“Bạn ngồi đó và chỉ biết, ‘Đây là một bộ phim không tuân thủ bất kỳ thông lệ nào,’” Nolan nói trong một phỏng vấn qua điện thoại từ Los Angeles.

Nhà quay phim Hoyte van Hoytema, trái, Christopher Nolan và máy hẹn giờ chỉnh màu, Kristen Zimmermann, đang làm việc trên phiên bản “chưa phục chế” của 2001: A Space Odyssey

Bốn thập niên sau, Nolan đã được so sánh với Kubrick do cách tiếp cận tỉ mỉ tương tự trong việc làm phim và khẩu vị dành cho những xuất phẩm đầy tham vọng như Interstellar. Anh chẳng màng những so sánh đó — Nolan nói anh chỉ là một người hâm mộ — nhưng, đối với dự án mới nhất này, anh tự đặt mình vào ngay vị trí của Kubrick. Ngày 12/5, anh đến Liên hoan phim Cannes lần đầu tiên để trình chiếu bản phim 70mm phục chế tác phẩm của Kubrick để kỷ niệm 50 năm ngày bộ phim này ra mắt.

Nhưng Nolan nói, bảo đó là phục chế không hẳn đúng. Anh thích “chưa phục chế” hơn.

Mùa thu năm ngoái Nolan bắt tay vào việc tái tạo lại trải nghiệm mà khán giả đã có vào năm 1968, cho phép người xem ngày hôm nay thưởng thức tác phẩm sử thi này đúng như ý định của Kubrick. Mục tiêu của anh nghĩa là sẽ không có thao tác kỹ thuật số trong phiên bản mới mà sẽ cho qua những vết trầy xước thỉnh thoảng. Trong một thế giới của độ phân giải cao và độ nét 4K, Nolan du hành thời gian về thời analog, một cách hiệu quả. Hãy xem như đang lắng nghe một đĩa than nhạc cổ điển, với văn hóa đại chúng và đủ cả.

Keir Dullea trong vai nhà du hành vũ trụ David Bowman trong phim. Nolan thẩm định lại một trong những cảnh của ông trong lúc “chưa phục chế” bộ phim

Nolan từ lâu đã là người đam mê định dạng 70mm. Bộ phim chiến tranh của anh, Dunkirk, được trình chiếu bản 70mm tại hơn 100 rạp trên khắp nước Mỹ năm ngoái. “Đó không phải là hoài niệm,” Nolan nói. “Đó là một cách xem phim hoàn toàn khác biệt, và có nguy cơ biến mất.”

Nghịch lý thay, Nolan tham gia vào dự án Kubrick khi anh đang nắm bắt lại các bộ phim trong thư viện riêng của mình vào mùa thu năm ngoái, phục chế kỹ thuật số chúng bằng định dạng siêu nét 4K.

Ned Price, phó chủ tịch bộ phận phục chế tại Warner Bros., đang làm việc trong phòng thí nghiệm với bản cập nhật tương tự cho 2001: A Space Odyssey. Ông Price hỏi Nolan có muốn xem bản sao của bản phim gốc, một đề nghị tương đương với việc cung cấp quyền truy cập lịch sử vào một bản thảo cổ xưa của ngành công nghiệp điện ảnh.

Van Hoytema, Nolan và Zimmermann. Hiệu chỉnh màu là hết sức phức tạp đối với dự án của họ

Vào năm 1999, là một phần của dự án bảo tồn, nhóm của Price đã tạo ra một “interpositive” của bộ phim — về bản chất là bản sao bảo tồn các âm bản gốc, gồm 20 cuộn được cất giữ trong một studio ở Burbank. Để thực hiện điều này trong vòng chưa đầy một năm, nhóm Warner Bros. đã cẩn thận làm sạch các âm bản gốc, loại bỏ các sửa chữa cũ và tạo ra các interpositive mới. Các âm bản, mà từ đó tạo ra các bản sao bảo tồn, hơi bị co lại và phai màu. Công việc dừng lại ở đó. Các bản sao của các cuộn phim gốc chỉ để bảo tồn, không phải để phát hành.

Nhưng chúng ở trong tình trạng tốt đến mức đủ hấp dẫn Nolan tiếp cận hãng phim đề nghị tiếp tục công việc đã bắt đầu cách đây gần hai thập niên. Anh đề nghị tiến thêm một bước nữa: phục dựng bản phát hành rạp năm 1968. Warner Bros. đồng ý ngay.

Price và Nolan bắt đầu bằng cách sao ra các âm bản và sau đó phát minh một phương pháp chỉnh sửa màu phức tạp. Quá trình này đòi hỏi hình dung Kubrick muốn gì, với thôi thúc từ tài liệu nguồn đã phai tàn này.

Một cảnh của Gary Lockwood từ phim khoa học giả tưởng 2001: A Space Odyssey của Stanley Kubrick năm 1968

“Nếu nhà làm phim dự định các bức tường có màu xanh lá cây và bạn cố gắng làm chúng màu trắng, thì những thứ khác sẽ có vấn đề,” Price nói. “Các tông màu da sẽ biến mất. Người da trắng sẽ thành màu đỏ tươi. Những chuyện kỳ cục sẽ xảy ra. Ở một mức độ nhất định, bạn phải lắng nghe chính âm bản.”

Có một mục tiêu duy nhất để trình chiếu bộ phim này ở định dạng điện ảnh ban đầu. Thay vì sửa chữa nhiều giọt nước mắt trong âm bản gốc, cả nhóm nghĩ rằng giữ lại chúng sẽ chân thực hơn. Bản âm thanh sáu kênh 35mm ban đầu đã bị hư hỏng không thể sửa chữa, do đó, Nolan thu âm thanh từ một bản 35mm bảo tồn được làm vào những năm 1980 — một định dạng hiếm khi còn được sử dụng nữa.

Trong quá trình này, Nolan đã khám phá ra những điều kỳ quặc mới trong 2001 mà ngay cả ông, ‘fan’ của bộ phim từ khi còn nhỏ, trước đó không nhận thấy. Ví dụ, khi Dave Bowman, phi hành gia do Keir Dullea thủ vai, tắt máy tính siêu tốc HAL, máy hỏi Bowman anh ta có muốn nghe một bài hát (Daisy Bell, từ năm 1892) không. Trước khi phục chế (hoặc chưa phục chế), Nolan nghĩ Bowman đồng ý nghe để phá vỡ sự căng thẳng. Nhưng sau hàng chục lần xem kể từ mùa thu năm ngoái, anh đã phát hiện một động cơ khác: gây hấn.

Gary Lockwood trong vai Frank Poole và Keir Dullea trong vai David Bowman trên phim 2001: A Space Odyssey

“Anh ấy bảo, ‘Cho tôi nghe bài hát,’ vì anh muốn chắc chắn rằng mình sẽ giết chết cái máy tính trong khi nó hát,” Nolan nói. “Anh ta muốn nghe nó phân hủy. Tôi chưa bao giờ cảm nhận chuyện đó. Lúc trước tôi không hề phát hiện ra chuyện đó.”

Với Katharina Kubrick, con gái của vị đạo diễn nổi tiếng, việc Nolan phát hiện cái gì mới sau bao nhiêu năm không có gì đáng ngạc nhiên. Gần đây cô thấy một lỗi liên tục trong bộ phim trước giờ cô chưa từng thấy, tuy nhiên cô không cho biết là lỗi gì. Cô nói Kubrick sẽ rất hứng thú vì Nolan đã chăm sóc cẩn trọng bộ phim như ông sẽ làm thế.

“Tôi nghĩ thực sự rất tuyệt vời,” con gái Kubrick, sẽ xuất hiện cùng Nolan ở Cannes, cho biết. “Đây là một bộ phim tuổi đời nửa thế kỷ và không có gì bất ngờ trước sự thật là mọi người vẫn còn thấy cuốn hút, tranh luận về nó và nó ảnh hưởng đến nhiều đạo diễn và nhà làm phim.”

Từ trái qua: Katharina Kubrick, Keir Dullea, Christopher Nolan và Jan Harlan tại buổi ra mắt 2001: A Space Odyssey ở Cannes ngày 12/5/2018

Phim của Stanley Kubrick chưa bao giờ trình chiếu ở Cannes khi ông còn sống (ông qua đời năm 1999), và cho đến nay phim của Nolan cũng vậy. “Tôi thích ý tưởng đến Cannes lần đầu với một kiệt tác đã được công nhận của một nhà làm phim khác,” Nolan cười lớn nói. “Đó là một cách đến Cannes ít căng thẳng.”

Sau khi phiên bản mới nhất (lâu đời nhất?) của 2001 ra mắt ở Cannes, phim sẽ được công chiếu tại một số rạp chọn lọc ở Mỹ vào ngày 18/5. Mùa thu này, Warner Bros. sẽ phát hành phiên bản 4K của bộ phim. Nhưng đó là phiên bản analog — đến tận gốc — làm mê hoặc Nolan: “Tôi muốn sau khi xem xong khán giả đem theo những gì tôi đã đem theo khi tôi xem hồi nhỏ.”