của anh ta – một phụ nữ mù da đen (Leslie Uggams) – lăng mạ nhau và than thở về sự tồi tệ của đồ nội thất IKEA. Điều này là để nói Deadpool là ví dụ hỗn xược nhất về hướng đi của phim truyện tranh: chống lại sự nghiêm túc, hiểu rõ những khuôn sáo của thể loại này, mang tính châm biếm gây tranh cãi, càng ngày càng phản bác sự tôn sùng bản thân và cống hiến sự vui vẻ.

Phần lớn phim Batman v Superman xoay quanh sự thích hợp đạo đức của bức tượng lớn nơi công cộng của Superman mà cho lên bìa tiểu thuyết của Ayn Rand cũng hợp. Bạn có thể muốn khen ngợi bộ phim này chọc vào sự suy tư. Nhưng nó chọc bằng một cái thìa lai nĩa. Ở chừng mực nào đó bạn phải bật cười.

Ghen tị với hình ảnh như Chúa của Superman nhấn chìm Batman của Ben Affleck tới mức anh mơ trong mặc cảm đấng cứu thế. Tỉnh táo (nhưng không mấy sức sống), anh rất băn khoăn: Anh muốn là Chúa Jesus hay Pontius Pilate? Phải quyết định. Hai người hùng của ta nhìn nhau, dọa nhau và choảng nhau loanh quanh. Những màn giao đấu có thể mang lớp ý nghĩa yêu đương đồng tính. Nói theo môn đô vật chuyên nghiệp, chữ “v” trong tựa phim nhìn như ai đó vừa bị cắt tim ra.

Superman như Chúa trời trong Batman v Superman

Xem hết phim này – và có rất nhiều người xem hết – là xem cả sự tức giận lẫn sự tôn nghiêm đến bước đường cùng. Batman v Superman mang lại một số cảnh đánh nhau lấy từ Batman thời 1989 và Superman thời 1978. Cho thành phố Gotham cách Metropolis một bờ sông chỉ đưa lại hai địa điểm “ai chả biết”. Bám vào sự thần thánh của mọi thứ khiến phim rơi vào kẽ hở giữa “chứ còn gì” và “biết rồi nói mãi”.

Đạo diễn Zack Snyder, người làm nên 300, Watchmen, Sucker Punch và Man of Steel. Tôn nghiêm là tông duy nhất ông biết. Đó là tông duy nhất phần lớn các phim truyện tranh này có: chịu đựng, dồn ép, bị hiểu nhầm, đại họa. Một thập kỷ rưỡi của làn sóng X-Men đời đầu và bộ ba Dark Knight của Christopher Nolan, thảm họa khủng bố giờ là điềm báo hiệu tối thượng về tính nghiêm trọng.

Việc tìm kiếm chủ đề mang tính thời sự có kết quả rất nhanh. 15 năm trước, mọi người nói về các cuộc tấn công 11/9 như thứ gì đó từ phim ra. Giờ ngày 11/9 ấy lên đến cực điểm trong phim, hết lần này tới lần khác, cho tới khi khán giả kinh hoàng hoặc bị lờn – dĩ nhiên là kinh hoàng.

Civil War: nỗi ám ánh về quyền tự do của công dân

Những đạo diễn như Jon Favreau (hai phần Iron Man đầu), Shane Black (phần ba) và Kenneth Branagh (Thor) đã cố cài cắm sự nghiêm túc và tính cổ điển. Các phim Avengers, bao gồm các phim quanh Captain America, kịch tính hóa sự tự do của công dân Mỹ và nỗi lo về an ninh quốc gia.

Vậy nên gánh nặng là tất cả những gì ta thấy trong các bộ phim này. Gánh nặng mang lại nhiều tiền, đúng thế. Nên “nếu còn xài được thì đừng sửa”. Nhưng nhịp điệu và khuôn sáo, chính trị, phép ẩn dụ và các tuyến truyện của thể loại này đã trở nên quá quen thuộc – Nghe này: Đây là một nhân vật xuất hiện ngay cuối phim, nhìn xa xăm, nói với một nhân vật khác họ phải họp nhau làm thêm một phim nữa – thế thì bạn cũng phải cười thôi.

Và các phim cũng bắt đầu biết cười. Hè 2014, khi Batman v Superman đang trong quá trình sản xuất ở Warner Bros., Marvel và Disney ra mắt Guardians of the Galaxy. Chính thức thì bộ phim đi ra từ vũ trụ Marvel, và cốt truyện nhóm-tội-phạm-làm-điều-phi-thường-trong-vũ-trụ trung thành với truyện gốc. Nhưng nó gần với Star Wars và Indiana Jones hơn là Captain America.

Guardians of the Galaxy

Đây là một phim giải trí hơn là đánh bóng thương hiệu cho Marvel. (Cuối cùng thì Marvel vẫn dùng phim này để mồi chài các thứ liên quan tới nhiều phim Avengers nữa. Nhưng duy trì ảo giác độc lập.)

Một năm sau có Ant-Man, một phim hài nhỏ không ai muốn nhưng lại mừng vì đã đi xem. Nó cũng đến từ Marvel nhưng có điểm chung với Honey, I Shrunk the Kids và các phim thừa thãi cuối thập kỷ 80 đầu thập kỷ 90 từ Amblin Entertainment hơn, hãng mang lại những phim như Gremlins 2 và Arachnophobia. Điều gây ngạc nhiên của Ant-Man là phim này không gánh gì trên vai, không thẻ nhớ, đá tảng hay dù cánh. Là một vệ tinh khác của Avengers nhưng có vẻ vô tình đâm vào tàu mẹ. Điều làm tác giả thấy thú vị không phải là sự trung thành với nguyên tác mà là các nhà làm phim rất chăm chút sáng tạo và duy trì sự vui vẻ.

Nhưng không có gì cười mạnh và to hay hợm hĩnh vào mặt phim siêu anh hùng hơn là Deadpool. Đó là sự hư vô. Bộ phim tin vào bạo lực, mà đó là tất cả những gì nó tin: chém và đâm và bắn và – với Reynolds mồm miệng như giấm trong vai chính – sự chua cay. Và chủ nghĩa hư vô không phải không có sức hút.

Những phim hài có ý thức về bản thân – Guardians of the Galaxy, Ant-Man, Deadpool – có vẻ xuất phát từ nhu cầu tự bảo toàn, tự tái tạo và tự huyễn hoặc bản thân của phim truyện tranh, trong khi kiêng tránh sự kỳ quặc, khôn ngoan và vui vẻ.

Những phim dị biệt này chống lại các phim quy củ, theo cách mà một phim của hãng lớn có thể dị biệt. (Và theo như Deadpool, tiền không thành vấn đề: Deadpool có kinh phí 58 triệu USD, so với 250 triệu USD của Batman v Superman và phim Avengers gần nhất.) Trong chính trường và điện ảnh, nỗi chán chường với những thứ cũ kỹ mang lại nhu cầu thay đổi.

Deadpool dành cả bộ phim của anh ta lải nhải về sự vô đạo đức bằng việc tham gia vào nhóm X-Men lôm côm nhưng đáng tin cậy, mà sau hai thế hệ phim được coi là một tổ chức. Đại diện chính của họ là một người Nga mình thép (và thường không được trọng dụng) Colossus, với sự thật thà sắt đá bị Deadpool mỉa mai.

Batman v Superman thu về hơn một tỉ USD toàn cầu, nhưng cả người hâm mộ cũng càu nhàu. Ta đã đến thời mà những phim này cứ xuất hiện bất cần. Hãng phim làm thì ta đi xem. Mối quan hệ này gần như là phản xạ, như thở – hay ợ hơi.

Phim nổi loạn có vẻ là đột phá duy nhất Marvel phát ra. Nhưng DC Comics, mái nhà của Batman và Superman, đã lên lịch phát hành sự chống trả dị ứng của họ năm nay với Suicide Squad, có Will Smith cầm đầu một nhóm tù nhân siêu phản diện và có lẽ nên được gọi là Ánh sáng Bất công (“Dawn of Injustice”).

Dĩ nhiên đi hướng nào thì các hãng phim cũng được cả. Nhẹ nhàng theo truyền thống hay theo thuyết hư vô cuồng loạn: Tiền rồi cũng vào túi họ thôi. Đó là trò làm phim tiền tấn. Nhưng trong rạp phim, một thứ đã thay đổi. Giờ đây ta cười vào ý thức bản thân, sự điên rồ và kém hạnh phúc mà mới vài năm trước ta còn cười vào các phim Ghost Rider có một Nicolas Cage tận tụy đóng vai chính. Thời gian sẽ trả lời đây chỉ là tín hiệu hay sẽ thành tiếng ồn. Nhưng giờ, Deadpool rẻ tiền bậy bạ đã trở nên nổi tiếng tới nỗi anh ta nên tranh cử tổng thống trong phần sau.