Veronica Hui ngừng xem truyền hình địa phương từ hơn 10 năm trước, nhưng hiện giờ cô xem truyền hình không biết chán, trớ trêu thay là nhờ internet.

Từ khi HKTV khai trương vào tháng 11 năm ngoái, nhân viên văn phòng 43 tuổi này đã đưa việc xem phim truyền hình thành một phần trong nếp sống hàng ngày của cô.

Nhưng không giống trước đây, khi cô phải ngồi yên trước máy thu hình ở những thời điểm cố định, Hui có thể xem HKTV bất cứ lúc nào, ở bất cứ nơi đâu. Với dịch vụ theo yêu cầu có sẵn trên mạng, cô có thể ngồi ở nhà xem qua Apple TV hay có thể tiếp tục xem chương trình yêu thích của mình bằng điện thoại thông minh hay iPad trong lúc di chuyển trên đường.

Phim chính trị The Election / Tuyển chiến và To Be Or Not To Be / Kiếp sau không làm người Hồng Kông, tác phẩm phản ánh những xung đột chính trị và văn hóa đang xảy ra giữa Đại lục và Hồng Kông, khiến cô một lần nữa say mê các sản phẩm truyền hình địa phương.

Truyền hình vệ tinh mặt đất truyền thống, đòi hỏi người xem phải điều chỉnh cuộc sống của họ theo lịch phát sóng truyền hình, là lỗi thời đối với những khán giả như Hui. “Truyền hình không còn phải như thế nữa,” cô nói.

Trong khi đối thủ ATV vẫn ngập trong nợ nần, ôm ấp hy vọng tìm ra một hiệp sĩ áo trắng giải cứu họ, thế giới không ngừng tiến lên.

Áp phích phim Tuyển chiến

Kỹ thuật số là giới hạn mới của ngành truyền hình. HKTV buộc phải hoàn toàn đi theo con đường kỹ thuật số với vai trò đài truyền hình internet và trung tâm thương mại trực tuyến sau khi tham vọng truyền hình của họ bị đả kích hai lần. Đơn xin cấp phép truyền hình phát sóng miễn phí của họ bị từ chối vào năm 2013 và việc gia nhập truyền hình di động bị bác bỏ vì lý do pháp lý.

Đài truyền hình thống trị TVB cũng để mắt đến chiến trường internet. Tổng giám đốc TVB Trịnh Thiện Cường nói với South China Morning Post rằng ông lớn truyền hình miễn phí này sẽ tăng các sản phẩm số hóa qua việc tân trang cổng thông tin điện tử myTV năm nay và phát triển các dịch vụ nội dung trực tuyến mới. Ông nói việc này sẽ đưa ra nội dung miễn phí và trả phí, viện dẫn kinh nghiệm của các dịch vụ trực tuyến Hulu và Netflix của Mỹ.

“Chúng tôi phải nỗ lực hơn nữa,” Trịnh Thiện Cường thừa nhận.

TVB không còn lựa chọn nào khác ngoài khảo sát giới hạn kỹ thuật số vì triển vọng của truyền hình vệ tinh mặt đất truyền thống có vẻ ảm đạm.

Ứng dụng truyền hình internet myTV của TVB

Theo báo cáo thường niên của TVB, Jade, kênh tiếng Quảng Đông vượt trội ghi nhận trung bình 23 điểm tỷ suất truyền hình (khoảng 1,49 triệu khán giả truyền hình) trong giờ vàng ngày thường trong tuần, từ 7 giờ tối đến 11 giờ tối, vào năm 2013, giảm sút so với 25 điểm (1,62 triệu khán giả) năm 2012. Nói cách khác, 130.000 khán giả đã bỏ Jade chỉ trong một năm.

Theo báo cáo tạm thời năm vừa rồi, lợi nhuận của nhà đài từ việc phát sóng truyền hình giảm 6%, từ 473 triệu đôla Hồng Kông xuống còn 444 triệu đôla Hồng Kông.

TVB đã nhận ra xu hướng này vào năm 2012, và phát triển hệ thống tỷ suất mới với Nielsen để tính gộp cả những người xem các chương trình TVB trên myTV. Tháng 1 năm ngoái, TVB khai trương dịch vụ trực tuyến theo yêu cầu GOTV với mức phí 499 đôla Hồng Kông một năm. Hơn 26.000 người đã đăng ký dịch vụ này. Lượng người xem thời sự trực tuyến tăng 86% trong nửa đầu năm ngoái, và ứng dụng myTV tăng trưởng 11%.

Bất chấp sự lên ngôi của các sản phẩm nghe – nhìn do người sử dụng cung cấp trên các nền tảng như YouTube, ở đây có các phim truyền hình được quay chuyên nghiệp, theo lời ông Trịnh Thiện Cường, song đây không phải một trò chơi dễ dàng.

“Trong thế giới internet, bạn không cạnh tranh với thứ có sẵn ở nước bạn, mà cạnh tranh với bất cứ thứ gì từ bất cứ nơi đâu trên khắp thế giới,” ông nói.

Cạnh tranh trên internet là cạnh tranh phi biên giới

Nhu cầu phim truyền hình Hàn Quốc My Love from the Star là một ví dụ hay, ông Trịnh nói. Phim lãng mạn kỳ ảo đau buồn giữa một ngôi sao điện ảnh xinh đẹp và một người ngoài hành tinh điển trai đã thu hút hàng triệu khán giả trẻ và một số khán giả trung niên, không phải qua máy thu hình truyền thống, mà qua internet.

Khi bộ phim được chiếu ở đài SBS Hàn Quốc từ cuối năm 2013 đến tháng 2/2014, tác phẩm thu hút lượng theo dõi lớn khắp châu Á qua internet – tuy nhiên các chương trình trực tuyến bị người hâm mộ địa phương thêm phụ đề tiếng địa phương trái phép.

Bộ phim khiến các diễn viên chính, nữ diễn viên Jun Ji Hyun và nam diễn viên Kim Soo Hyun, trở thành các biểu tượng mới của Hàn Quốc, có mặt trong các quảng cáo ăn theo. Kim Soo Hyun tới Hồng Kông để quảng cáo một sản phẩm làm đẹp vào tháng 9 năm ngoái. Người hâm mộ vô cùng phấn khích. Được biết ngay cả những phụ nữ trung niên cũng chi hàng núi tiền vào các sản phẩm thời trang và trang điểm để bắt chước phong cách của Jun Ji Hyun trong phim. Và tất cả sự huyên náo trên xảy ra trước khi phim chiếu chính thức ở Hồng Kông trên kênh TVB J2 vào cuối tháng 12 – đúng một năm sau khi phim khởi chiếu ở Hàn Quốc.

Mặt tích cực của trường hợp My Love from the Star là “nhu cầu phim truyền hình ở đây,” theo lời Trịnh Thiện Cường. Tuy nhiên thực tế là Hồng Kông “phải thừa nhận [rằng] chương trình nước ngoài là một phần trong cuộc cạnh tranh … Chất lượng kể chuyện của chúng tôi phải đạt tới chuẩn mực khu vực và toàn cầu,” ông nói.

My Love from the Star được người Hồng Kông yêu thích trước khi phim chiếu chính thức tại đây

Trịnh Thiện Cường nói TVB nhận thức sâu sắc sự chỉ trích của công chúng về chất lượng sản phẩm của họ, nhưng họ bị mắc kẹt trong tình cảnh “gà hay trứng”: để đầu tư cho chất lượng, họ cần tăng lợi nhuận trước tiên.

HKTV chi trung bình 1 triệu đôla Hồng Kông vào việc quay mỗi tập phim truyền hình của họ - với máy quay độ nét cao tân tiến trên phim trường. Và không như TVB, thường bị các diễn viên chỉ trích vì quay phim mà chưa có sẵn kịch bản đầy đủ, HKTV không khởi quay khi chưa hoàn thiện toàn bộ kịch bản, nên các diễn viên và đội ngũ sản xuất có nhiều thời gian lên kế hoạch và chuẩn bị hơn.

Nhưng sự đầu tư và nỗ lực vẫn chưa đem lại kết quả tốt. Tổng số người xem đơn lẻ được ghi nhận trong một tuần cuối tháng 12 đạt 307.000. Nhưng con số này giảm xuống 297.000 trong tuần đầu tháng 1.

Việc tìm kiếm một mô hình kinh doanh truyền hình internet “sống được” vẫn là thách thức mấu chốt. HKTV đang triển khai trung tâm thương mại trực tuyến của họ nhưng không rõ trung tâm này có đạt doanh thu mong muốn hay không. Mặt khác, quảng cáo vẫn là kế sinh nhai của truyền hình internet. Ngay cả đài truyền hình trả tiền Now TV cũng đang tiến hành cuộc điều tra mới về khán giả truyền hình qua các dữ liệu thu thập từ các thiết bị giải mã tín hiệu và các thiết bị khác với hy vọng thu hút sự chú ý của các nhà quảng cáo.

Biểu đồ tăng trưởng doanh thu quảng cáo trực tuyến tại Trung Quốc

Tiềm năng lợi nhuận nằm ở đây. Những người trong ngành quảng cáo ước tính thị phần quảng cáo trên các phương tiện di động và tương tác tăng đều đặn từ 4% năm 2008 lên hơn 8% năm 2013, trong khi phần tiền quảng cáo chi cho TVB Jade sụt giảm từ 20% xuống 15% trong cùng khoảng thời gian.

“Internet là tương lai,” Ray Wong, tổng giám đốc điều hành công ty quảng cáo PHD, nói. “Nhưng chúng ta cần thay đổi thói quen xem truyền hình trước tiên, và đây không phải nhiệm vụ dễ dàng.”

Ông Wong nói khán giả Hồng Kông quen xem TVB gần 50 năm qua. Đa số khán giả là những người trưởng thành xem truyền hình trên vô tuyến truyền thống, không xem trực tuyến hay trên máy tính bảng, ông nói.

Phần cứng cũng cần được nâng cấp, ông bổ sung, vì thế hệ vô tuyến mới sẽ cần tích hợp kết nối internet để khán giả có thể xem các chương trình truyền hình phát trên internet. Tuy nhiên sự thay đổi có thể không nhanh chóng diễn ra, theo lời ông Wong, vì vào tháng 1 vừa qua, chính quyền quyết định dời thời hạn ngừng các dịch vụ truyền hình analogue từ cuối năm nay sang cuối năm 2020. Khoảng 20% trong số 480.000 hộ gia đình vẫn chưa thể xem truyền hình số.

Truyền hình internet đem lại cho khán giả sự linh hoạt, tiện lợi

Cuộc cạnh tranh gay gắt trên lãnh địa internet cũng khiến các công ty truyền hình internet khó sống sót hơn. Đối thủ của HKTV không chỉ là myTV, mà còn có các cổng thông tin điện tử trực tuyến khác như YouTube, Action News của Apple Daily và các phương tiện truyền thông xã hội khác cung cấp sản phẩm nghe – nhìn, theo lời Clement Chung, tổng giám đốc PHD.

“Sự quan tâm của khách hàng tăng đáng kể trong bốn đến năm năm qua. Một số người còn tăng chi tiêu vào quảng cáo điện tử từ ba đến bốn lần,” ông Chung nói. Ông nói hiện tại YouTube có thị phần quảng cáo lớn nhất vì là nền tảng vững chắc hơn. “Video của các thành viên YouTube rất nổi tiếng trong giới trẻ,” ông nói.

Để tạo ra quảng cáo, duy trì đường truyền ổn định là thách thức lớn nhất đối với các chương trình truyền hình internet, theo lời giáo sư Phùng Ứng Khiêm, viện trưởng Học viện Báo chí và Truyền thông trực thuộc Đại học Trung văn Hồng Kông.

“Tần suất bạn đưa các chương trình lên mạng? Số lượng khán giả ổn định là bao nhiêu? Tìm điểm tối ưu và làm sao duy trì lượng khán giả đó là vấn đề,” ông Phùng nói. “Tiền quảng cáo không đủ cao cho truyền hình internet. Tỷ suất truyền thống áp dụng cho lượng khán giả xem truyền hình miễn phí có thể được điều chỉnh để áp dụng cho truyền hình internet.”

Áp phích phim Kiếp sau không làm người Hồng Kông

Bào Vĩ Thông, nhà phê bình văn hóa kiêm biên kịch phim Kiếp sau không làm người Hồng Kông của HKTV đồng ý với thách thức mà sự phát triển truyền hình internet ở Hồng Kông phải đương đầu. “Cần thời gian để phát triển và để mọi người bắt nhịp với thói quen xem truyền hình mới này,”

Ông Bào cũng đổ lỗi cho các nhà quảng cáo Hồng Kông vì chậm trễ trong việc phân bố quảng cáo. Thay vì tin vào các điều tra tỷ suất truyền hình truyền thống dựa trên các thiết bị đo được lắp đặt chỉ trong 800 hộ gia đình, các nhà quảng cáo Đại lục đã nghiên cứu “dữ liệu lớn”.

“Tuổi tác, thói quen và thành phần khán giả là dữ liệu rất hữu ích, và điều này rất phổ biến ở Đại lục. Tuy nhiên các nhà quảng cáo ở Hồng Kông không nhận ra mối quan hệ giữa điều này và doanh thu của họ,” ông Bào nói.

“Cũng có khoảng cách thế hệ giữa khán giả và những người ra quyết định quảng cáo, những người đó không quen với thế giới mạng.”

Tổng giám đốc TVB Trịnh Thiện Cường không lạc quan. “Sự thật là, Hồng Kông chỉ là một thị trường bảy triệu dân. Thách thức sẽ không biến mất,” ông nói.

TVB tung ra ứng dụng di động GOTV cho dịch vụ truyền hình trả tiền cho phép truy cập 10.000 giờ phim bộ cũ

Chính quyền cần đề ra các chính sách hỗ trợ các ngành sáng tạo nhằm mở rộng cơ hội và phải bao gồm hợp tác với Đại lục để mở rộng thị trường, ông Trịnh Thiện Cường nói.

Trong thời đại kỹ thuật số, nội dung là vua, và nội dung không chỉ là giải trí, ông Trịnh nói.

“Ngành truyền hình không phải là một ngành bình thường. Nó góp phần tạo nên trạng thái tinh thần của con người. Ngành truyền hình cần góc nhìn xã hội và mang các giá trị xã hội,” ông nói.