Sau đây là năm điều về phòng vé 2014.

1. Phòng vé quốc tế lên ngôi

Một số liệu thống kê nổi bật hơn hết thảy: xu thế áp đảo của doanh thu ngoài Bắc Mỹ trong tổng doanh thu toàn cầu tiếp tục. Năm 2014, bảy trên 10 thành công lớn nhất đều kiếm hơn hai phần ba doanh thu từ các thị trường ngoài Bắc Mỹ. Năm 2013, tỷ lệ này chỉ là ba trên 10. Và sự tách rời giữa hai vùng lớn này ở nhiều tựa phim thật sửng sốt – thành công lớn nhất của 2014, Transformers: Age of Extinction chỉ kiếm được 23% tổng doanh thu ở Bắc Mỹ (đứng thứ năm), trong khi phim này đứng đầu phòng vé ở nhiều thị trường ngoài Bắc Mỹ hàng tháng trời, Guardians of the Galaxy, giờ đây không còn vị trí nào tốt hơn nữa trên bảng tổng sắp 10 thành tích phòng vé ngoài Bắc Mỹ năm 2014.

Guardians of the Galaxy

Điều gì khiến cho mục này còn hơn cả lạ lùng về mặt thống kê? Rõ ràng, các hãng phim sản xuất phim, và dự kiến lợi nhuận của mình từ doanh thu ở Bắc Mỹ không nhiều bằng từ thị trường toàn thế giới. Và khi thị phần Bắc Mỹ tiếp tục giảm, các hãng phim ngày càng bật đèn xanh cho các dự án, nhất là những dự án tốn kém, sẽ được làm ra với sự quan tâm đến khán giả B8a1c Mỹ ngày càng ít đi. Và điều này đến lượt nó có nghĩa là về dài hạn (2015 có một dàn phim ra rạp hoành tráng), sự ưu tiên ngày càng giảm sút đó sẽ góp phần vào doanh thu Bắc Mỹ đang càng lúc càng trơ lì khi những sản phẩm hàng đầu không nhắm vào họ.

10 phim có doanh thu cao nhất ở Bắc Mỹ năm 2014 không khác mấy năm 2013 – bảy phim phần tiếp theo và/hoặc phim liên quan đến truyện tranh. Ba phim còn lại là biến tấu của các sản phẩm đã có trước (The Lego Movie, Maleficent và Guardians of the Galaxy của truyện trnah Marvel). 2013 có tám phim phần tiếp theo, cộng một phim mới nguyên (Gravity) và một phim cổ tích Frozen.

Maleficent

Nhưng tổng doanh thu Bắc Mỹ của 10 phim đầu bảng này năm 2014 giảm khoảng 15%, trong khi ở ngoài Bắc Mỹ thì tăng 4%. Điều này gợi ra rằng các hãng phim lẽ không nên mải ưu tiên thị trường thế giới trong lựa chọn làm phim của mình. Thường thị phần Bắc Mỹ lớn hơn không chừng lại là khuyến khích đa dạng lành mạnh. Nhưng với sự ăn nên làm ra ở ngoài Bắc Mỹ, hơn bao giờ hết điểm nhấn sẽ là thế giới, chứ không phải Bắc Mỹ, muốn xem gì. Những phim có thể hấp dẫn ở Bắc Mỹ (lấy các cộng đồng thiểu số, phụ nữ, vấn đề chính trị, câu chuyện mới nguyên, người lớn làm trung tâm) thì sẽ được làm, nhưng với kinh phí và số lượng ít đi hẳn. Hậu quả là lại đánh dấu một sự tăng trưởng kém bền vững, cùng với việc nhiều tài năng đổ xô sang truyền hình cáp, Netflix, Amazon và những kênh năng động khác.

2. Khán giả nam trẻ đến rạp giảm

Bất chấp sự thắng thế của phim chuỗi/từ truyện tranh, một bằng chứng có tính giai thoại về 2014 là sự sụt giảm mạnh mối quan tâm của khán giả lại đến từ bộ phận dân số từng là chỗ dựa tin cậy nhất (cùng với khán giả gia đình) – nam giới độ tuổi 15-24. Bằng chứng mới nhất là Transformers, giảm 107 triệu so với năm 2011 (trong khi doanh thu ngoài Bắc Mỹ tăng 70 triệu). Thể loại phim kinh dị, từng có sức thu hút lâu dài với khán giả nam trẻ, giảm từ 630 triệu của 2013 xuống còn 470 năm 2014. (Thực tế phim kinh dị thành công nhất, Annabelle, mở màn với 51% khán giả là nữ).

Annabelle

Nhưng sự sụt giảm này không chỉ xảy ra với mỗi mình phim nhắm vào khán giả nam. Quán quân 2013 The Hunger Games: Catching Fire kiếm tổng cộng 425 triệu đôla. Mockingjay: Part 1 thì kết thúc với 340 triệu ở vị trí phim có doanh thu tốt nhất của năm, tức là giảm 85 triệu. Á quân của cả hai năm (2013 và 2014) đều là phim dựa theo truyện tranh Marvel, Guardians of the Galaxy kiếm được 333 triệu, còn Iron Man 3 là 409 triệu. Và các phim hoạt hình giảm khoảng 30% trong năm 2014 (khoảng 470 triệu) bất chấp những phần tiếp theo tưởng chừng ăn chắc và việc không có cạnh tranh từ Pixar.

Doanh thu vững chắc đến từ khán giả lứa tuổi lớn hơn trên nhiều thể loại phim. Đây là một điều tích cực. Nhưng việc thói quen đi xem rạp đã mất đi ở những khán giả trẻ có lẽ sẽ không quay lại khi họ lớn hơn.

3. The Interview khám phá dịch vụ xem phim tại nhà

The Interview

The Interview trình chiếu hạn chế nhưng ra mắt song song Video on Demand (VOD), thu hoạch khoảng 50 triệu đôla từ dịch vụ xem phim tại nhà này, không phải là chuyện lạ. Sony hợp tác với Warner Bros., phát hành VOD và rạp cùng lượt bộ phim Veronica Mars hồi tháng 3. Và giữa cả mớ bàn luận về Interview, Warners công bố phim đạo diễn đầu tay của Ryan Gosling có tựa đề Lost River sẽ phát hành cùng kiểu như thế. Kỳ lạ thay, họ phát sóng phim thành một cách làm ăn kiểu khác còn hơn là chất đống phim gây thua lỗ.

4. Các rạp chiếu Bắc Mỹ bị thiệt hại

Những người bị thiệt hại năm 2014 là các rạp chiếu (doanh thu giảm, và lường khách mua vé giảm mạnh ảnh hưởng đến doanh thu của những thứ ăn theo). Tồng lượng vé bán ra giảm một phần sáu kể từ đỉnh mốc của thận niên gần đây nhất vào năm 2003 (mà trong cùng thời đoạn đó thì dân số tăng 10%). Khó mà xem kinh doanh rạp chiếu là một ngành tăng trưởng.

Ý định bấp bênh của các hãng phim đối với VOD (cũng như Netflix định dàn trận tấn công ở lĩnh vực phim nguyên bản) còn khiến các nhà rạp chưng hửng nhiều hơn là tỷ lệ giảm 5% trong doanh thu tổng. 2014 quả là mớ hổ lốn.

STT	Tựa phim	Hãng phim	Doanh thu	Ngày phát hành
1	Guardians of the Galaxy	BV	332,9	1/8
2	The Hunger Games: Mockingjay - Part 1	LGF	313,2	21/11
3	Captain America: The Winter Soldier	BV	259,8	4/4
4	The LEGO Movie	WB	257,8	7/2
5	Transformers: Age of Extinction	Par.	245,4	27/6
6	Maleficent	BV	241,4	30/5
7	X-Men: Days of Future Past	Fox	233,9	23/5
8	Dawn of the Planet of the Apes	Fox	208,5	11/7
9	Big Hero 6	BV	204,6	7/11
10	The Amazing Spider-Man 2	Sony	202,9	2/5

10 phim doanh thu cao nhất phòng vé Bắc Mỹ 2014
(Đơn vị trính: triệu đôla)

5. Các hãng phim làm ăn tốt

Các hãng phim làm ăn giảm ở hai cấp độ. Xem ra doanh thu toàn cầu vẫn ở mức tốt. Cấp độ còn lại là giảm chi phí. 2013 có 15 tựa phim kinh phí hơn 150 triệu đôla, 2014 có 12 và tốt hơn nữa, không có bom xịt kinh phí lớn nào. Các hãng phim vẫn phải đối mặt với doanh số DVD và Blu-ray tiếp tục sụt giảm, nhưng 2014 cho thấy họ tối đa hóa một cách tháo vát nhất là ở truyền hình cáp trả tiền và các kênh phát hành tại nhà.