Tháng 4 năm 1986, Alexander Rodnyansky là một nhà làm phim tài liệu trẻ sống ở Kyiv. Khi lò phản ứng thứ tư của Nhà máy điện hạt nhân Chernobyl phát nổ cách thủ đô Ukraine 60 dặm về phía bắc, hầu hết công dân Liên Xô đều không được biết tin. Mất 18 ngày chính phủ mới chia sẻ chính xác những gì đã xảy ra, nhưng Rodnyansky đã quay phim khu vực thảm họa ngay hôm sau ngày xảy ra thảm họa.

Chernobyl 1986 tập trung vào những người lính cứu hỏa đã ngăn chặn thiệt hại lan sang các lò phản ứng khác trong nhà máy điện

Những gì ông chứng kiến ở Chernobyl sau vụ nổ — và phản ứng của chính phủ Liên Xô — đã ám ảnh ông kể từ đó.

Rodnyansky nói trong phỏng vấn qua điện thoại: “Đó có lẽ là một trong những sự kiện quan trọng nhất của lịch sử Liên Xô và lịch sử cá nhân của tôi.”

Rodnyansky tiếp tục trở thành đạo diễn, nhà sản xuất và điều hành truyền hình từng đoạt giải thưởng. Khát vọng dài suốt sự nghiệp của ông là làm một phim truyện về Chernobyl năm nay đã thành hiện thực với việc phát hành Chernobyl 1986, bộ phim lịch sử mà ông kiên quyết sẽ tập trung vào cuộc sống của người dân, được gọi là “những người thanh lý”, đã ngăn cản ngọn lửa không lan sang các lò phản ứng khác và do đó tránh được một thảm họa lớn hơn.

Mới được phát sóng gần đây trên Netflix, bộ phim này nối tiếp phim bộ ngắn tập của HBO năm 2019 Chernobyl được giới phê bình ca ngợi vì tập trung vào những thất bại của hệ thống Xô viết.

Chernobyl 1986 nhấn mạnh vai trò của cá nhân, chủ nghĩa anh hùng cá nhân của con người và sự cống hiến vì mục tiêu cao cả hơn

Chernobyl 1986, được chính phủ Nga tài trợ một phần, đã nhận một số chỉ trích ở Nga và Ukraine vì không nhấn mạnh tương tự về những sai lầm của chính phủ Liên Xô. Nhưng Rodnyansky nói đó chưa bao giờ là chủ ý của ông. Khi ông xem phim của HBO — hai lần — thì phim của ông đã được sản xuất và ông muốn nó tập trung vào những người chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi thảm họa.

Rodnyansky nói: “Bao năm qua, người ta đã nói về những gì thực sự xảy ra ở đó, đặc biệt là sau khi Liên Xô tan rã và các phương tiện truyền thông hoàn toàn tự do,” Rodnyansky nói và thêm rằng hầu hết mọi người đều hiểu chuyện đã xảy ra ở Chernobyl là một thất bại của hệ thống Xô viết. Ông nói, tất cả mọi người liên quan đến thảm họa đều là nạn nhân của hệ thống đó.

Trong khi cách tiếp cận của HBO là mổ xẻ những sai sót mang tính hệ thống trong hệ thống Xô viết dẫn đến thảm họa, thì bộ phim này lại làm điều quen thuộc với truyền thống văn hóa Nga: nhấn mạnh vai trò của cá nhân, chủ nghĩa anh hùng cá nhân của con người và sự cống hiến vì mục tiêu cao cả hơn.

Danila Kozlovsky, giữa, nói “điều quan trọng không phải là chỉ làm một bộ phim truyện giả tài liệu khác”

Trước khi xảy ra thảm họa, Rodnyansky đã “sống cuộc đời khá ổn định, và rồi một điều gì đó đã xảy ra khiến tôi nghĩ về một hệ thống không cho phép mọi người biết về thảm họa có thể giết chết hàng trăm nghìn người,” ông nói, ám chỉ sự im lặng của chính phủ sau vụ nổ.

Ba mươi lăm năm sau, Rodnyansky nói vụ nổ Chernobyl rõ ràng là một trong những sự kiện lớn dẫn đến sự tan rã của Liên bang Xô viết. Ông nói, nó “đã thay đổi nhận thức về cuộc sống, hệ thống và đất nước, khiến nhiều người Ukraine, nếu không phải là đa số, nghĩ về trách nhiệm của Moscow và sự cần thiết để Ukraine độc lập.”

Ngày nay, khu vực nhà máy điện có dưới 2.000 công nhân duy trì một cỗ quan tài khổng lồ được đặt trên khu vực này để đảm bảo rằng không có chất thải hạt nhân nào được thoát ra ngoài. Trong tháng này, Ukraine sẽ kỷ niệm 30 năm ngày độc lập. Lễ kỷ niệm diễn ra khi đất nước này cố gắng bảo vệ mình trước việc Nga ủng hộ các chiến binh ly khai ở phía đông Ukraine.

Olga (Oksana Akinshina) và Aleksei (Danila Kozlovskiy) trong một cảnh phim Chernobyl 1986

Mặc dù việc thực hiện bộ phim này có tiếng vang đặc biệt đối với Rodnyansky, ông đã từng tham gia những phim lịch sử hoành tráng trước đó: Ông đã sản xuất bộ phim Stalingrad năm 2013, một câu chuyện tình yêu lấy bối cảnh trận chiến cùng tên trong Thế chiến II, cũng như Leviathan từng đoạt giải Kịch bản hay nhất tại Cannes năm 2014.

Năm 2015, ông nhận được kịch bản cho Chernobyl 1986 và gửi cho Danila Kozlovsky, đạo diễn kiêm diễn viên nổi tiếng khi đó đang tham gia phim Vikings.

Kozlovsky, ra đời trước thảm họa hạt nhân đó một năm, ban đầu bác kịch bản. Nhưng anh nói trong phỏng vấn qua điện thoại rằng càng đọc kịch bản, “tôi càng hiểu đây là một sự kiện kinh thiên động địa ảnh hưởng đến lịch sử của đất nước chúng tôi, vốn vẫn là một chủ đề khá phức tạp.”

Kozlovsky cho biết để chuẩn bị cho vai diễn này, anh đã dành một năm gặp gỡ những cựu binh thanh lý và những người di dời khỏi vùng Chernobyl

Trong phim, anh vào vai nhân vật chính, Aleksei, một lính cứu hỏa có học thức. Khi gặp bạn gái cũ ở Pripyat, nơi hầu hết những người làm việc trong nhà máy Chernobyl sống, Aleksei mới biết mình có một cậu con trai 10 tuổi. Mặc dù quan tâm con trai và người yêu cũ, anh hứa không giữ họ cho đến khi anh và những người lính cứu hỏa đồng nghiệp bị đẩy vào sự kinh hoàng và tàn khốc của vụ nổ.

Nam diễn viên nói: “Đối với tôi, điều quan trọng không phải là chỉ làm một bộ phim truyện giả tài liệu khác, mà là kể câu chuyện về thảm họa này đã ập xuống cuộc sống của một gia đình bình thường như thế nào.”

Kozlovsky cho biết để chuẩn bị cho vai diễn này, anh đã dành một năm gặp gỡ những cựu binh thanh lý và những người di dời khỏi vùng Chernobyl. Anh nói, trong một dấu hiệu cho thấy thay đổi chính trị ở nhà nước Liên Xô cũ kể từ sau thảm họa, Kozlovsky đã không thể đến thăm khu vực cách ly Chernobyl rộng 1.000 dặm vuông được bảo vệ, nơi có các lò phản ứng và thành phố Pripyat bỏ hoang, vì những người Nga ở Những người trong độ tuổi quân nhân bị hạn chế nhập cảnh vào Ukraine trong bối cảnh hai nước đang diễn ra xung đột.

Áp phích tiếng Nga của Chernobyl 1986, bộ phim mới do Nga sản xuất đã khám phá thảm họa qua lăng kính kinh nghiệm của một trong những người đến nơi xảy ra thảm họa

Bộ phim dành tri ân những người thanh lý, đã cộng hưởng mạnh với một số người sống sót sau những nỗ lực ngăn chặn các vụ nổ tiếp theo và sau đó là dọn dẹp khu vực nhiễm phóng xạ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, ước tính có khoảng 240.000 người đã tham gia vào cuộc dọn dẹp vào năm 1986 và 1987.

Oleg Ivanovich Genrikh là một trong những người đó. Ông đang làm việc ở lò phản ứng thứ tư khi nó phát nổ, và ngày nay ông thường xuyên xuất hiện trong các bộ phim tài liệu và nói chuyện với các nhóm sinh viên để những người trẻ tuổi hiểu được mức độ nghiêm trọng của những gì đã xảy ra.

Giờ đây, 62 tuổi, ông cho biết ông rất hài lòng khi bộ phim mới do Nga sản xuất đã khám phá thảm họa qua lăng kính kinh nghiệm của một trong những người đến nơi xảy ra thảm họa.

“Điều quan trọng là bộ phim cho thấy số phận của một con người thể hiện tình yêu và sự tận tụy với nghề của mình,” ông nói trong phỏng vấn qua điện thoại, nhớ lại ông đã chiến đấu để ngăn chặn đám cháy không chỉ vì khủng hoảng môi trường có thể xảy ra, mà còn vì vợ và hai cô con gái nhỏ của ông đang sống gần đó.

Oleg Ivanovic Genrikh, người đang làm việc ở lò phản ứng thứ tư khi nó phát nổ, trước tượng đài “người thanh lý” ở Chernobyl

“Tôi biết chắc rằng đêm đó chúng tôi đã làm mọi thứ để thành phố của chúng tôi, cách nhà máy chúng tôi ba km, được bảo vệ,” ông nói. "Và chúng tôi hiểu rằng gia đình của chúng tôi, những người thân yêu của chúng tôi, con cái của chúng tôi, đang lâm nguy.”