Cặp đôi chịu trách nhiệm về những thước phim bùng nổ và những dòng sông từ đá nóng chảy cuốn hút của bộ phim — được thu thập trong nhiều thập kỷ thám hiểm các núi lửa đang hoạt động trên thế giới — là hai nhà nghiên cứu núi lửa người Pháp Katia và Maurice Krafft. Sau cái chết yểu của họ gần núi Unzen ở Nhật Bản năm 1991, cặp đôi đã để lại tư liệu sống mãi về niềm đam mê chung của họ với sức mạnh địa chất của trái đất và thâm tình mãnh liệt giữa họ. Đam mê núi lửa của họ gần chạm tới ngưỡng tôn sùng.

Cảnh trong phim tài liệu Fire of Love của Sara Dosa

Bộ phim phi hư cấu lãng mạn của đạo diễn Sara Dosa, được công chiếu lần đầu tại Liên hoan phim Sundance năm nay và đang chiếu hạn chế ngoài rạp, được xây dựng gần như hoàn toàn từ hồi ức phim và ảnh của hai nhà khoa học quá cố.

“Họ đã đến rất gần những miệng núi lửa phun trào này và từ hình ảnh của họ ta có thể chạm vào tình yêu tuyệt đối của họ,” Dosa nói với Los Angeles Times trong một phỏng vấn video gần đây từ Liên hoan phim quốc tế Karlovy Vary. “Chúng không chỉ là những bức ảnh núi lửa tuyệt đẹp. Tôi quả quyết rằng bạn có thể cảm nhận được đam mê, khát khao của họ qua khung hình.”

Fire of Love lần ngược gắn kết nồng nàn của cặp đôi Krafft, từ những lời kể trái ngược về cuộc gặp gỡ đầu tiên của họ khi là sinh viên Đại học Strasbourg vào những năm 1960, đến nhiều chuyến du lịch tới những địa điểm khó trú ngụ, khi Katia là tiếng nói của lý trí trong lúc Maurice tinh nghịch tự đặt mình vào rủi ro không cần thiết.

Dosa làm sáng tỏ lằn ranh mờ giữa hai thể lực không thể kháng lại đã đưa họ đến với nhau: mối quan hệ tình cảm từ hai phía và sự tò mò gần như phi lý cho cùng một chủ đề nguy hiểm.

Một ngọn núi lửa đang hoạt động trong Fire of Love

Nhà sản xuất và nhà làm phim tài liệu dày dạn kinh nghiệm lần đầu biết đến vợ chồng Krafft khi thực hiện dự án trước đó của cô về môi trường lấy bối cảnh Iceland, The Seer and the Unseen, về một người phụ nữ có mối liên hệ tâm linh với thế giới tự nhiên. Trong khi tìm kiếm đoạn phim về một ngọn núi lửa địa phương, Dosa đã xem qua các clip của Katia và Maurice trên mạng — đủ để khơi dậy hứng thú sáng tạo của cô.

“Những cảnh quay khác biệt không lẫn vào đâu được so với những cảnh quay núi lửa khác tôi đã xem,” cô nói. “Nhưng một khi chúng tôi thực sự tìm hiểu về họ như những con người có mối quan hệ đẹp đẽ với nhau, cũng như về tính cách và lối sống lạ thường với triết lý về cách sống vì họ phải cam chịu cái chết sớm như vậy, đó là lúc chúng tôi thực sự cảm thấy họ sẽ làm thành những nhân vật tuyệt vời trong một bộ phim.”

Thấy hấp dẫn, cô ghi nhớ ý tưởng đó trong đầu để theo đuổi trong tương lai. Nhưng sau khi tình hình COVID-19 khẩn cấp toàn cầu buộc nhóm của Dosa phải từ bỏ một dự án đã lên kế hoạch ở Siberia, câu chuyện của Katia và Maurice, được kể trong tài liệu hiện có, lại nổi lên như một con đường khả thi.

Maurice và Katia Krafft trong Fire of Love

“Chúng tôi nghĩ, ‘Có lẽ đây có thể là dự án hoàn hảo để thực hiện trong đại dịch,’” cô giải thích. “Không chỉ bởi vì nó là tài liệu lưu trữ, mà trong tâm trí chúng tôi nghĩ nó có thể là một hình thức siêu nghiệm để kể câu chuyện về nỗi sợ hãi, tính bất định và cách đi qua cái chưa biết trong khoảng thời gian đầy mất mát và khó khăn như vầy.”

Vào thời điểm Dosa muốn tiếp cận bộ sưu tập đáng kinh ngạc của vợ chồng Krafft, nó được lưu giữ tại cơ sở lưu trữ Image’Est của Pháp. Tổ chức này đã dành nhiều tháng để số hóa phim nhựa trước đây chưa được quét cho các nhà làm phim sử dụng. Nhóm nghiên cứu đã tích lũy tổng cộng hàng nghìn bức ảnh của Katia và 250 giờ phim — khoảng 200 giờ phim 16mm do Katia và Maurice quay, cộng thêm 50 giờ xuất hiện trên truyền hình của họ thu được từ Tư liệu Quốc gia Pháp với sự trợ giúp của nhà nghiên cứu Nancy Marcotte.

Mặc dù những cuộc phỏng vấn trước máy quay cho các chương trình tạp kỹ hoặc thời sự cung cấp cái nhìn thoáng qua về tính cách và sự hài hước của hai vợ chồng, chúng không bao gồm các cuộc thảo luận về nội tình mối quan hệ của họ. Hay những chiến công táo bạo của họ được ghi lại trên thực địa.

Cùng viết kịch bản với nhà sản xuất Shane Boris và hai biên tập phim, Erin Casper và Jocelyne Chaput, Dosa đã ghép lại văn bản gây xúc động dẫn dắt khán giả vào vũ trụ bao phủ magma của hai nhân vật chính

“Không có âm thanh đồng bộ với cảnh quay trên phim 16mm và có rất ít hình ảnh hai người họ cùng nhau trong cảnh họ quay vì thường một người phải đứng sau máy quay,” Dosa chỉ ra. “Họ cũng không quay đời tư của mình. Họ chỉ muốn quay những ngọn núi lửa.”

Để lấp đi khoảng trống về sự thân mật công khai, Dosa và các cộng sự của cô phải khám phá các thiết bị kể chuyện khác. Câu trả lời nằm trong gần 20 cuốn sách đã xuất bản của cặp đôi này.

Được truyền tải bằng ngôn ngữ đầy cảm xúc, lời kể bằng văn viết của Katia và Maurice gợi cho Dosa nhớ đến giọng kể chuyện vui tươi và khoa trương trong một số bộ phim của François Truffaut và điện ảnh Pháp Làn sóng Mới nói chung — một phong trào diễn ra khi vợ chồng Krafft còn trẻ.

“Chúng tôi cảm thấy truyền tải những thôi thúc nghệ thuật của chính họ vào quá trình làm phim của chúng tôi có thể thích hợp. Đó là lý do áp dụng lời dẫn chuyện. Nhưng chúng tôi muốn một người dẫn chuyện đầy tò mò và ham học hỏi để chỉ ra một số điều chưa biết, những lỗ hổng trong phim lưu trữ, thay vì tuyên bố sở hữu tất cả thông tin,” cô nói.

Katia là tiếng nói của lý trí trong lúc Maurice tinh nghịch tự đặt mình vào rủi ro không cần thiết

Việc dựng thiên truyện đầy chất thơ của họ thành một mối tình tay ba lãng mạn giữa Katia, Maurice và nhiều ngọn núi lửa mà họ say mê cũng xuất phát từ chính lời của các nhà nghiên cứu núi lửa.

“Chúng tôi lấy ý tưởng về mối tình tay ba từ một câu trong cuốn sách Maurice đã viết khi ông nói, ‘Đối với tôi, Katia và núi lửa, đó là một câu chuyện tình.’ Câu đó giờ là câu thoại ngay cuối bộ phim, nhưng đối với chúng tôi, đó là điểm khởi đầu,” Dosa nói. “Chúng tôi nghĩ, ‘Đây là luận điểm của chúng ta. Đó là ba nhân vật này. Hai người họ đang yêu nhau và có một thế lực khác.’”

Cùng viết kịch bản với nhà sản xuất Shane Boris và hai biên tập viên, Erin Casper và Jocelyne Chaput, Dosa đã ghép lại văn bản gây xúc động dẫn dắt khán giả vào vũ trụ bao phủ magma của hai nhân vật chính. Lúc đầu, những người sáng tạo đã cân nhắc việc có một người dẫn chuyện người Pháp, nhưng trong một buổi thảo luận, tên của nhà làm phim và nữ diễn viên Miranda July (Me and You and Everyone We Know) được đưa ra như một lựa chọn.

Việc dựng thiên truyện đầy chất thơ của họ thành một mối tình tay ba lãng mạn giữa Katia, Maurice và nhiều ngọn núi lửa mà họ say mê cũng xuất phát từ chính lời của các nhà nghiên cứu núi lửa

“Chúng tôi nghĩ Miranda là lựa chọn hoàn hảo không chỉ vì cô ấy là một người quan sát tò mò về tình trạng con người, mà rất nhiều tác phẩm của cô đề cập đến vẻ đẹp kỳ lạ trong ý nghĩa của không chỉ việc đang sống mà còn trong mối quan hệ của chúng ta với nhau,” Dosa nói.

Trước khi gặp Dosa, July đã xem một đoạn ngắn của Fire of Love khiến cô choáng váng sâu sắc. “Tôi đã có phản ứng đầy cảm xúc kỳ lạ. Tôi muốn rơi nước mắt và khó thở khi xem tác phẩm nhỏ này,” July nói qua điện thoại.

Khi gặp Dosa qua Zoom, July nhận ra không chỉ hành trình của Katia và Maurice khiến cô cảm động mà còn là việc truyền tải câu chuyện của họ qua tay đạo diễn này.

“Tôi đã khám phá ra nguồn cơn cảm giác tôi đang có, đó là phần nghiêng về mặt cảm xúc — mặt chất lỏng nóng bỏng của tư liệu — theo cách mà tôi dễ dàng kết nối,” July chỉ ra. “Tôi có thể thấy giọng nói của mình sẽ hữu ích như thế nào.”

“Các nhà địa chất như Katia và Maurice đã khảo sát những manh mối để lại qua các quá trình trong lòng đất để cố gắng kể một câu chuyện về khởi nguồn thông qua một ngôn ngữ khoa học,” Dosa giải thích

“Cô ấy mang đến sự phong phú và mong manh, và sức mạnh và sự tò mò trong cách truyền tải,” Dosa nói về July.

Đổi lại, làm việc với Dosa gợi cho July nhớ về những thôi thúc nghệ thuật của riêng cô. Sau vài ngày ghi lại phần của mình, July nghĩ rằng cô đã xong việc, cho đến khi Dosa gọi cô trở lại để thực hiện lại một số đoạn. Để làm ví dụ cho điều nhà làm phim đang muốn đạt được, Dosa đã bật cho July xem một cảnh quan trọng với giọng nói của cô chen vào. Nó đã khiến cô sửng sốt.

“Không phải cố tỏ ra kiêu ngạo, nhưng tôi đã rất ngạc nhiên và cảm thấy sởn gai ốc,” July nhớ lại. “Sara nói, ‘Đó là điều tôi muốn cho cả bộ phim, và tôi có những phần mà chúng ta cần làm lại.’ Giờ tất cả mọi người đều đồng tình.”

Để khán giả có thể trải nghiệm những hình ảnh một cách trọn vẹn, Dosa tin rằng phần dẫn chuyện và phần dựng phim phải hài hòa với nhau. Một trong những nhiệm vụ của họ là sử dụng núi lửa làm minh họa cho ngôn ngữ tình yêu của Katia và Maurice và quỹ đạo cho con đường họ đến với nhau: “Lúc đầu tia lửa sẽ lóe lên, sau đó dung nham sủi bọt rồi sôi sục, và chúng ta sẽ đạt đến đỉnh điểm với những vụ nổ lớn hơn khi họ phải lòng nhau trong mơ màng.”

Đạo diễn Fire of Love, Sara Dosa

Và dù họ thực hiện phỏng vấn với khoảng 15 người quen biết cặp đôi, các nhà làm phim cuối cùng đã chọn đưa các mẩu chuyện của họ vào phần tường thuật thay vì đưa vào những đoạn phỏng vấn riêng lẻ có thể phá vỡ góc nhìn tập trung vào các nhân vật chính.

Đạo diễn cũng nắm bắt một phương pháp địa chất trong việc làm phim của cô: sẵn sàng chấp nhận rằng không phải câu hỏi nào cũng có câu trả lời, và có vẻ đẹp nằm trong những điều chưa biết.

“Các nhà địa chất như Katia và Maurice đã khảo sát những manh mối để lại qua các quá trình trong lòng đất để cố gắng kể một câu chuyện về khởi nguồn thông qua một ngôn ngữ khoa học,” Dosa giải thích. “Chúng tôi muốn lấy những manh mối này, những mảnh đời mà họ để lại, những dấu ấn riêng về quá trình sống của họ, và diễn giải chúng thông qua nghiên cứu như thể chúng tôi là những nhà khoa học đang cố gắng hiểu họ bằng hết khả năng của mình. Và sau đó kể một câu chuyện về cả những gì chúng tôi đã biết và cũng hé mở về những gì chúng tôi chưa biết và những gì sẽ luôn không có lời đáp trong tìm kiếm của chúng tôi.”

Với July, những thước phim mà vợ chồng Krafft để lại làm di sản đã đến lúc được diễn giải bằng điện ảnh. “Họ là những nhà làm phim và không hoàn toàn chỉ là những nhà làm phim khoa học,” July nói.

Miranda July tham dự buổi ra mắt Fire of Love ở thành phố New York ngày 20/6/2022

“Họ đang quay những thước phim hoạt động tốt trong một tuyến truyện. Bạn không quay như vậy trừ khi bạn nghĩ rằng nó sẽ được ghép lại với nhau. Những gì chúng tôi đang làm ở đây là thực sự hoàn thành tầm nhìn của họ.”