Lấy bối cảnh ở Mexico City vào những năm 1970, Roma là một bộ phim tuyệt đẹp và gợi tưởng về những niềm vui và cuộc đấu tranh của một người giúp việc người bản xứ tên Cleo. Đây cũng là một bộ phim không hoàn toàn phù hợp với khuôn mẫu điển hình của Hollywood. Được quay đen trắng, đây là một phim nói tiếng nước ngoài chậm rãi, thiếu các ngôi sao hạng A và không có kinh phí lớn.

Về cơ bản, Roma là một bộ phim internet và là biểu tượng hoàn hảo cho sự chuyển hóa kịch tính của Hollywood hơn 20 năm qua

Nhưng điều thực sự khiến Roma khác biệt là nó hầu như phát hành thẳng trực tuyến trên Netflix, công ty đã mua quyền phát hành bộ phim. Roma có một thời gian ngắn ra rạp để đủ điều kiện tranh giải. Tuy nhiên, về cơ bản, đó là một bộ phim internet và là biểu tượng hoàn hảo cho sự chuyển hóa kịch tính của Hollywood hơn 20 năm qua. Đây là một phần trong cuộc cách mạng truyền thông rộng lớn — trong âm nhạc, sách, truyền hình và, vâng, điện ảnh — mà nhà kinh tế Joel Waldfogel gọi là “phục hưng kỹ thuật số”, cũng là tựa đề cuốn sách mới của ông.

99% gây sửng sốt

La ó phản đối ngành điện ảnh thì dễ rồi. Có vẻ như mỗi tuần lại có một phim siêu anh hùng khác hoặc khởi động lại hoặc phần tiếp theo — hoặc phần tiếp theo của phần tiếp theo. Nhưng Waldfogel lập luận rằng điện ảnh thực sự hay hơn bao giờ hết.

Là một nhà kinh tế, ông nói điều đó bằng dữ liệu. Dữ liệu của ông cung cấp bằng chứng cho thấy số lượng phim hay (được đánh giá bởi đại đa số các nhà phê bình lẫn khán giả bình thường) đã bùng nổ kể từ khi công nghệ kỹ thuật số giúp phát minh lại ngành công nghiệp điện ảnh vào đầu những năm 2000.

Cảnh trong phim 24 Frames, bộ phim hay thứ 100 năm 2018 đạt điểm ấn tượng 94% trên Rotten Tomatoes

Waldfogel đã nghiên cứu số liệu trên 100 phim hay nhất mỗi năm theo trang web đánh giá phim Rotten Tomatoes. Ông thấy rằng ở đầu và cuối danh sách, phim nhận được đánh giá cao hơn. Điều này đặc biệt rõ ràng đối với các bộ phim ở cuối danh sách. Bộ phim hay thứ 100 năm 1998, khởi động lại của Psycho, chỉ đạt 38%, một điểm số tệ hại. Ngược lại, bộ phim hay thứ 100 năm 2018 là 24 Frames, đạt điểm ấn tượng 94%.

Nguồn: Phân tích dữ liệu Rotten Tomatoes của Joel Waldfogel trong Digital Renaissance: What Data and Economics Tell Us About the Future of Popular Culture (tạm dịch: Phục hưng kỹ thuật số: Dữ liệu và trạng thái kinh tế nào cho chúng ta biết về tương lai của văn hóa đại chúng)

(Việc chỉ định công việc định giá đầu ra của một nền văn hóa cho một trang web có tên là Rotten Tomatoes sẽ gây phản ứng. Nên cần lưu ý rằng Waldfogel cũng có tìm cách đánh giá chất lượng phim từ một vài góc độ khác.)

Bùng nổ kênh phát hành

Waldfogel nói, trong hệ thống cũ, với hầu hết mọi người bên ngoài các hãng phim lớn thì việc sản xuất những bộ phim chất lượng là không thể nào vì chi phí chịu không nổi. Và một khi chúng được sản xuất, số lượng màn chiếu có hạn đã tạo ra nút thắt cổ chai phát hành. Công nghệ kỹ thuật số đã thay đổi tất cả.

Máy quay phim kỹ thuật số và phần mềm biên tập khiến việc sản xuất phim trở nên rẻ mạt. Và internet, với các kênh như Amazon và YouTube, đã tạo ra số lượng “rạp chiếu phim” vô hạn. Kết quả là, “Chúng ta chỉ thấy bùng nổ về số lượng phim được làm ra,” Waldfogel nói. Nếu chỉ xét riêng phim truyện (không phải phim tài liệu), hiện nay số lượng phim được làm mỗi năm ít nhất là gấp ba lần so với năm 2000.

Lưu ý: Số liệu không bao gồm phim tài liệu, thể loại cũng chứng kiến một sự tăng trường ‘khủng’ về số lượng trong cùng kỳ. Nguồn: Phân tích dữ liệu Internet Movie Database của Joel Waldfogel trong Digital Renaissance: What Data and Economics Tell Us About the Future of Popular Culture

“Chẳng ai biết gì”

Nhà biên kịch nổi tiếng William Goldman đã có một câu nói về khả năng dự đoán thành công về phê bình hoặc thương mại của các hãng phim: “Chẳng ai biết gì cả.” Waldfogel gọi đây là “Luật Goldman”, và ông nghĩ quan trọng là hiểu được tại sao tháo cũi xổ lồng cho nội dung giải trí mới lại không khiến chúng ta lọt trong biển bom xịt.

Đúng vậy, gấp ba lần sản lượng điện ảnh hàng năm đã mang đến cho chúng ta nhiều phim khủng khiếp như Father Of The Year, Future World và Speed Kills, tất cả đều ăn trứng ngỗng 0% trên Rotten Tomatoes trong năm 2018. Nhưng chi phí sản xuất và phát hành phim thấp hơn bằng công nghệ kỹ thuật số cũng mang lại cho ngành công nghiệp khả năng làm được nhiều bộ phim tuyệt vời và tiếp cận đối tượng khán giả ngách mà trước đó họ không thể nào tiếp cận được mà có lợi nhuận. Quan trọng nhất, làm phim kỹ thuật số đã hạ rào cản gia nhập và sinh ra một “liên minh nhỏ” các nhà làm phim độc lập ngày càng phát triển. Đây là những nhà làm phin có thể hoặc làm một mình với sản xuất và phân phối kỹ thuật số giá rẻ hoặc chứng tỏ bản thân với các hãng phim lớn là xứng đáng để đầu tư. Kết quả, Waldfogel lập luận, là có nhiều viên ngọc điện ảnh hơn

Suki Waterhouse và Jeffrey Wahlberg trong Future World, bộ phim ăn trứng ngỗng Rotten Tomatoes năm 2018

Sẵn nói luôn, người viết đặt tiền cược cho Roma thắng Phim hay nhất đấy.