Các đặc điểm chính của hệ sinh thái giải trí mới đang trở nên rõ ràng... 12 tháng tới sẽ có tính quyết định trong việc xác định ngành công nghiệp nội dung sẽ trông ra sao trong nhiều thập niên tiếp theo.

Năm 2018 đã đến, những thay đổi sẽ càn lướt qua trật tự đã được thiết lập của Hollywood, để lại các công ty tan rã, phá vỡ những chuẩn mực được chấp nhận lâu đời, phân tán các nhà điều hành tài năng đi tứ phương và phong tước cho một nhóm quyền lực mới.

Năm nay sẽ là thời gian của sự phá hủy và chuyển tiếp. Đây là những gì đang lù lù hiện ra ở đường chân trời.

1. Kết thúc của các hãng phim lớn

Hai vụ sáp nhập ‘khủng’ đang được cân nhắc — AT&T thâu tóm Time-Warner và Disney mua sở hữu điện ảnh và truyền hình của Fox. Cả hai vụ đều phát tín hiệu kết thúc hệ thống hãng phim lớn đã ngự trị hơn 50 năm, và một kỷ nguyên mới của sự hợp nhất giải trí và truyền thông ở cấp độ cao nhất.

Không thể cường điệu về ý nghĩa việc Rupert Murdoch quyết định bán những mảng quý giá của đế chế giải trí được xây dựng cẩn thận của mình cho Bob Iger của Disney, thay vì để cho hai người con trai là Lachlan và James thừa kế.

Bob Iger của Disney (trái) và Rupert Murdoch chủ tịch 21st Century Fox

Đối với một số nhà quan sát, điều này tượng trưng cho một kiểu đầu hàng của một trong những khổng lồ truyền thông tham vọng và hiếu chiến nhất thời đại chúng ta. Đối với một số khác, nó phản ánh đánh giá lọc lõi về toàn cảnh ngành truyền thông và là nước đi táo bạo để cắt lỗ của một hoạt động đồ sộ mà lại thiếu sự thành thạo công nghệ để cạnh tranh trong dài hạn với những tay chơi quyền lực mới.

Thảo luận sắp tới sẽ là liệu CBS và Viacom rốt cuộc có tái sáp nhập và liệu Sony có để cho các tài sản giải trí của riêng mình ra đi hay không. Khi trật tự mới nổi lên, những thay đổi này sẽ giảm tầm quan trọng.

2. Trật tự mới

Chúng ta biết những tay chơi quyền lực đang nổi lên là ai: Facebook, Google, Netflix, Apple, Amazon. Bao năm, giám đốc điều hành Netflix Reed Hastings đã dồn thách thức ngày càng tăng cho giám đốc điều hành Time-Warner, Jeff Bewkes. Bây giờ Bewkes sẽ nghỉ hưu ngay khi thỏa thuận với AT&T chốt xong, và Hastings vừa mới được cấp vốn 30 triệu USD để duy trì sự tăng trưởng của mình.

Trong ba tháng qua, quy mô của Netflix tiếp tục phình lên, với giá trị vốn hóa thị trường ở mức 83 tỉ USD, làm cho doanh nghiệp này lớn hơn bất kỳ công ty truyền thông nào khác ngoài Disney, kể cả Time Warner. Cũng quan trọng không kém, dịch vụ phát trực tuyến này đã ký hợp đồng với một số bầu show tài năng nhất ở Hollywood, Shonda Rhimes và Jenji Kohan, những người phụ nữ đang ở tuyến đầu dẫn dắt văn hóa đại chúng đi đến đâu. Tuần vừa qua Netflix cũng đã ký hợp đồng với Jerry Seinfeld — và nghe nói tay này rất giỏi.

Các đối thủ công nghệ mới khác trong không gian giải trí sẽ phải chơi trò bắt kịp Netflix, nhưng không ai nghi ngờ việc họ có phương tiện gần như vô hạn để làm như vậy. Câu hỏi duy nhất là: Tham vọng của họ lớn đến mức nào?

Năm 2017, Facebook đã công bố kế hoạch đầu tư 1 tỉ USD vào nội dung giải trí mới và cấp tập tìm kiếm thỏa thuận khắp nơi. Apple đã làm tương tự với một khoản đầu tư ban đầu cũng 10 chữ số, một con số mà ai nấy dường như tin rằng là một giọt nước trong đại dương những gì họ có ý định chi vào xây dựng chương trình trong tương lai.

Tuy nhiên, Amazon mới là tay chơi phải coi chừng. Jeff Bezos đã ‘thanh lý môn hộ’ Amazon Studios tám tuổi, đá văng giám đốc Roy Price, phụ trách mảng phim hài Joe Lewis và người lên thay Conrad Riggs. (Price từ chức ngay sau khi một loạt cáo buộc quấy rối tình dục xuất hiện; còn sự ra đi của những người khác có vẻ như là trùng hợp ngẫu nhiên.)

Với những thay đổi sắp xảy ra ở Fox và Warner Bros., Bezos có cơ hội hiếm có ngụp lặn vào bể sâu nhân tài để xây dựng lại đội ngũ và tái khởi động hoạt động nội dung của mình. Tin đồn là Bezos đang tìm thuê các nhà điều hành nữ hàng đầu. Và nhờ những biến động gần đây của công ty, có thể sẽ có một số tên tuổi nặng ký lên sàn diễn, bao gồm Dana Walden, lãnh đạo Fox TV; Sue Kroll, phù thủy marketing/phát hành của Warner Bros; Stacey Snider giám đốc bộ phận điện ảnh của Fox; và Sue Naegle, cựu binh của HBO/Annapurna.

Vậy toàn cảnh quyền lực mới của Hollywood trông thế nào khi tất cả những chuyện này bung ra? Sẽ có khoảng sáu đấu thủ lớn chiếm lĩnh không gian, dẫn đầu bởi Comcast, AT&T, Netflix và Disney. Những chỗ trống còn lại dành cho một khổng lồ công nghệ và một lá bài tẩy vì bạn không bao giờ biết hết được.

Roy Price, nhà điều hành mưu mô đã giúp biến Amazon thành một tay chơi ở Hollywood từ chức sau những cáo buộc quấy rối tình dục

Một điều nữa: Những cái gọi là hãng “công nghệ” cần được phân loại lại thành công ty truyền thông và nội dung, vì họ phân phối và/hoặc tạo ra sản phẩm văn hóa đại chúng. Họ cũng cần phải gánh vác những trách nhiệm tương tự mà trật tự cũ đã gánh vác — đề ra và tuân thủ các tiêu chuẩn và cách làm, phục vụ cộng đồng và trách nhiệm giải trình không chỉ với cổ đông mà còn với người tiêu dùng.

3. Các hãng phim độc lập

Trong thế giới của các hãng phim độc lập, mô hình kinh doanh là đáng sợ và tương lai thì gập ghềnh.

Lionsgate sáp nhập với Starz sau khi hoàn tất sáp nhập với Summit (đem về cho công ty này chuỗi phim Hunger Games đang ngủ đông). Không rõ liệu nước đi mới này có làm cho công ty đủ lớn để cạnh tranh không.

Weinstein, vốn đã gặp khó khăn mặt tài chính, hết còn hiệu quả — hiện thân mới của công ty này sẽ phải đối mặt với những trở ngại nghiêm trọng (Lionsgate đang đấu thầu mua đơn vị này, chủ yếu là mua thư viện phim và dàn phim đang triển khai của Weinstein).

Không rõ Fox Searchlight có sẽ sống sót sau khi về với Disney không, vốn đã từng tuyên bố không quan tâm đến phim nghệ thuật và rõ ràng (và chính xác là) tập trung vào việc tung ra dịch vụ phát trực tuyến của riêng mình để thách thức Netflix.

Còn lại Focus của NBCUniversal, Sony Pictures Classics và A24 ít ai biết.

4. Phụ nữ và tương lai

Như bây giờ đã rõ, văn hóa Hollywood đã chuyển dịch trong năm 2017. Lên giường lấy vai diễn, không khí buông thả trên trường quay, tấn công và quấy rối tình dục ngang nhiên và dai dẳng của quá khứ (có vẻ như) không còn được dung thứ khi bước vào 2018.

Trong năm 2017, hàng tá kẻ xấu đã bị đánh trống đuổi ra khỏi ngành công nghiệp giải trí và truyền thông. (TheWrap đã lên bộ sưu tập bọn xấu giờ lên đến con số choáng váng là 68 người, toàn đàn ông). Làn sóng chấn động của hành vi ghê tởm nhất vẫn còn vang dội, tràn sang làm tổn hại danh tiếng của các biểu tượng như Meryl Streep và các công ty hủy bỏ mọi thiết kế Louis CK đã tạo ra.

Những phụ nữ quyền lực Hollywood trong kế hoạch Time's Up chống quấy rối và tấn công tình dục, theo chiều kim đồng hồ, từ góc trái qua: Hai nữ diễn viên Mỹ Ferrera và Eva Longoria; luật sư Nina L. Shaw; nữ diễn viên Reese Witherspoon; nhà sản xuất Shonda Rhimes; và luật sư Tina Tchen

Con lắc vẫn đang văng xa sang một bên, như đợt mới nhất của những ám chỉ “anh ta chạm vào mông tôi/cô ta chạm vào mông” vớ vẩn, và cuối cùng nó sẽ đu trở về, hy vọng sẽ nghỉ ngơi đâu đó giữa đứng đắn và lẽ phải.

Nhưng “sự cân nhắc”, như cách nói phù hợp, là cần thiết. Giống như tất cả các cuộc cách mạng, có đau đớn và không phải lúc nào cũng đúng.

Có rất nhiều lời kêu gọi bình đẳng giới khắp trong ngành, chứ không chỉ kêu gọi công bằng, trong giới ra quyết định và đằng sau máy quay phim. Có những dấu hiệu ban đầu cho thấy các công ty hiểu biết nhất — chẳng hạn United Talent Agency — đang áp dụng các mục tiêu này hoặc đang xem xét làm như vậy. Các bộ phim có doanh thu phòng vé lớn nhất năm 2017 — Beauty and the Beast, Star Wars: The Last Jedi và Wonder Woman đều do nữ dẫn dắt — một dấu hiệu tích cực cho tương lai.

Ba phim do nữ dẫn dắt dẫn đầu phòng vé 2017, từ trái qua: Beauty and the Beast, Wonder Woman, Star Wars: The Last Jedi

Hollywood năm 2018 sẽ là về sự thay đổi. Sự phá hủy — cả về phía doanh nghiệp lẫn khía cạnh văn hóa của kinh doanh giải trí — sẽ là đề tài chủ đạo.