Trong câu chuyện “vinh quy bái tổ”, đạo diễn Hollywood Jon M. Chu (phải) trở lại Chef Chu’s, nhà hàng của gia đình do cha anh Lawrence Chu (trong trang phục bếp trưởng) điều hành, để quảng bá phim mới của anh, Crazy Rich Asians, với hai diễn viên chính Henry Golding và Constance Wu, ngày 2/8/2018, ở Los Altos, California

Tuy nhiên anh đã quyết định ra mắt Crazy Rich Asians ở rạp chiếu. Qua năm sau (2017) canh bạc của Jon Chu trông chừng có vẻ là ngu xuẩn: một loạt các thất bại đẩy Hollywood vào mùa hè tồi tệ nhất của trong hai thập kỷ — làm dấy lên những lo ngại mới về tương lai của màn ảnh rộng trong kỷ nguyên số. “Mọi người chuẩn bị chấp nhận thất bại,” Leo Kulp, một nhà phân tích tại RBC, nói.

Nhưng năm sau, 2018, Crazy Rich Asians đã lấy về doanh thu mạnh cho phòng vé. Mùa hè năm nay tràn trề phim thành công, cho phép các nhà điều hành Hollywood thở phào nhẹ nhõm khi 2018 đang trên đà lấy kỷ lục 11,6 tỉ đôla doanh thu phòng vé ở Bắc Mỹ. Khi ngành công nghiệp trở nên vững chắc, tiền của rốt cuộc đang ngày càng tập trung vào tay của một vài siêu hãng phim.

Trong mùa phim quan trọng này, thường chiếm khoảng 40% doanh thu hàng năm, doanh thu phòng vé Bắc Mỹ đã tăng 14% so với năm ngoái lên 4,22 tỉ đôla, theo ComScore. Trên cơ sở trượt giá lạm phát, đây là mùa hè tốt nhất trong vòng năm năm trở lại. Paul Dergarabedian, chuyên gia phân tích của ComScore cho biết: “Đây là một mùa hè được lập trình hoàn hảo mà không ai biết là sẽ đến.”

Năm nay khá hơn bất chấp những dự báo của phố Wall, nhồi cho thu nhập của các công ty truyền thông lớn nhất thế giới như Disney và Fox tăng lên, và nâng giá cổ phiếu của AMC do Wanda sở hữu, công ty vận hành nhà rạp lớn nhất của Mỹ.

Không ai hạnh phúc hơn Bob Iger, giám đốc điều hành của Disney. Hãng phim đã ra mắt hết phim bom tấn này đến phim bom tấn khác, chiếm một phần ba doanh thu vé trong năm nay. Sự thống trị của Disney đã tăng lên trong thập kỷ qua, phần lớn nhờ thành công đáng tin cậy của phim Marvel, và lịch phát hành của hãng này có thể đổi chiều toàn bộ phòng vé trong một năm nhất định.

“Yếu tố ổn định rất lớn trong năm 2018, và chúng ta sẽ thấy điều gì trong 5 đến 10 năm tới, chính là sức mạnh đang lên của Disney,” Jeff Bock, nhà phân tích tại hãng tư vấn giải trí Exhibitor Relations, cho biết. “Tính nhất quán của họ là vô đối trong thời đại bom tấn. Một thương hiệu mạnh là cái bạn cần khi cạnh tranh với các dịch vụ phát trực tuyến, và chẳng bao lâu Disney sẽ trở thành hãng phim siêu hạng.”

Sức mạnh của Disney chỉ càng sâu sắc hơn, sau khi công ty thắng vụ thâu tóm tài sản giải trí của Fox trong tháng 6, sẽ gộp các phim Avatar và X-Men vào kho của cải của Disney cũng bao gồm các phim Star Wars và Pixar. Hợp lại, phim của Disney và Fox năm nay chiếm 42% tổng số phòng vé. Việc sáp nhập thu hẹp số lượng hãng phim lớn từ sáu còn năm.

Số lượng người đi xem phim ở Mỹ, thị trường phim lớn nhất, đã giảm dần trong nhiều năm qua, chủ rạp chiếu phim đã phần nào bù đắp bằng cách tăng giá vé. Năm nay đã vượt qua xu hướng đó: phòng vé Bắc Mỹ đã bán 881 triệu vé tính đến ngày 26/8, cao hơn mức 832 triệu vào thời điểm này năm 2017. Giá vé trung bình đã tăng khoảng 4% lên 9,27 USD, theo ComScore.

Kinh doanh phim ảnh là chuyện tạo đà: nếu ai đó xem một bộ phim hay ở rạp, họ sẽ thấy buộc phải quay lại. Các nhà điều hành đã quy năm làm ăn tốt hơn này cho dàn phim mạnh hơn, khởi đầu với Black Panther của Disney vào tháng 2.

Black Panther, bộ phim siêu anh hùng kinh phí lớn đầu tiên có dàn diễn viên da đen chiếm đa số và đạo diễn da đen, là một thành công đáng kinh ngạc. Bộ phim đã thu về 700 triệu đôla ở Bắc Mỹ, vượt qua Titanic trở thành phim có doanh thu cao thứ ba mọi thời đại ở Mỹ.

“Tôi nghĩ bạn không thể đánh giá thấp tác động mà Black Panther đã tạo ra trong kinh doanh phim ảnh năm nay,” Greg Foster, giám đốc điều hành của Imax Entertainment cho biết. “Tôi đã làm việc trong ngành này một thời gian dài. Hai điều bạn cần để có một năm thành công: một chút may mắn và bắt đầu với một phim nào đó thắng đậm dữ dội.”

Black Panther cũng trở thành một đề tài bàn luận văn hóa, thu hút các cuộc trò chuyện về rạp chiếu, sau khi mùa hè năm ngoái bị chi phối bởi phim truyền hình ngày càng nhiều như Stranger Things của Netflix. “Một bộ phim như Black Panther là loại kháng-trực tuyến,” Dergarabedian nói. “Bạn muốn trở thành một phần của cuộc bàn luận đó, và bạn không thể tham gia nếu đợi phim lên màn ảnh nhỏ.”

Khán giả ‘cosplay’ Black Panther và Shuri, tận hưởng vui vẻ tại SM Cinema

Disney tiếp sau Black Panther với Avengers phần mới nhất của Marvel vào tháng 4 và The Incredibles 2 của Pixar vào tháng 6, trở thành phim có doanh thu cao thứ hai và thứ ba trong năm.

Sau màn trình diễn ảm đạm của năm ngoái, chuyên gia Leo Kulp của RBC đã dự đoán doanh thu năm 2018 sẽ không thay đổi. Nhưng khi các tháng trôi qua, và những bộ phim gây bất ngờ, ông đã liên tục điều chỉnh dự báo tăng lên. Hiện tại, ông hy vọng năm 2018 sẽ thu được 11,65 tỉ đôla ở phòng vé Bắc Mỹ, một kỷ lục mới.

Câu hỏi đặt ra là liệu sự thống trị của Disney có tốt cho khán giả hay không. Bốn trong số năm phim hàng đầu trong năm nay là phần tiếp theo, và một số nhà phân tích cảnh báo viễn cảnh về sự hiện diện của kiểu Walmart trong điện ảnh, sẽ tạo ra đòn bẩy lớn hơn trong việc đàm phán với chủ rạp và ngân sách lớn hơn để sản xuất nhiều phim bom tấn hơn.

10 phim hàng đầu năm nay đã chiếm 46% tổng doanh thu phòng vé, tăng từ 38% trong năm ngoái, theo ComScore.

Doug Creutz, giám đốc hãng tư vấn nghiên cứu Cowen & Company, nói: “Nếu bạn là Disney thì vâng, mọi thứ đang tốt hơn dự đoán. Nhưng nếu bạn không phải là một trong những siêu bom tấn, thì vẫn rất khó làm ăn tốt. Bọn trẻ mới lớn giờ đang chơi game Fortnite. Có nhiều cách giải trí cho bản thân hơn trước.”

Ông nói thêm, trong môi trường này, các hãng phim lớn nhỏ hơn “đã bị ép văng ra”.

Nhưng những điểm khác cho thấy Disney được trang bị tốt nhất để ủng hộ rạp chiếu khi đối mặt với dịch vụ phát trực tuyến.

Trong một cuộc họp với các nhà đầu tư hồi tháng 9, Iger đã tuyên bố cam kết tiếp tục với việc chiếu rạp, đã mang về 6 tỉ đôla doanh thu cho Disney mỗi năm. Trong khi đặt ra kế hoạch cho một dịch vụ phát trực tuyến của Disney, ông cảnh báo: “Tôi muốn nói rõ rằng chúng tôi vẫn vô cùng hỗ trợ và nhiệt tình về trải nghiệm rạp chiếu phim.”

Tương lai có vẻ chín muồi để củng cố thêm, khi ngành công nghiệp này nhòm ngó của cải ‘khủng’ của Netflix và Amazon. Warner Bros, phát hành Crazy Rich Asians của Jon Chu, đã bị AT&T nuốt chửng trong quá trình thâu tóm Time Warner, và Universal được Comcast sở hữu thông qua việc mua NBCUniversal năm 2011. Nhưng các hãng phim còn lại — Paramount, Sony và Lionsgate — “khó sống sót ở thời điểm này,” chuyên gia Bock của Exhibitor Relations nói.

Hiện tại, Jon Chu và các đồng nghiệp đang tận hưởng một khoảnh khắc huy hoàng cho rạp chiếu truyền thống, ít nhất là vào mùa hè này. Crazy Rich Asians đã kiếm được 76 triệu đôla trong 12 ngày đầu tiên ra rạp ở Bắc Mỹ, thu hút hệ tư tưởng thời đại theo cách mà Jon Chu nói rằng chỉ rạp chiếu mới có thể, vốn là mục tiêu của anh trong việc đưa một dàn diễn viên người Mỹ gốc Á vào xuất phẩm lớn của Hollywood.

“Chúng tôi sẽ không thể có mặt trong cuộc bàn luận nhiều như bây giờ... nếu lên một dịch vụ truyền trực tuyến,” anh nói với chương trình truyền hình CBS This Morning trong tháng 9. “Có một hãng lớn nói phim này đáng hàng chục triệu đôla ném vào tiếp thị, và phim này đáng để bạn ra khỏi nhà và chiến đấu tìm chỗ đỗ xe và ngồi trong phòng tối... điều đó nói cái gì lớn hơn là chỉ: đây là một tác phẩm giải trí.”

Chẳng bao lâu nữa Disney sẽ trở thành hãng phim siêu hạng

Cũng như âm nhạc và truyền hình, ngành công nghiệp điện ảnh đã chứng kiến việc kinh doanh của mình bị internet phá hủy. Nhưng không giống như các bạn đồng liêu, mô hình thuê bao của Netflix và Spotify không xâm chiếm được màn ảnh rộng cho đến năm nay.

MoviePass, một doanh nghiệp star-up kẹt về tài chính, đã làm rung chuyển ngành công nghiệp bằng dịch vụ thuê bao hàng tháng cung cấp cho khách hàng mỗi ngày một phim. Được thành lập vào năm 2011 để đưa phong cách “tất cả những gì bạn có thể ăn” của Netflix vào việc đi xem phim, đăng ký thuê bao đã tăng vọt vào năm ngoái khi giảm phí hàng tháng xuống còn 10 đôla — ít hơn một vé xem phim ở nhiều thành phố lớn.

Sản phẩm làm hài lòng những người xem phim thường xuyên, thu hút 3 triệu người đăng ký kể từ khi ra mắt một năm trước. Nhưng nó thúc đẩy sự cân nhắc dữ dội từ các chuỗi rạp chiếu, những người sợ MoviePass có thể làm xói mòn giá cả.

Các hãng phim ngần ngại hoan nghênh MoviePass. Nhưng họ thực sự có khán giả hồi sinh

MoviePass đã có một loạt các thất bại tài chính, khiến cổ phiếu trong công ty mẹ Helios & Matheson rớt giá trong những tháng gần đây vì lo ngại về tính bền vững của mô hình kinh doanh này.

Và cuối cùng các nhà phân tích xem dịch vụ thuê bao này như một sản phẩm ngách cho phim ảnh. RBC ước tính chỉ có khoảng 10% người xem phim mỗi tháng một lần, chẳng đáng để đăng ký thuê bao.

Nhưng mô hình này đã cho các nhà rạp nhìn ra một cách khác để thu hút mọi người đến rạp, khi giá vé mỗi năm mỗi tăng. “Các hãng phim ngần ngại hoan nghênh MoviePass. Nhưng họ thực sự có khán giả hồi sinh,” Jeff Bock, nhà phân tích của Exhibitor Relations, nói. “Bất chấp bao nhiêu vấn đề ở MoviePass, sẽ có người tìm ra cách để làm dịch vụ đó có giá trị.”

Chuỗi rạp AMC đưa ra dịch vụ xem phim tháng cố định Stubs A-List

Đã có người đi theo mô hình này: AMC, chuỗi rạp lớn nhất của Mỹ, vào tháng 6 đã công bố dịch vụ xem phim tháng phí cố định, cho phép thành viên xem tối đa ba phim một tuần với giá 19,95 đôla.