• Giải mã kết thúc của Inception

• Christopher Nolan: Âm thầm với Hiệp sĩ bóng đêm

1. Mê cung trí tuệ

Đạo diễn Chris Nolan

Một chiếc ly ở yên một chỗ nhưng mặt nước trong ly nghiêng 45 độ không thể lý giải được. Hành lang khách sạn quay tròn như bánh xe trò chơi của những chú chuột lang và hai đấu thủ thì dộng nhau vào trần nhà bôm bốp. Đường phố gập lại theo những nếp gấp hệt như chúng ta cuộn thảm. Các tòa nhà vỡ vụn. Những cây cầu tự uốn cong trên mặt sông. Những cơ thể người lơ lửng rồi lại cuộn tròn trong không khí.

Chào mừng bạn đến với thế giới đảo điên về phương hướng và thách thức tư duy do Chris Nolan tạo ra trong Inception, một bom tấn đầy tính hiện sinh - như lời rao về nó - "lọt vào một mê cung trí tuệ". Hoặc, nếu bạn thích, một thế giới bên kia của não bộ nơi mà giấc mơ và hiện thực khớp chặt vào nhau, không còn có thể phân định bạn đang mơ hay tỉnh.

Và bạn thấy rằng Memento chẳng là kí-lô gì...

2. Liên tưởng tới Memento (2000)

Ừm, quả có thế.

Chris Nolan và Guy Pearce (phải) trên phim trường Momento

Rất lâu trước khi Nolan làm phim về Người dơi, The Dark Knight (2008), bộ phim có tổng doanh thu trên một tỉ đôla và có doanh thu bán đĩa Bluray cao nhất từ trước đến nay, ông đã có cú đột phá làm ngất ngây khán giả với câu chuyện cân não đầy sửng sốt.

Lối kể theo trình tự ngược - mà sau đó Gaspar Noe đã "xoáy" ngay để làm bộ phim bạo lực ly kỳ Irreversible - được áp dụng cho bộ phim noir về công cuộc trả thù của một gã đàn ông mất trí (Guy Pearce), truy tìm hung thủ đã giết vợ mình, thật chẳng giống bất kỳ thứ gì chúng ta đã từng xem ở Hollywood.

Được giới phê bình vỗ tay nhiệt liệt, Memento còn nhận được đề cử của Viện hàn lâm. Hiếm khi có một đề cử - cho Kịch bản gốc xuất sắc - lại xứng đáng như thế.

3. Tư duy độc đáo

Chris Nolan và Leonardo DiCaprio (trái)

Vậy mà với tất cả những tài tình ấy, Memento chỉ là một bộ phim kinh phí 5 triệu đôla, được chiếu tại những quán bar xập xệ ở California, nhà trọ ven đường và các bãi đỗ xe hơi.

Inception là một dự án hạng A, với ngân sách làm phim 160 triệu đôla và quay ở nhiều thành phố lớn, từ Tokyo, Tangier, London tới Los Angeles. Đứa em họ Inception không chỉ vượt qua ông anh cả Memento vì sự giàu có, đây hiển nhiên còn là nỗ lực với tham vọng cao nhất của Nolan trong sự nghiệp vốn đã sáng chói của ông.

Trong một mùa hè của những phim làm tiếp, phim làm lại và chuyển thể từ trò chơi điện tử, tính độc nhất vô nhị của Inception chính ở sự độc đáo, căn nguyên. Trêu ngươi khán giả bằng những lớp màn bí ẩn, có lẽ đây chính là dự án được nhà rót vốn Warner Bros. bưng bít nhất kể từ lần họ phát hành The Matrix năm 1999, một năm trước khi Memento ra rạp.

4. Trùng trùng vỏ bọc

Từ trái qua: Chris Nolan - Leonardo DiCaprio - Ellen Page

Cũng giống như bộ phim khoa học viễn tưởng gây chấn động của anh em nhà Wachowski, Inception được Nolan chủ ý bao gói kỹ càng.

"Với bản thân tôi, tôi thực sự tin tưởng rằng những trải nghiệm điện ảnh thỏa mãn nhất ở vị trí người xem đó là được xem những bộ phim mà tôi không biết đang chờ đợi điều gì," Nolan cho biết, "ngay từ lần đầu tiên xem Star Wars năm 1977, khi đó tôi chỉ là một đứa trẻ. Bác tôi đã khuyên tôi xem phim này. Ông nói, 'Cháu sẽ thấy thích thú.' Nhưng lúc đó tôi thực sự chẳng nắm được gì."

Nolan cũng từng liều lĩnh đi tìm đáp án. "Tôi bắt đầu gặp gỡ anh em nhà Wachowski, bấy giờ họ đang làm hai phần tiếp theo của The Matrix - và chẳng tiết lộ cho tôi chút gì!" Bình thường rất kín đáo và điềm tĩnh, nhưng bạn có thể cảm thấy chút thất vọng rất 'fanboy' ở ông.

5. Hoài nghi hiện thực

Từ trái qua: Chris Nolan - DiCaprio - Cillian Murphy

Tuy vậy, những tác động của The Matrix tới Nolan không thể xem nhẹ. Cuối cùng ông đã chọn Carrie-Anne Moss và Joe Pantoliano vào các vai diễn trong Momento.

Những ý tưởng cho Inception đã nhen nhóm dần trong đầu Nolan từ khi ông mới 16 tuổi, nhưng ông chỉ đặt bút viết kịch bản này chín năm về trước - khoảng thời gian mà phần hai của Matrix làm điên đảo khán giả toàn cầu.

Ông nói, "Khi tôi bắt tay vào ý tưởng làm phim này, có rất nhiều ảnh hưởng từ kỷ nguyên phim ảnh của The Matrix." Ông cũng dẫn ra hai phim khác - Dark City của Alex Proyas và The Thirteenth Floor của Josef Rusnak - cũng với kịch bản "theo những nguyên lý rằng thế giới quanh ta có thể không có thực".

6. An ninh tiềm thức

Nhân vật trung tâm của Inception là Dom Cobb (Leonardo DiCaprio), một chuyên gia về "an ninh tiềm thức". Nói một cách khác, một kẻ trộm giấc mơ có thể trích đoạt những bí mật trong tâm trí của các ông trùm sau khi cả hai được kết nối dữ liệu một cách huyền ảo giống như hoạt động của cỗ máy xung điện trong bộ phim ảo thuật The Prestige.

Trong khi Nolan cho biết thiết bị chia sẻ giấc mơ "chỉ là một ý tưởng kỳ khôi", thì nó lại mở ra một thế giới đầy triển vọng. Nhất là việc đột nhập vào vùng mơ của một người khiến bạn lọt vào một vũ trụ đầy xáo trộn. Cobb phải thực hiện một nhiệm vụ bất khả thi: không chỉ trích đoạt ý tưởng mà còn phải gieo vào đầu đối tượng một ý tưởng khởi nguyên.

Dự án làm phim này bắt đầu sau khi Nolan "phát cuồng" bởi chính những giấc mơ của ông. Đặc biệt, ông nói, thời điểm bạn rơi trở lại vào giấc ngủ nông sau khi thức giấc, tiềm thức báo cho bạn biết bạn đang mơ và bạn có thể thao tác với những hình ảnh trong mơ này.

"Không có một giới hạn nào cả," Nolan nhấn mạnh. "Có nghĩa là, trong vùng mơ ảo, bộ não của bạn có thể lấp đầy tất cả những gì có trong thực tế."

7. Sáng tạo thế giới trong mơ

Ellen Page - Michael Caine - DiCaprio - Nolan

Đơn giản là Inception còn tiến xa hơn thế. Như Cobb giải thích, "Chúng ta tạo nên thế giới trong mơ" trước khi lừa cho mục tiêu vào đó và vô tình để lộ những bí mật...

Dĩ nhiên, Nolan thường xuyên bị mê hoặc bởi những ý tưởng trong quá trình ông làm việc - từ chuyện mất trí nhớ trong Momento cho tới nỗi ám ảnh vây bám lấy thành phố Gotham trong Batman Begins (2005). Vì vậy không ngạc nhiên khi ông khởi động Inception ở thời gian cách quãng giữa hai phim này.

Định hình ngay từ khi thai nghén đây sẽ là một bộ phim về đề tài trộm cắp hào nhoáng, rốt cuộc ông còn lái nó đi xa hơn, trăn trở nhiều lần để trau chuốt kịch bản. Nếu có điều gì đó khiến Inception trở nên đặc biệt với người hâm mộ Nolan, thì đó là một sự thật hiển nhiên rằng - trên tất cả - bộ phim là đứa con đẻ của ông.

Inception là kịch bản phim đầu tiên ông sáng tạo trọn vẹn từ đầu đến cuối kể từ tác phẩm ra mắt năm 1998, phim đen trắng có tựa đề Following. Trong khi đó hai (sắp là ba) bộ phim về Người dơi của ông lấy ý tưởng từ trò chơi của DC Universe, Insomnia (2002) là bản làm lại bộ phim cùng tên của Erik Skjoldbjaerg năm 1997, và The Prestige là chuyển thể điện ảnh từ tiểu thuyết của Christopher Priest.

Thậm chí Momento được dựa theo truyện ngắn Momento Mori do em trai Jonathan của ông viết, đây cũng là người cộng tác với ông ở khâu kịch bản cho các tác phẩm sau đó The Prestige, The Dark Knight và The Dark Knight Rises. Tuy vậy, Inception là một sáng tạo độc lập của Nolan.

8. Nguồn cảm hứng

Cảnh hành động trong hành lang xoay tròn

Inception là một phim về siêu trộm, dường như cũng thích hợp để vị đạo diễn tự tay chôm chỉa chút gì đó. Nhất là từ chính những gì ông đã thực hiện.

Tên nhân vật do DiCaprio đóng, Cobb, cũng chính là bí danh của tên trộm do Alex Haw thủ vai trong Following. Kế đó là những cảnh xoay tròn của 'hành lang trí truệ' - do bậc thầy Chris Corbould dàn dựng trên phim trường - gợi nhớ tới những pha nhào lộn trên không trong The Matrix.

"Chúng tôi đã dần Joseph [Gordon-Levitt] tơi tả nhiều tuần," Nolan nói về cảnh quay 'bánh xe trò chơi của chuột lang'. "Nhưng cảnh quay này không giống bất kỳ thứ gì chúng ta từng thấy." Tuy vậy, với việc Nolan hạn chế sử dụng kỹ xảo đồ họa CGI hết mức có thể và tận dụng kỹ thuật quay phim, giống như ông vẫn làm trong các phim Người dơi, bất kỳ cảm giác rằng đây sẽ là phát sinh được xóa bỏ lập tức khi người trong cuộc lên tiếng.

"Tôi nghĩ điều này sẽ nằm ngoài mong đợi của chúng ta," nam diễn viên Cillian Murphy cho biết, anh tái ngộ với đạo diễn Nolan trong Inception với vai anh chàng con nhà tỉ phú, mục tiêu chính của Cobb, sau khi đóng Scarecrow trong Batman Begins và (xuất hiện chớp nhoáng) trong The Dark Knight.

"Ở thời này, thật sự khó khăn để giữ được sự chân thật, tôi nghĩ bộ phim này làm được điều đó. Chúng tôi đã từng thấy sức tưởng tượng của Nolan, nhưng đến Inception ông ấy thực sự hết mình với nó. Một bộ phim siêu đẳng. Hiển nhiên, đây là một bộ phim gây sửng sốt và ông ấy có thể cầm cương toàn bộ dàn diễn viên."

9. Tập hợp đội ngũ

Ý Murphy muốn nói đó là Nolan không buộc phải bao quanh DiCaprio bằng một dàn diễn viên hạng A theo kiểu Ocean's 11.

Bên cạnh Murphy là hai người cũ từng góp mặt trong Batman: Ken Watanabe, vào vai doanh nhân lượt là Saito, và Michael Caine, trở lại với một vai nhỏ nhưng để lại dấu ấn - người cha của Cobb và đã giới thiệu cho anh cô sinh viên kiến tạo thế giới trong mơ Ariadne (Ellen Page).

Và có hai người mới gia nhập hàng ngũ: Joseph Gordon-Levitt và Tom Hardy, họ vào vai hai cộng sự của Cobb.

Ngoài ra còn một miếng ghép quen, rất xứng tầm với vai Rutger Hauer trong Batman Begins và Eric Roberts của The Dark Knight: nam diễn viên lão luyện với mái tóc hoa râm Tom Berenger (vai chú Peter).

10. Ảnh chiếu

Mal và Cobb

Người vợ đã qua đời của Cobb, Mal (Marion Cotillard), là một "con người cực kỳ phức tạp" theo lời Nolan, cô nắm giữ chìa khóa toàn bộ những bí mật của Inception.

Trớ trêu thay, điều này làm ta liên tưởng tới một phim khác DiCaprio đóng chính năm 2010, Shutter Island của đạo diễn Martin Scorsese, trong đó Michelle Williams đóng vai người vợ đã mất của anh trong những đoạn hồi tưởng.

Cùng tràn ngập là những giấc mơ, liệu DiCaprio thấy hai phim này thế nào? "Hai bộ phim có chung một chủ đề, về những giấc mơ hệt như viễn cảnh," anh thừa nhận. "Nhưng Inception có bốn tầng mơ khác nhau xảy ra đồng thời. Thêm nữa, bạn không biết bạn đang ở đâu, đây là hiện thực hay đang ở trong một tầng mơ phức tạp."

Thậm chí, so sánh với giấc mơ do Scorsese tạo ra, thế giới của Nolan - từ các thành phố, kiến trúc, ranh giới và góc độ - là hoàn toàn khác biệt. "Đó là một hoàn cảnh khác," DiCaprio nói. "Nhưng dĩ nhiên về bản chất việc đột nhập vào giấc mơ của chính mình để tìm hiểu thực tại là chủ đề giống nhau."

Câu hỏi đặt ra là: Leo có hay mơ không? "Không đâu," anh cười. "Trừ khi tôi chợp mắt một lát, và khi tỉnh dậy giấc mơ vẫn định hình trong đầu. Nhiều khi cả mấy tháng trời tôi chẳng nhớ mình đã mơ gì. Thật trớ trêu là tôi đã có hai bộ phim về những giấc mơ, nhưng lại chẳng biết mình đã mơ những gì."

11. Ôm mộng lớn

Với Nolan, bạn có một ấn tượng là ông đã tiếp thu lời khuyên từ nhân vật, anh chàng Eames do Tom Hardy thủ vai, miệng thì la lên "Này anh bạn, đừng có dè xẻn trong mơ thế chứ" trong khi tay kéo cò một thứ vũ khí hạng nặng (ảnh trên).

Inception có thể không vượt mặt The Dark Knight về doanh thu phòng vé, nhưng xét về mặt phối hợp hiệu quả thị giác và lối dẫn chuyện phức tạp - hai dải màu đối xứng trên quang phổ Hollywood - hợp nhất một cách hoàn hảo, thì bộ phim đã mở lối cho dòng tiền chảy vào.

Chà, một giấc mơ đáng giá đây...



Hãy chia sẻ ý kiến của bạn về bài viết này trên Facebook của chúng tôi