Nam diễn viên 69 tuổi vào vai gia chủ hào môn mở tiệc xa xỉ ăn mừng sinh nhật mà không hề hay biết một trong số những người phục vụ là cháu ruột của mình.

Trong Grandma’s Moon Chu Kiện (trái) vào vai gia chủ hào môn mở tiệc xa xỉ ăn mừng sinh nhật mà không hề hay biết một trong số những người phục vụ là cháu ruột của mình

Nút thắt thứ hai: Chu Kiện không đóng phim chiếu rạp.

Grandma’s Moon là phim bộ siêu ngắn, cảnh quay dọc, tập phim dài một vài phút với nhiều cú quay xe nhằm giữ hàng triệu người xem dán mắt vào màn hình điện thoại — và trả tiền để được xem nhiều hơn.

“Người ta không đến rạp xem phim nữa,” Chu Kiện nói về khán giả của mình, trong đó ông miêu tả phần lớn là lao động trung niên và người về hưu. “Cầm điện thoại và xem gì đó bất cứ khi nào bạn muốn quả là tiện.”

Thị trường phim bộ siêu ngắn trị giá 5 tỉ USD của Trung Quốc đang bùng nổ, theo phỏng vấn 10 người trong ngành và bốn học giả kiêm nhà phân tích truyền thông.

Các diễn viên duyệt cảnh trên phim trường Grandma’s Moon trong một buổi ghi hình ở Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam, Trung Quốc ngày 17 tháng 7 năm 2024

Video định dạng ngắn đang dần dần là đối thủ của ngành phim ảnh Trung Quốc, nhiều chuyên gia nói, thị trường này về độ lớn chỉ sau Hollywood và do tập đoàn nhà nước China Film Group thống soái.

Xu hướng này đang lan tới Mỹ, ví dụ hiếm hoi về xuất khẩu văn hóa Trung Quốc tìm được điểm đến ở phương Tây.

Ba ứng dụng chính xem phim bộ siêu ngắn từ Trung Quốc có 30 triệu lượt tải về từ App Store của Apple và Google Play trong quý đầu năm 2024, tăng trưởng 71 triệu USD quốc tế, theo công ty phân tích Appfigures.

“Sự chú ý thì chỉ có bấy nhiêu. Nên đương nhiên, khán giả dành thời gian xem các video ngắn nhiều hơn, và xem truyền hình hay các loại chương trình dài hơn khác ít đi,” Ashley Dudarenok, nhà sáng lập một hãng tư vấn truyền thông ở Hồng Kông chia sẻ.

Chu Kiện trên phim trường Grandma’s Moon ở Trịnh Châu

Dẫn đầu thị phần là ứng dụng Kuaishou, chiếm 60% trong số top 50 phim bộ siêu ngắn Trung Quốc năm 2023, theo hãng tư vấn phân tích truyền thông Endata.

Tại một cuộc họp báo hồi tháng 1, phó chủ tịch Kuaishou Chen Yiyi cho biết năm 2023 ứng dụng này có 68 tựa phim đạt hơn 300 triệu lượt xem, trong đó có bốn phim được xem hơn một tỉ lần.

Khoảng 94 triệu người — nhiều hơn dân số nước Đức — đã xem hơn 10 tập phim mỗi ngày trên Kuaishou, cô nói.

Các tập đầu tiên trên các ứng dụng như vậy thường miễn phí, nhưng để xem hết một phim bộ siêu ngắn như Grandma’s Moon, có 64 tập, khán giả có thể phải trả một khoản phí nhỏ.

Trên trường quay một phim bộ siêu ngắn tại Shanghai International Short Video Center ở Thượng Hải

Douyin, phiên bản tiếng Trung của TikTok, thuộc sở hữu của công ty công nghệ internet ByteDance, cũng được người hâm mộ phim bộ siêu ngắn hết sức ưa chuộng.

Cùng với các ứng dụng mạng xã hội lớn khác của Trung Quốc như Xiaohongshu giống Instagram và đối thủ cạnh tranh của YouTube là Bilibili, Douyin đã công bố kế hoạch sản xuất nhiều phim hơn.

Ở Mỹ, nền tảng phim bộ siêu ngắn ReelShort, công ty mẹ được các gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc Tencent và Baidu hậu thuẫn, gần đây đã vượt Netflix về số lượt tải xuống trên cửa hàng ứng dụng của Apple tại Mỹ, theo nhà nghiên cứu thị trường Sensor Tower.

“Trung Quốc đã phát hiện ra khán giả này trước,” Layla Cao, một nhà sản xuất người Trung Quốc sống tại Los Angeles, cho biết. “Hollywood chưa nhận ra điều đó, nhưng tất cả các công ty có trụ sở ở Trung Quốc đã bắt đầu cung cấp nội dung.”

Ở Mỹ, nền tảng phim bộ siêu ngắn ReelShort, công ty mẹ được các gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc Tencent và Baidu hậu thuẫn, gần đây đã vượt Netflix về số lượt tải xuống trên cửa hàng ứng dụng của Apple tại Mỹ

Nhiều phim bộ siêu ngắn phổ biến, bao gồm Grandma’s Moon, có cốt truyện xoay quanh sự trả thù hoặc những hành trình từ nghèo khó đến giàu sang như câu chuyện Lọ Lem.

Những câu chuyện về hoàn cảnh khi sinh ra là định mệnh và chỉ có nhờ như phép màu mới có thể thay đổi đã đánh trúng tâm lý khán giả trong thời điểm mà động lực xã hội ở Trung Quốc đang thấp và tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên cao.

Các phim bộ siêu ngắn thường “cho thấy người thuộc tầng lớp thấp hôm nay ngày mai trở thành tầng lớp thượng lưu — trở nên giàu có đến mức có thể làm nhục những người từng xem thường bạn,” theo lời biên kịch 26 tuổi được biết đến với bút danh Camille Rao.

Camille Rao gần đây đã rời bỏ công việc được trả lương thấp là một nhà sản xuất trẻ trong ngành công nghiệp điện ảnh truyền thống để chuyển sang thế giới phim bộ siêu ngắn mà cô miêu tả là năng động hơn và ít phân cấp hơn. Cô đang viết và chuyển thể kịch bản cho thị trường Mỹ.

Trợ lý đạo diễn chỉ đạo các diễn viên buổi ghi hình tại sảnh khánh tiết ở Trịnh Châu cho phim bộ siêu ngắn Grandma’s Moon

“Khả năng thăng tiến trong xã hội bây giờ thực sự rất khó. Nhiều người coi đây là hiện thực xã hội,” Xu Ting, phó giáo sư ngôn ngữ và văn học Trung Quốc tại Đại học Giang Nam, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc, nói.

Điều này đã thúc đẩy người ta quan tâm đến những câu chuyện về các tỉ phú và gia đình giàu có, cô nói thêm. “Mọi người đều khao khát quyền lực và sự giàu có, cho nên không lạ khi những loại câu chuyện này được ưa chuộng.”

Ngược lại, ở thị trường Mỹ, những câu chuyện giả tưởng về người sói và ma cà rồng đặc biệt phổ biến, theo một số nhà sáng tạo.

Sự bùng nổ phim bộ siêu ngắn ở Trung Quốc đã thu hút sự chú ý của cơ quan chức năng.

Các diễn viên đang đợi trên trường quay Grandma’s Moon

Từ cuối năm 2022 đến đầu năm 2023, Cục Quản lý Phát thanh và Truyền hình Quốc gia (NRTA) Trung Quốc đã tổ chức “chiến dịch chỉnh đốn đặc biệt” trong đó gỡ bỏ 25.300 phim bộ siêu ngắn, tổng cộng gần 1,4 triệu tập, do nội dung “khiêu dâm, đẫm máu, bạo lực, thấp kém và thô tục.”

Khi Trung Quốc đề cao các giá trị như lòng trung thành và hôn nhân dị tính, tờ báo Phụ nữ Trung Quốc thuộc sở hữu nhà nước hồi tháng 4 đã phàn nàn rằng một số phim bộ siêu ngắn “miêu tả các mối quan hệ hôn nhân và gia đình không bình đẳng và méo mó như một hiện tượng phổ biến” và “lệch khỏi các giá trị xã hội chính thống.”

Vào tháng 6, chính phủ bắt đầu yêu cầu một số nhà sáng tạo đăng ký phim bộ siêu ngắn với NRTA.

Chìa khóa cho thành công thương mại của những bộ phim này là tình tiết bất ngờ giữ chân khán giả khi họ xem lướt qua trong lúc đi làm hoặc xếp hàng ở siêu thị. Các tập phim thường kết thúc với một tình tiết gây tò mò — chẳng hạn như bạn trai bắt gặp bạn gái mình với người đàn ông khác — và người xem phải trả tiền cho tập tiếp theo để biết chuyện gì đã xảy ra.

Nhiều phim bộ siêu ngắn phổ biến có cốt truyện xoay quanh sự trả thù hoặc những hành trình từ nghèo khó đến giàu sang như câu chuyện Lọ Lem

“Cốt truyện của những phim bộ siêu ngắn này bị phóng đại,” diễn viên Chu Kiện nói. “Nó có những tình tiết đảo ngược, vô lý, vì vậy thu hút sự chú ý của mọi người và một lượng lớn khán giả muốn xem.”

Chu Kiện là một người yêu điện ảnh và hâm mộ cuồng nhiệt Ingrid Bergman trong Casablanca. Giống như nhiều đồng nghiệp của mình trong phim bộ siêu ngắn, ông nghĩ giá trị nghệ thuật của thể loại này hạn chế.

“Tôi coi nó như thức ăn nhanh. Phim truyện dài là một bữa ăn thịnh soạn, còn phim bộ siêu ngắn là thức ăn nhanh.”

Nhưng những khán giả trung thành không đồng ý. Huang Siyi, nhân viên dịch vụ khách hàng 28 tuổi, nói cô thích xem phim bộ siêu ngắn lãng mạn vì “diễn xuất tốt và trai xinh gái đẹp.”

“Rất dễ bị ghiền phim bộ siêu ngắn,” cô nói thêm.

Một đạo diễn giám sát các màn hình dọc trên phim trường Grandma’s Moon

Quay phim theo chiều dọc và phân phối qua các ứng dụng mạng xã hội có nghĩa là có thể thực hiện phim bộ siêu ngắn với chi phí thấp. Ngân sách cho các bộ phim như vậy dao động từ 200.000 nhân dân tệ (28.000 USD) đến 2 triệu nhân dân tệ, theo nhà nghiên cứu thị trường iResearch.

Tại thành phố Trịnh Châu, Trung Quốc, Grandma’s Moon đang được thực hiện với ngân sách và thời gian dồn nén. Ngày quay phim kéo dài đến 2 giờ sáng. Sau đó, đoàn làm phim chuyển đến một địa điểm mới và bắt đầu quay tiếp lúc 7 giờ sáng.

Bộ phim được quay chỉ trong sáu ngày, và Chu Kiện, người đàn ông cơ bắp miệng cười rộng và năng lượng vô tận, nói ông chơi bóng bàn sau giờ làm việc để theo kịp đoàn làm phim trẻ trên phim trường.

“Chúng tôi cần hai đến ba năm để phân phối một phim bộ truyền hình truyền thống, nhưng chúng tôi chỉ cần ba tháng để phân phối một phim bộ siêu ngắn, tiết kiệm rất nhiều thời gian,” Zhou Yi, nhà sản xuất tại gã khổng lồ trò chơi Trung Quốc NetEase, cũng sản xuất phim ngắn, cho biết.

Các diễn viên chờ đợi trên phim trường Grandma’s Moon

Khi phim bộ siêu ngắn ngày càng phổ biến, lương của diễn viên cũng tăng lên. Các vai chính trước đây được trả 280 USD mỗi ngày, Chu Kiện nói, thêm rằng diễn viên chính trong các xuất phẩm lớn hiện có thể kiếm được hơn gấp đôi mức đó, nhưng diễn viên phụ chỉ kiếm được 17 USD mỗi ngày.

Là nhân viên đường sắt đã nghỉ hưu bắt đầu diễn xuất vào những năm 1970 trong một đoàn kịch gắn liền với đơn vị công tác, Chu Kiện hiện sống bằng lương hưu và công việc diễn xuất thỉnh thoảng.

Nhiều nhà sản xuất phim bộ siêu ngắn Trung Quốc đang nhắm đến các thị trường phương Tây, nơi sản phẩm văn hóa xuất khẩu từ Trung Quốc thường gặp khó khăn. Năm 2023, NetEase bắt đầu sản xuất phim cho thị trường Mỹ và phân phối qua một ứng dụng có tên là LoveShots. Những bộ phim được sản xuất để xuất khẩu này thường không có sẵn ở Trung Quốc.

Phim bộ siêu ngắn được thiết kế cho phương Tây thường do các đoàn làm phim và diễn viên ở Los Angeles thực hiện và quay tại chỗ. Kịch bản, được viết bằng tiếng Anh, cũng có thể xoay quanh các chủ đề về sự giàu có, lừa dối và phép màu.

Nhiều nhà sản xuất phim bộ siêu ngắn Trung Quốc đang nhắm đến các thị trường phương Tây. Năm 2023, NetEase bắt đầu sản xuất phim cho thị trường Mỹ và phân phối qua một ứng dụng có tên là LoveShots

Một trong những phim bộ siêu ngắn mới nhất trên LoveShots kể về một người phụ nữ, sau nhiều năm bị liệt, đã kỳ diệu lấy lại khả năng di chuyển – và bắt gặp chồng mình đang ngoại tình.