Một vài năm trước, công ty bắt đầu gửi cho bạn một loại syrô đơn giản khác, chất làm ngọt nhân tạo sử dụng trong đồ uống. Một ngày nọ, một khách hàng quay lại nói rằng cô ấy bị ốm nặng sau khi mua trà đá có đường từ cửa hàng của bạn. Cô ấy đã yêu cầu bơm chất tạo ngọt ba lần, thay vì một như tiêu chuẩn. Bạn liên hệ với công ty và họ nói, à thì, do cô ấy đã yêu cầu, vì vậy, về mặt pháp lý, chúng ta không có tội tình gì cả. Bạn bảo nhân viên dây chuyền của mình sử dụng một chất tạo ngọt khác, và đưa tất cả chuyện này vào một email gửi đến toàn bộ nhân viên. Bạn giải thích rằng syrô đó không ổn và thậm chí có thể gây nguy hiểm cho khách hàng. Bạn nói với nhân viên rằng bạn rất vui lòng hoàn trả chi phí của bất kỳ sản phẩm thay thế nào mà họ cảm thấy muốn sử dụng. Bất cứ sản phẩm gì cũng được, thực vậy. Công ty biết chuyện này và sa thải bạn.

Ngày hôm sau, chi nhánh của bạn tổ chức đại tiệc sinh nhật công ty. Ba trăm bốn mươi sáu người, trong đó có nhiều trẻ em, chết vì cái thứ syrô đó. Công ty đổ lỗi cho bạn và bóp méo email của bạn, mặc dù bạn không còn làm việc ở đó nữa. CEO không phải đối mặt cáo buộc hình sự nào và ra đi với gói trợ cấp thôi việc trị giá 60 triệu đôla. Ông ta không nói gì với gia đình nạn nhân và hai năm sau, bắt đầu một công ty khởi nghiệp đại chúng mới thông qua một công ty vỏ bọc, chẳng gặp khó khăn gì.

Chuyến bay 610 của Lion Air (một chiếc Boeing 737 Max) tái hiện trong phim

Chuyện đã xảy ra như thế đó nhưng không phải ở một chuỗi cà phê — mà là Boeing và CEO là Dennis Muilenberg. Hai năm sau khi Chuyến bay 610 của Lion Air (một chiếc Boeing 737 Max) và Chuyến bay 302 của Ethiopian Airlines (cùng loại máy bay) gặp nạn, Muilenburg nổi lên là lãnh đạo một công ty cổ phần trong ngành hàng không vũ trụ và quốc phòng. Boeing đã nộp phạt nặng và tài sản của công ty giảm dần kể từ năm 2019. Rồi ngày 21 tháng 3 năm 2022, một chiếc Boeing 737, không phải Max, đã bị rơi ở Quảng Tây, Trung Quốc. Đoạn video giám sát mười lăm giây kinh hoàng cho thấy chiếc máy bay lao thẳng xuống có thể ảnh hưởng đến tương lai của Boeing hơn bất kỳ bộ phim tài liệu nào. Không chừng công ty sẽ phải đóng cửa và đối thủ cạnh tranh của họ, Airbus, sẽ chiếm lĩnh thị trường. Việc theo đuổi mù quáng thành tích cổ phiếu vốn thúc đẩy Boeing từ sau khi hợp nhất với McDonnell-Douglas năm 1997 hóa ra đã hủy hoại hãng này từ bấy đến nay.

Nhưng liệu có công lý nào không? Boeing đã thoát khỏi mọi cáo buộc hình sự bằng cách dàn xếp được với Bộ Tư pháp vào những ngày cuối cùng của Trump. Những người làm việc cho Boeing, người chế tạo máy bay, và những người trả tiền để đi trên những chiếc máy bay đó, sẽ không nhận được gì từ những dàn xếp ấy. Những người ở cấp cao nhất đã lấy tiền thưởng của họ và sẽ chuyển sang các công ty khác. Đây không chỉ dường như là hợp pháp để giết người vì lợi nhuận — mà còn không có kỳ thị xã hội cụ thể nào đối với việc trở thành kẻ giết người nếu bạn ngồi trên đám lao động tay chân vài tầng lầu.

CEO Dennis Muilenberg. Hai năm sau khi Chuyến bay 610 của Lion Air (một chiếc Boeing 737 Max) và Chuyến bay 302 của Ethiopian Airlines (cùng loại máy bay) gặp nạn, Muilenburg nổi lên là lãnh đạo một công ty cổ phần trong ngành hàng không vũ trụ và quốc phòng

Downfall: The Case Against Boeing (phát trên Netflix, tựa tiếng Việt: Rơi tự do: Vụ điều tra Boeing) của Rory Kennedy là một bộ phim tài liệu tiết tấu nhanh và rõ ràng về nhiều thứ, trong số đó rõ nhất là lợi nhuận trên hết bằng bất cứ giá nào. Sử dụng CGI để tái hiện là đặc biệt hữu ích trong việc tìm hiểu sự can thiệp dã man của một thứ gọi là MCAS (Maneuvering Characteristics Augmentation System: Hệ thống tăng cường tính năng điều khiển bay). 737 Max là phiên bản cải tiến của một chiếc máy bay cũ hơn, gắn động cơ lớn hơn, vội vàng tung ra thị trường để cạnh tranh với một mẫu Airbus mới. MCAS được cho là để giải quyết tình trạng máy bay tròng trành do những động cơ nặng hơn này gây ra, nhưng Boeing không muốn trả tiền để đào tạo phi công của họ về phần mềm đó. (Bạn đọc đúng rồi đấy.) MCAS được điều khiển bằng cảm biến một tư thế máy bay khi bay, thay vì hai hoặc nhiều hơn.

“Hệ thống MCAS quyết định về an toàn,” Dân biểu Peter DeFazio nói trong Downfall. “Và trên một chiếc máy bay, chưa bao giờ có một hệ thống quyết định về an toàn nào mà lại có điểm hỏng hóc.” Khi đã được kích hoạt, MCAS đẩy mũi máy bay xuống sau mỗi mười giây. Không biết điều gì đã gây ra chuyện này, ngay cả phi công lão luyện nhất cũng không thể cứu vãn được. Về cơ bản, Boeing đã chế tạo một công tắc tự sát được kích hoạt ngẫu nhiên gắn vào 737 Max, một sự thật mà họ đã biết, đã thảo luận và đã tích cực ém nhẹm. Thật kinh ngạc, và Kennedy đã trình bày tài liệu cho tất cả những điều đó.

Về cơ bản, Boeing đã chế tạo một công tắc tự sát được kích hoạt ngẫu nhiên gắn vào 737 Max, một sự thật mà họ đã biết, đã thảo luận và đã tích cực ém nhẹm

Boeing đã biết hồi năm 2016 rằng các phi công chỉ có 4 đến 10 giây để phản ứng với hệ thống MCAS trước khi kết quả sẽ là “thảm khốc.” Sau tai nạn của Chuyến bay 610 của Lion Air tháng 10 năm 2018, FAA đã phát hiện ra điều này, và rằng nhiều vụ rơi máy bay 737 Max có thể xảy ra nữa trong suốt vòng đời của nó. Tuy nhiên, các máy bay đó đâu có bị nằm ụ, và Chuyến bay 302 của Hãng hàng không Ethiopia gặp nạn vài tháng sau. Boeing, biết tất cả những gì họ biết, vẫn đổ lỗi cho các phi công trong cả hai trường hợp và cố gắng sốt sắng hết sức để gia đình các nạn nhân im đi và buộc họ phải tham gia vào các thỏa thuận pháp lý. Thỏa thuận mà Boeing đạt được trong những ngày cuối cùng của chính quyền Trump khiến họ nộp phạt chưa tới 300 triệu đôla (mặc dù được đưa tin rộng rãi là 2,5 tỉ đôla) và “thí một vài phi công,” theo miêu tả của Michael Stumo trên Democracy Now. Con gái ông, Samya Rose Stumo, 24 tuổi, đã chết trong vụ tai nạn của Hãng hàng không Ethiopian.

“Dennis Muilenburg nên tự bào chữa trước tòa án hình sự ngay bây giờ với tư cách là kẻ chủ mưu chính trong hành động giết người của doanh nghiệp trong hai vụ rơi máy bay,” Stumo nói với The New Republic. Kennedy dựa vào Stumo và những người thân khác của các nạn nhân, cũng như một số phi công và Andy Pasztor, phóng viên của Wall Street Journal, người đã đưa tin về lĩnh vực hàng không vũ trụ trong nhiều thập kỷ. Từng là người mang tiêu chuẩn về chất lượng và an toàn, Boeing đã thay đổi kinh khủng sau vụ sáp nhập năm 1997 với nhà cung cấp máy bay quân sự thất bại McDonnell Douglas. Boeing chuyển trụ sở chính của họ từ Seattle đến Chicago và không bao giờ còn giống gì trước đây nữa.

Boeing, biết tất cả những gì họ biết, vẫn đổ lỗi cho các phi công trong cả hai trường hợp và cố gắng sốt sắng hết sức để gia đình các nạn nhân im đi và buộc họ phải tham gia vào các thỏa thuận pháp lý

Pasztor cuối cùng đã có thể khiến một “giám đốc điều hành rất cao cấp của Boeing” nói, có ghi âm, rằng “chúng tôi chưa bao giờ thông báo cho các phi công về MCAS. Chúng tôi chưa bao giờ giải thích về nó với họ. Chúng tôi chưa bao giờ đào tạo họ về hệ thống đó, bởi vì chúng tôi không muốn họ bị ngợp thông tin.” Thoạt đầu, sự lừa dối này nói ra cái điều quá sốc, nhưng suy cho cùng đó là phẩm chất trơ trẽn của các giám đốc điều hành Boeing. Tựa phim của Kennedy có thể tiên tri, và Boeing có thể rơi. Những người chịu trách nhiệm, công khai và chủ ý chịu trách nhiệm, có thể không bay nữa nhưng họ đang lỉnh đi, bình an vô sự.