Từ đó có một ý nghĩa đặc biệt với đạo diễn trẻ này. Nó đề cập tới một kiểu người hâm mộ điện ảnh Trung Quốc: có học vấn, hợm hĩnh, nhưng không chịu được phim thách thức, thử nghiệm. Nói một cách khác, kiểu người xem mà ghét Suburban Birds — phim đạo diễn đầu tay của Cừu Thịnh.

Bộ phim theo chân hai nhóm nhân vật khi họ đia khắp thành phố Hàng Châu đang phát triển nhanh chóng. Một nhóm các nhà khảo sát cố gắng đối phó với tình trạng sụt lún đất do một dự án cơ sở hạ tầng địa phương gây ra

“Những người tự cho là trưởng giả có thể cảm thấy bị sỉ nhục bởi bộ phim này, vì nó không mang đến cho họ một lý giải hợp lý,” Cừu Thịnh nói với Sixth Tone. “Nhưng tôi tin người có lòng mạo hiểm và trái tim dịu dàng sẽ thích nó.”

Đạo diễn 31 tuổi này đã quá hiểu người ta nghĩ gì về phim của anh. Vào cuối tháng 2, Suburban Birds cuối cùng đã được phát hành tại Trung Quốc, hơn hai năm sau khi nó gây được tiếng vang lớn trong giới liên hoan phim quốc tế. Nhưng nếu nói rằng bộ phim này đã gây chia rẽ ý kiến thì đó là nói giảm nói tránh rồi.

Nhiều tầng lớp và giàu tính biểu tượng hình ảnh, bộ phim theo chân hai nhóm nhân vật khi họ di băng qua thành phố Hàng Châu đang phát triển nhanh chóng — quê nhà của Cừu Thịnh ở miền đông Trung Quốc. Một nhóm các nhà khảo sát cố gắng đối phó với tình trạng sụt lún đất do một dự án cơ sở hạ tầng địa phương gây ra, trong khi một nhóm trẻ em tìm kiếm người bạn mất tích giữa đống đổ nát của một khu phố bị phá bỏ. Khi hành trình tiến triển, hai tuyến truyện hội tụ, nhưng mối quan hệ thực sự của họ vẫn chưa rõ ràng.

Một nhóm trẻ em tìm kiếm người bạn mất tích giữa đống đổ nát của một khu phố bị phá bỏ

Bộ phim bẻ cong thời gian này ngay lập tức thành công về mặt phê bình khi bắt đầu xuất hiện tại các liên hoan phim hồi năm 2018. The New York Times ca ngợi “màn ra mắt đạo diễn ngoạn mục” của Cừu Thịnh, trong khi Variety gọi bộ phim là “kẻ đánh đố khó hiểu một cách quyến rũ.” Phim được chấm 83% trên trang phê bình Rotten Tomatoes và giành được nhiều giải thưởng, gồm cả giải đặc biệt của ban giám khảo Liên hoan phim quốc tế San Francisco 2019.

Tuy nhiên, ở quê nhà, bộ phim này lại được đón nhận lạnh lùng hơn nhiều. Ngành công nghiệp điện ảnh không thích rủi ro của Trung Quốc đã miễn cưỡng đầu tư vào việc phát hành toàn quốc, coi phim độc lập là một mặt hàng khó bán. Trong khi đó, các nhà quản lý Trung Quốc yêu cầu thay đổi những cảnh trẻ em hút thuốc lá và hát một bài hát không phù hợp, bên cạnh những cảnh khác.

Variety gọi bộ phim là “kẻ đánh đố khó hiểu một cách quyến rũ”

Khi Suburban Birds cuối cùng ra rạp Đại lục vào tháng 2, phim chỉ nhận được ít suất chiếu và đến nay đã thu về khoảng 490.000 nhân dân tệ (75.000 USD) ở phòng vé, theo hạ tầng dữ liệu thị trường điện ảnh Dengta. Các nhà phê bình trong nước hài lòng với việc cắt giảm quy mô bộ phim của đạo diễn từng đoạt giải thưởng, nhiều người cáo buộc anh đã coi trọng phong cách hơn chất lượng.

“Tôi không biết Cừu Thịnh đang cố gắng thể hiện điều gì trong phim của anh ấy và tôi cũng không có ý định tìm hiểu,” một bình luận được ủng hộ cao trên Weibo, tương tự như Twitter của Trung Quốc. “Bất kỳ bộ phim nào không khắc họa được cốt truyện rõ ràng đều là phim dở.”

Ngành công nghiệp điện ảnh không thích rủi ro của Trung Quốc đã miễn cưỡng đầu tư vào việc phát hành toàn quốc, coi phim độc lập là một mặt hàng khó bán

Đối với Cừu Thịnh, phản ứng dữ dội ban đầu rất khó chấp nhận. Từng tốt nghiệp Đại học Thanh Hoa ưu tú ở Bắc Kinh, nơi anh là chủ tịch hiệp hội điện ảnh, và Học viện Điện ảnh của Đại học Công giáo Hồng Kông, sự vươn lên hàng sao của anh trước đó gần như liền mạch.

“Tôi đã nhận được rất nhiều lời mời dự tiệc sau khi giành được một số giải thưởng điện ảnh quốc tế… vì vậy một thời gian tôi có hơi phô trương,” anh nói. “Sau đó, tôi nghe các nhà phê bình nói rằng phim của tôi quá coi trọng bản thân và mang tính thử nghiệm.”

Nhưng đạo diễn nhận ra cơn bão mạng xã hội xoay quanh Suburban Birds không chỉ vì bản thân bộ phim. Nguồn cơn là từ cuộc chiến kéo dài giữa các tầm nhìn cạnh tranh về vai trò của điện ảnh Trung Quốc trong xã hội.

Suburban Birds là phản ánh cá nhân sâu sắc về sự hiện đại hóa chóng mặt của Trung Quốc và những thay đổi mạnh mẽ của môi trường đô thị thường gây bất ổn cho các cộng đồng địa phương

Theo truyền thống xã hội chủ nghĩa của Trung Quốc, phim là một công cụ để giải trí và hướng dẫn quần chúng — một quan điểm vẫn có ảnh hưởng mạnh mẽ cho đến ngày nay. Vì lý do này, nhiều tác phẩm phức tạp như Suburban Birds là sự tự mãn và không có giá trị.

Tuy nhiên, những người khác đã thúc giục cảm thông với các đạo diễn phim nghệ thuật hơn, cho rằng Trung Quốc nên có thái độ tự do văn hóa hơn. Dai Jinhua, một chuyên gia điện ảnh tại Đại học Bắc Kinh, cho biết trong một phỏng vấn năm 2016: “Sử dụng cái ý ‘Tôi không hiểu được’ để phê bình nghệ thuật hiện đại trừu tượng đã có từ lâu. Vào những năm 90, đất nước này khuyến khích các nhà làm phim sản xuất những bộ phim để những người ít học có thể tiếp cận, nhưng đã đến lúc phải thay đổi quan điểm này.”

Khi còn nhỏ, Cừu Thịnh đã chứng kiến toàn bộ khu vực mình sống bị phá dỡ và xây dựng lại. Có lần, anh cùng một nhóm bạn tìm kiếm một người bạn cùng lớp không đến trường, nhưng cuối cùng đã bỏ cuộc vì không còn biết cách điều hướng trong chính khu phố của mình — một tình tiết đã truyền cảm hứng cho cốt truyện của Suburban Birds

Bản thân Cừu Thịnh đã bị buộc phải giải quyết vấn đề này, tại một sự kiện gần đây đã phát biểu rằng những chỉ trích Suburban Birds nêu bật những vấn đề mà bối cảnh phim độc lập của Trung Quốc đang phải đối mặt. Anh nói: “Chúng ta cần nhiều sự kiện chiếu hơn nữa để đưa khán giả đến gần hơn với phim độc lập và xóa bỏ rào cản.”

Nhưng không gian dành cho phim độc lập dường như đang bị thu hẹp ở Trung Quốc, bị siết chặt bởi một bên là ngành công nghiệp điện ảnh ngày càng tập trung vào lợi nhuận và bên kia là sự quản lý chặt chẽ hơn. Cừu Thịnh cho rằng phim nghệ thuật kiếm được vài triệu nhân dân tệ trong năm 2016 thì nay may mắn lắm mới kiếm được 1 triệu.

Anh nói: “Ngành công nghiệp này đề cao phim của hãng lớn. Chúng dễ có lời hơn.”

Theo Cừu Thịnh, cuộc sống ở các cộng đồng xưa cũ, xiêu vẹo ở Hàng Châu rất chật vật, nhưng hồn nhiên hơn. Chỉnh trang đô thị mang lại những tiện nghi hiện đại, nhưng cũng tạo ra những chia rẽ xã hội mới

Kết quả là, các nhà làm phim Trung Quốc mắc kẹt trong hoàn cảnh khó xử, theo Cừu Thịnh. Vì khó tạo ra ảnh hưởng ở trong nước, nhiều người tập trung vào việc đạt được sự công nhận ở nước ngoài. (Cừu Thịnh là một trong số những đạo diễn tiềm năng của Trung Quốc chiến thắng tại các liên hoan quốc tế gần đây, bên cạnh Summer Blur của Hàn Súy đã giành được Giải thưởng Thế hệ Berlin hồi tháng 2 năm nay). Nhưng điều này lại khiến nhiều người buộc tội những người sáng tạo như Cừu Thịnh là “ngoại lai” và mù quáng tìm kiếm sự chấp thuận của người nước ngoài.

Đối với Cừu Thịnh, các tranh luận về ý định và phong cách làm phim của anh thật khó chịu, vì chúng có xu hướng át đi mọi thảo luận về nội dung phim. Anh khẳng định, mục tiêu quan trọng của anh với tư cách nhà làm phim chỉ đơn giản là khám phá thực tế cuộc sống ở Trung Quốc, trong tất cả sự phức tạp và mâu thuẫn của nó.

Cừu Thịnh khẳng định, mục tiêu quan trọng của anh với tư cách nhà làm phim chỉ đơn giản là khám phá thực tế cuộc sống ở Trung Quốc, trong tất cả sự phức tạp và mâu thuẫn của nó

Đằng sau cảnh quay lạ mắt, Suburban Birds là phản ánh cá nhân sâu sắc về sự hiện đại hóa chóng mặt của Trung Quốc và những thay đổi mạnh mẽ của môi trường đô thị thường gây bất ổn cho các cộng đồng địa phương. Lớn lên gần Ga Tàu Đông Hàng Châu cũ vào những năm 90, Cừu Thịnh đã tận mắt trải nghiệm sự biến đổi này.

Khi còn nhỏ, Cừu Thịnh đã chứng kiến toàn bộ khu vực mình sống bị phá dỡ và xây dựng lại, tiếng ồn của công trường xây dựng là bản nhạc nền liên tục. Có lần, anh cùng một nhóm bạn tìm kiếm một người bạn cùng lớp không đến trường, nhưng cuối cùng đã bỏ cuộc vì không còn biết cách điều hướng trong chính khu phố của mình — một tình tiết sau đó đã truyền cảm hứng cho cốt truyện của Suburban Birds.

Đạo diễn Cừu Thịnh

Theo Cừu Thịnh, cuộc sống ở các cộng đồng xưa cũ, xiêu vẹo ở Hàng Châu rất chật vật, nhưng hồn nhiên hơn. Chỉnh trang đô thị mang lại những tiện nghi hiện đại, nhưng cũng tạo ra những chia rẽ xã hội mới, vì chính quyền địa phương không sẵn sàng trao quyền bình đẳng cho một số lượng lớn “ngoại địa nhân”, tức là những người di cư nội địa, những người tràn vào thành phố. Nó cũng tạo ra chênh lệch kinh tế lớn hơn, khi con người phải vật lộn để thích nghi với nền kinh tế thị trường.