Có thể nói chắc rằng 2017 sẽ trở thành một trong những năm điên cuồng nhất lịch sử Hollywood. Chỉ trong vòng 12 tháng qua, các ông trùm và ngôi sao điện ảnh châm ngòi cho một vụ xì-căng-đan quấy rối tình dục lan rộng hơn bao giờ hết, khả năng chấm dứt quyền bá chủ của sáu hãng phim lớn, kết quả phòng vé hè tệ hại nhất trong nhiều thập niên, và sự mất mát lòng tin của Phố Wall vào tương lai của kinh doanh nhà rạp.

Hãy tha thứ cho ngành công nghiệp giải trí nếu có mùi kết thúc từ Los Angeles, và không chỉ vì những ngọn đồi xung quanh thành phố này gần đây đã bốc cháy. Nhìn xa hơn đám khói từ những đám cháy rừng, và có một nỗi lo sợ lan rộng rằng trật tự cũ đang tan rã và một cái gì đó mới mẻ và, nói thẳng là, đáng sợ hơn đang nổi lên thế chỗ.

“Không phải là biển khơi thay đổi, mà là một cơn sóng thần,” Jeff Bock, chuyên gia phân tích của Exhibitor Relations, nói. “Thủy triều đã chống lại phim ảnh. Họ từng là trung tâm của giải trí là gì, nhưng năng lực lõi đó đã chuyển sang dịch vụ trực tuyến và truyền hình rồi. Hồi nào người ta đều nói về Back to the Future hay E.T. khi luận bàn về giải trí. Hôm nay, đó là Stranger Things hay Game of Thrones.”

Thiên hạ chắc đang háo hức chào tạm biệt năm 2017, nhưng các nhà điều hành hãng phim và nhà rạp đang tự an ủi bằng cách hiểu rằng năm nay sẽ kết thúc tồi tệ hơn rất nhiều. Doanh thu rạp chiếu trong nước sẽ giảm khoảng 2%, kết thúc năm trong khoảng 11,1-11,2 tỉ đôla, còn lượt người xem sẽ giảm từ 4% đến 5%. Ở khía cạnh tươi sáng hơn, phòng vé toàn cầu có khả năng sẽ đạt những đỉnh cao mới và thậm chí bên ngoài Bắc Mỹ có cơ hội đạt 40 tỉ đôla lần đầu tiên. Trung Quốc, sau thời gian giảm tốc sự tăng trưởng bùng nổ, đã bừng sống trở lại. Tính đến giữa tháng 11, phòng vé Trung Quốc đã vượt 50 tỉ nhân dân tệ. Năm ngoái, doanh thu phòng vé cả năm ở Trung Quốc đã vượt qua con số 45,6 tỉ nhân dân tệ.

Số liệu của Hoa Kỳ sẽ không được khắc vào sử sách đâu, nhưng xét doanh thu phòng vé mùa hè giảm gần 15% so với năm ngoái, sau một loạt thất bại ‘khủng’ cỡ Baywatch và Valerian and City of a Thousand Planets, thật ấn tượng rằng doanh thu phòng vé có thể hồi phục qua bốn tháng cuối cùng của năm 2017.

“Nếu bạn nhìn lại mùa hè, đã có rất nhiều phong ba bão táp cận kề cái chết của ngành công nghiệp điện ảnh,” Chris Aronson, giám đốc phân phối nội địa của Fox, nói. “Thật là vô căn cứ. Bất kỳ ngành công nghiệp nào cũng có núi cao và vực sâu, và điểm mấu chốt là hè năm nay đầy rẫy những bộ phim đáng thất vọng. Việc chúng ta sẽ ngang ngửa kỷ lục năm ngoái cho thấy chuyện không đáng sợ đến vậy.”

Các nhà đầu tư chắc chắn đã mất hứng trước lợi nhuận ít ỏi, kích hoạt một sự thoái vốn hàng loạt. Cổ phiếu của AMC đã giảm gần 70% trong năm ngoái, còn các công ty nhà rạp niêm yết khác như Regal và Cinemark cũng chứng kiến giá cổ phiếu của họ rớt giá qua mùa hè.

Tình hình có vẻ đang hồi phục. Bắt đầu vào tháng 9, khi It và nhân vật gã hề Pennywise nhai đầu trẻ con làm khán giả sợ hãi với số tiền 327,5 triệu đôla, nhà rạp bắt đầu phục hồi sự ganh đua. Có nhiều thể loại đa dạng, vốn là có ích; một sự pha trộn lành mạnh những phim độc lập được yêu thích như Lady Bird và Three Billboards Outside of Ebbing, Missouri, với những phim trào lưu làm hài lòng đám đông như Star Wars: The Last Jedi và Coco. Rồi tới những phim đột phá ít người xem — chẳng hạn, Wonder, bộ phim dịu dàng về một cậu bé bị biến dạng khuôn mặt, thu hơn 156 triệu đôla toàn cầu trên ngân sách 20 triệu đôla nhờ đóng vai trò thuốc giải độc cho chủ nghĩa ông kẹ bom tấn.

Những gương mặt quấy rối tình dục đã bị vạch trần (từ trái qua): Dustin Hoffman, James Toback, Harvey Weinstein, Kevin Spacey và Brett Ratner

“Khán giả tiếp tục bảo cho chúng ta biết họ muốn xem cái gì tươi mới", Jim Orr, giám đốc phát hành nội địa của Universal, nói. “Không thể nào từ trên xuống dưới đều làm hiệp sĩ áo choàng.”

Tất nhiên, những thắng lớn thua đau này đã bị che khuất bởi một kịch tính ngoài màn ảnh bắt đầu vào tháng 10 khi hàng chục phụ nữ lên tiếng cáo buộc ông trùm Harvey Weinstein tội quấy rối và tấn công tình dục. Vụ tai tiếng này đã di căn thành nhiều hành vi sai trái và hành vi phạm pháp khác bị đưa ra ánh sáng, phát hiện những người như Dustin Hoffman, Kevin Spacey, Brett Ratner, và John Lasseter, phủ bóng ngột ngạt khắp ngành. Vụ dính líu ‘khủng’ này đã phơi bày một khía cạnh đen tối hơn về quyền lực và người nổi tiếng, và suy đồi đạo đức đe dọa làm tắt ngấm hứng thú của các thế hệ diễn viên, biên kịch và đạo diễn đang lên, những người có thể nhìn xa hơn Hollywood để tìm kiếm những kênh truyền thông khác cho sự sáng tạo của họ.

Chắc chắn có những điều rút ra từ việc phim nào kết nối được với khán giả và phim nào gánh chịu những cái nhún vai lãng đạm. Phim hài, với ngoại lệ của Girls Trip giọng khàn và The Big Sick cảm động, đã không kích thích được chút nào. CHiPs, The House và Baywatch đều thất bại, vì các trò đùa và chọc cười tục xếp loại R đã trở nên nhàm. Ngược lại, phim kinh dị đã có một năm tung hoành sinh lời. Split, Get Out, Annabelle: Creation, và dĩ nhiên, It, tất cả đều ghi điểm, và, như là một khoản thưởng thêm, tốn ít chi phí hơn rất nhiều phim hãng điển hình. Ví dụ Get Out khôn ngoan kết hợp chính trị chủng tộc với nỗi sợ hãi và thu về 175,5 triệu đôla sửng sốt trên kinh phí chỉ 4,5 triệu đôla. Một phim James Bond chết thèm biên độ lợi nhuận này.

Cảnh trong phim kinh dị Annabelle: Creation: phim kinh dị tung hoành vì trải nghiệm chia sẻ của việc xem phim kinh dị trong rạp là một thứ rất quan trọng, vốn không thể có nếu xem ở nhà

“Trải nghiệm chia sẻ của việc ở trong rạp hát, xem một bộ phim kinh dị là một thứ rất quan trọng, vốn không thể có nếu xem ở nhà,” Jeff Goldstein, giám đốc phát hành nội địa của Warner Bros, nói. “Bạn khiến người ta nhảy dựng lên và la hét và bị sốc và sợ hãi với nhau. Độc nhất vô nhị.”

Nếu kinh dị vẫn tiếp tục là tác lực phòng vé lớn, có những dấu hiệu cho thấy một số phim chuỗi lớn đã hết hơi. Transformers: The Last Knight là phần phim có doanh thu thấp nhất trong loạt phim dài, kiếm được khoảng một nửa con số mà chương Age of Extinction trước đó đã kiếm được trên toàn cầu. Tương tự, Alien: Covenant, nỗ lực của Ridley Scott quay lại cội nguồn người ngoài hành tinh giết người của chuỗi phim khoa học giả tưởng huyền thoại, làm ăn xanh xao, với 240,7 triệu đôla toàn cầu trên một ngân sách 100 triệu đôla. Tương lai của loạt phim này giờ đây không chắc chắn. Và Justice League, một nỗ lực tạo ra đối thủ trên màn ảnh với Avengers của DC Comics, bằng cách hợp nhất Superman, Flash, Wonder Woman, Batman, và những người hùng trang phục khác, bị các nhà phê bình chỉ trích gay gắt và phải chật vật kiếm tiền. Hậu quả là, nhà sản xuất truyện tranh đang đánh giá lại cách tiếp cận làm phim và đại tu đội ngũ điều hành.

“Khán giả không ngốc đâu,” Patrick Corcoran, phát ngôn viên của Hiệp hội rạp chiếu Hoa Kỳ, tổ chức thương mại của ngành kinh doanh rạp chiếu, nói. “Khi một bộ phim có con số 5 ở cuối tựa đề, sẽ có nhiều lo ngại về việc còn chuyện gì để kể.”

Bị khán giả lảng tránh, The Mummy xem ra không thể hoàn thành nhiệm vụ mở chuỗi phim về Thế giới Bóng tối

Nhưng tung ra các chuỗi phim mới để thay thế cho những cái cũ và những chuỗi đang loạng choạng là rất mạo hiểm. Khả năng là năm nay sẽ qua đi mà không giới thiệu được chuỗi phim lớn mới nào, vì hầu hết các nỗ lực làm rập khuôn vũ trụ điện ảnh mới để khai thác, đều kết thúc trong thất bại và thất vọng. The Mummy của Universal được cho là sẽ mở ra “Thế giới Bóng tối / Dark Universe”, một chuỗi kết nối những bộ phim quái vật lại với nhau. Tuy nhiên, khán giả có những kế hoạch khác, chủ yếu là tránh xa bộ phim này, bộ phim đã thu về hơn 400 triệu đôla toàn cầu, nhưng mang nhãn giá 150 triệu đôla, và còn hơn 100 triệu đôla chi phí quảng cáo và phân phối nữa, khiến The Mummy là một thất vọng. Chuyện đ1o đưa hãng phim quay lại bảng vẽ về việc khởi động lại Bride of Frankenstein. Tương tự, King Arthur: Legend of the Sword, Valerian và The Dark Tower thảy đều được bật đèn xanh với tầm nhìn về những phần tiếp theo và những phim ăn theo, chỉ để vỡ tan tành trên sự dửng dưng của đám đông khán giả.

Các phim chuỗi quay lại không thể chỉ dựa vào các nhân vật quen thuộc hoặc những câu chuyện cũ mòn, Adrian Smith, giám đốc phát hành nội địa của Sony lập luận. Ông chỉ vào Spider-Man: Homecoming, màn khởi động lại lần thứ ba trong loạt phim về nhân vật trèo tường này, đã tìm ra xoáy bóng mới trong câu chuyện quen thuộc bằng cách đưa người hùng trở lại trường trung học và tập trung vào kịch tính xung quanh việc hẹn bạn gái cho buổi dạ tiệc học đường lẫn việc cứu thế giới. Điều tương tự cũng xảy ra với Thor: Ragnarok, đã phát hiện ra thần sấm húi sạch những lọn tóc vàng óng ả đặc trưng của anh để có quả đầu húi cua, và nhấn mạnh sự hài hước hơn là những vụ đụng độ hoành tráng.

“Anh phải tìm ra cách để giữ sự tươi mới,” Smith nói. “Điều đó khó làm hơn, nhưng anh sẽ được tưởng thưởng.”

Dunkirk, sử thi về cuộc rút quân trên không-trên biển-trên bộ của quân Đồng minh trong Thế chiến II, là chiến thắng vang dội của Nolan khi chứng minh rằng trải nghiệm xem rạp là không gì có thể thay thế

Một trong những thành công bất ngờ nhất của mùa hè, Dunkirk, sử thi Thế chiến II, đã vượt qua được sự cạnh tranh vì nắm bắt trải nghiệm điện ảnh. Được quay bằng máy quay IMAX, bộ phim có cảm giác của quy mô và kịch tính cần được trải nghiệm trên màn hình rộng — điện thoại di động không thể chứa nổi được đại cảnh hành động. Hơn nữa, đạo diễn Christopher Nolan đã sử dụng việc lưu diễn truyền thông để phát lời kêu gọi về tầm quan trọng của rạp chiếu phim, và lập luận dứt khoát rằng Netflix đã giới thiệu sản phẩm không có đẳng cấp điện ảnh.

“Anh ấy đã thúc đẩy mọi người đừng lảng tránh nhìn nhận điều đó, mà hãy đi thẳng vào vấn đề và xem Dunkirk theo cách mà nhà làm phim đã thiết kế bộ phim của mình để người xem thưởng thức,” Greg Foster, Giám đốc điều hành của IMAX Entertainment, nói.

Nolan không phải là người duy nhất có quan điểm như vậy về phim truyền hình. Netflix tiếp tục được các hãng phim đánh giá là tứ kỵ sĩ khải huyền. Dịch vụ phát trực tuyến đã tạo ra một số phim truyền hình được bàn tán sôi nổi, từ The Crown đến Stranger Things và được xem là một lựa chọn thay thế ít tốn kém cho việc đi xem phim.

Bright, bộ phim kỳ ảo cảnh sát được cho là phim kinh phí lớn nhất của Netflix cho đến nay bị một số nhà phê bình gọi đây là phim tệ hại nhất năm 2017

Nhưng ngay cả Netflix cũng phải chịu đau ngày càng nhiều, nhất là khi nói đến chuyện làm cho xứng tầm năng lực sáng tạo giải trí kinh phí lớn. Về chuyện đó, Bright, bộ phim kỳ ảo cảnh sát hơn 90 triệu đôla với Will Smith, được cho là phim kinh phí lớn nhất của hãng cho đến nay. Phản ứng của giới phê bình thật tàn bạo, với một số nhà phê bình gọi đây là phim tệ hại nhất năm 2017. Vì Netflix không chia sẻ dữ liệu về người xem, Bright chỉ có thể được đánh giá bằng các bài bình phim và phản ứng của mạng xã hội. Theo thang đo đó, Netflix vẫn phải đối mặt với một đường cong học tập dốc đứng. Mark Mahaney của RBC Capital, theo dõi Netflix, nói rằng vẫn chưa rõ liệu Netflix có thể thu hút khán giả bằng phim so với các bộ phim truyền hình nổi tiếng hay không. Các chương trình truyền hình “luôn tương thích tốt đẹp với việc phát trực tuyến,” Mahaney nói, và lưu ý rằng mọi người có thể “qua loa” bằng cách xem một vài tập hoặc luyện phim bằng cách xem liền tù tì nhiều tập. “Phim điện ảnh không tương thích với việc xem qua loa lẫn luyện phim,” ông nói.

Rich Greenfield, một chuyên gia phân tích của BTIG theo dõi Netflix, nói rằng thách thức của công ty dịch vụ trực tuyến này là sao chép trạng thái nhiều chương trình truyền hình nổi tiếng được người người bàn tán sang các bộ phim của hãng. Greenfield nói Bright mới chỉ là khởi đầu của một nỗ lực lâu dài để công phá Hollywood bằng cách làm những phim bom tấn có thể giữ mọi người ở nhà thay vì đi ra ngoài xem.

“Tôi nghĩ rằng đây mới chỉ là đỉnh của tảng băng trôi,” Greenfield nói. “Bạn phải bắt đầu ở đâu đó. Nhưng đây là sự khởi đầu của một chiến lược công phá lâu dài.”

47 Meters Down: cuộc chiến chống cá mập giữa đại dương của hai người phụ nữ - ẩn dụ tuyệt hay cho cuộc chiến của phim kinh phí nhỏ và vừa với phim bom tấn của các ông lớn

Netflix không phải là công ty duy nhất nhìn ra cơ hội trong sự hỗn loạn. Byron Allen, được nhiều người biết đến là nhà sản xuất và diễn viên hài, đã tự biến mình thành trùm điện ảnh. Hãng Entertainment Studios của ông đang tiến vào lĩnh vực kinh phí tầm trung mà các hãng phim lớn đã bỏ rơi để chằm hăm vào phim truyện tranh và phim nặng hiệu ứng. Cho đến nay, chiến lược này đang có hiệu quả. 47 Meters Down, một bộ phim chi phí thấp nói về hai người phụ nữ chiến đấu với cá mập, là phim đầu tiên của công ty. Phim đã thu đến 53,2 triệu đôla toàn cầu, trên kinh phí sản xuất 5,5 triệu đôla.

“Đây là thời gian tuyệt vời để có mặt trong lĩnh vực kinh doanh này,” Allen nói. “Các hãng phim lớn đang ngày càng lớn hơn. Họ đang củng cố và theo đuổi phòng vé lớn hơn trên từng phim. Chúng tôi cảm thấy ngoài đó có một lượng khán giả không được phục vụ quan tâm đến những bộ phim không nói về các siêu anh hùng hoành tráng.”

Sắp tới, Allen nói rằng Entertainment Studios dự định phát hành từ 15 đến 20 phim mỗi năm. Vậy có thể giúp lấp đầy một khoảng trống. 2017 khép lại với việc Disney công bố kế hoạch thu tóm phần lớn cổ phần điện ảnh và truyền hình của 21st Century Fox. Năm nay, Disney phát hành chưa tới 10 phim và Fox đã phát hơn 20 phim. Không có khả năng công ty hợp nhất sẽ làm hơn 30 bộ phim, sẽ làm giảm đáng kể số lượng phim được phát hành hàng năm. Vụ thu tóm cũng làm số hãng phim lớn từ sáu giảm còn năm, nghĩa là hiện nay có ít nhà cho các kịch bản tuyệt vời và các đạo diễn tài năng đang tìm kiếm một dấu ấn. Fox và Disney cặp nhau tạo nên cỗ xe tải làm phim to tướng, thế nhưng một số đối thủ của hãng này lại khăng khăng đây sẽ là một sự phát triển tích cực.

Khó có khả năng công ty hợp nhất Fox-Disney sẽ làm hơn 30 phim một năm

“Việc Disney thâu tóm Fox, có vẻ làm nản lòng (họ kiểm soát hơn 90% doanh thu phòng vé vào cuối tuần trước), nhưng tôi cũng thấy đây là một sự kết hợp các nguồn lực để thúc đẩy sáng tạo nội dung hơn nữa – chuẩn chất lượng nội dung nói chung sẽ tăng lên, giúp cho toàn ngành công nghiệp trong việc lôi kéo người ta đến rạp hát,” Bob Berney, giám đốc marketing và phát hành tại Amazon Studios, nói.

Đối với trải nghiệm xem phim, bất chấp việc đặt ghế bọc nhung và âm thanh tốt hơn, vẫn không có gì thay đổi. Khán giả bỏ ra từ 10-20 đôla cho một chỗ ngồi, bị tấn công tới tấp với nửa tiếng đồng hồ quảng cáo và thêm 20 phút trailer các loại, và được yêu cầu làm máng ngốn bỏng ngô và nốc nước ngọt ngoại cỡ. Nói vậy không có nghĩa là một số doanh nhân không hy vọng xốc dậy hiện trạng. MoviePass, nhắm mục tiêu trở thành Netflix của việc đi xem phim chiếu rạp, đã thu hút hơn 1 triệu thuê bao dịch vụ của mình bằng cách tính phí 9,95 đôla một tháng cho phép khách hàng xem mỗi ngày một phim. Quan trọng hơn, đây là chuyện lớn với một phân khúc dân số then chốt. Vào thời điểm người xem phim trẻ tuổi ngày càng giảm, 75% người đăng ký thuê bao MoviePass là thế hệ thiên niên kỷ.

“Người trẻ đã bỏ rơi rạp chiếu, nhưng họ tạo thành làn sóng khách hàng đầu tiên của chúng tôi,” Mitch Lowe, giám đốc điều hành MoviePass, nói. “Họ lớn lên với các dịch vụ thuê bao như Netflix và cáp và Hulu. Họ thích xem phim ở rạp, nhưng họ không thích mạo hiểm xem phải một phim mà họ ghét và lãng phí 15 đôla. MoviePass cho họ một lựa chọn thay thế.”

Có vấn đề với mô hình kinh doanh này. MoviePass trả đủ cước trên mỗi vé mà thuê bao của nó mua, nghĩa là nó sẽ lỗ trên cơ sở từng giao dịch và phải bù lỗ nặng cho việc đi xem phim của thuê bao. Công ty này hy vọng rằng dữ liệu thu thập được từ khách hàng của mình sẽ rất có giá trị khi các hãng phim hay rạp chiếu dành cho công ty một sự giảm giá mạnh hoặc công ty có thể kiếm tiền từ thông tin theo một cách khác. Không rõ liệu điều đó có xảy ra không, đặc biệt khi mà AMC, chuỗi nhà rạp lớn nhất thế giới, đã đe dọa có hành động pháp lý. Nếu MoviePass không tìm ra cách kiếm lời, nó có thể rơi vào tình trạng khó khăn tài chính khốc liệt.

Thành công của MoviePass với khách hàng đăng ký quả đã chỉ ra rằng đây là một ngành công nghiệp chín muồi cho sự đổi mới. Paul Degarabedian, chuyên gia phân tích của phòng vé của ComScore, nói ông nghĩ rằng rạp chiếu nên khám phá cách làm những buổi hỏi đáp với nhân tài qua truyền hình sau buổi chiếu. Đó là thứ mà Netflix không thể cung cấp,” ông lập luận.

“Hãy tìm được những con người sáng tạo và suy nghĩ phá cách,” ông nói. “Chúng ta không thể trở thành Tower Records* kế tiếp.”


* Tower Records là chuỗi cửa hàng bán lẻ âm nhạc đóng tại Sacramento, California, Mỹ. Ngày nay đơn vị này tồn tại dưới hình thức chuỗi cửa hàng bán lẻ âm nhạc quốc tế và cửa hàng âm nhạc trực tuyến. Từ năm 1960 đến 2006, Tower vận hành hoạt động cửa hàng bán lẻ ở Mỹ, đóng cửa khi Tower Records nộp đơn xin phá sản và thanh lý. Tower.com được MTS Inc mua và không chịu ảnh hưởng bởi sự đóng cửa chuỗi cửa hàng bán lẻ âm nhạc, nhưng ít được ai biết đến so với cái tên Tower Records được nhận biết cùng khắp.
Với dân số già hóa lớn nhất thế giới của Nhật Bản, chuỗi cửa hàng âm nhạc Tower Records vẫn hoạt động mạnh mẽ ở đất nước này.