• 8 kẻ thắng người thua từ đề cử Oscar 2019

• Đề cử Oscar 2019: The Favourite và Roma dẫn đầu

Toni Collette trong phim Hereditary

Chúng ta đã cho rằng Roma và The Favourite và A Star Is Born sẽ lấy được rất nhiều yêu mến của Oscar, như số phận của chúng đã định — 10 đề cử cho hai phim đầu, tám đề cử phim sau. Chúng ta biết sẽ có một số người bị hất hủi và một số bất ngờ điên rồ; rằng một số yêu thích cá nhân của chúng ta sẽ không lọt nổi qua khe cửa hẹp (xin hãy rót một ly rượu vang đỏ cho Toni Collette của Hereditary, rồi hét lên trong nhà bạn đi vậy); và rằng ai người “không não” nào đó được mời vào Viện Hàn lâm khiến bạn phải đặt câu hỏi liệu những người có não có tham gia vào quá trình này hay không. (Đâu rồi vị cha xứ của Ethan Hawke trong First Reformed, đã càn quét các hiệp hội phê bình cho màn trình diễn hay nhất sự nghiệp của anh? Hay Won’t You Be My Neighbor?, một trong những ứng viên chắc chắn mà ta tưởng là mình có?) Một số phim bạn ủng hộ đã lọt vào danh sách đề cử, một số khác bị sập cửa lạnh lùng. Bỏ đi, Oscar là vậy đó.

Nhưng ở Quả cầu vàng, Green Book và Bohemian Rhapsody đã lần lượt mang về giải Phim hài hay nhất và Phim chính kịch hay nhất, và ý niệm rằng hai phim này rất có thể sẽ bất ngờ len lỏi vào hai vị trí trùm thiên hạ của giải Oscar xem ra đã là hiện thực. Vào thứ bảy 19/1, Green Book đã rinh giải thưởng hàng đầu của Hiệp hội nhà sản xuất phim Mỹ (PGA), gần như đảm bảo một đề cử Phim hay nhất. Chắc bạn nhớ, PGA có kỷ lục theo dõi để dự đoán ai thắng giải Oscar tốt hơn mức trung bình. Nếu chú ý lắng nghe vào 8 giờ 20 sáng 22/1 (giờ bờ đông của Mỹ), không chừng bạn có thể nghe tiếng hàng triệu bàn tay đan lại cầu nguyện, mong có cách nào đó tránh được điều chắc chắn xảy ra này.

Vị cha xứ của Ethan Hawke trong First Reformed

Nhưng chúng ta đã biết hai bộ phim đó vừa được đề cử. Một bộ phim hời hợt về mối quan hệ chủng tộc và một phim tiểu sử hết-sức-công-thức về một ban nhạc rock đã lấy chỗ của hai phim khác xứng đáng được đề cử Phim hay nhất hơn. Lịch sử sẽ lặp lại. Và lịch sử luôn làm vậy.

Bởi vì với bao nhiêu là đổi thay đã diễn ra mấy năm qua trong cơ cấu dân số những nhà bầu chọn Oscar — cụ thể, một nỗ lực lớn để có nhiều phụ nữ và nhiều thành viên không phải người da trắng hơn sau #OscarsSoWhite gây phẫn nộ — chúng ta vẫn đang nói về một tổ chức nhìn chung ưu tiên sự an toàn và sự quen thuộc. Bây giờ có đủ các nghệ sĩ trẻ trong Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh để giúp cho một bộ phim như Moonlight đánh bại màn diễn xuất vượt lên đau khổ, một sự hoan hô-cho-phim nhạc kịch-Hollywood, chuyển thể từ một vở kịch Broadway được yêu thích và không phải một mà là hai phim chính kịch chuyện có thật lên tinh thần, để giành chiến thắng — điều không thể tưởng tượng được cách đây một thập kỷ. Có rất nhiều thành viên được đưa vào gần đây sẵn sàng suy nghĩ phá cách đủ để họ trao giải Phim hay nhất cho một bộ phim trong đó một con người có quan hệ tình dục với một con cá. Diện mạo của sự tiến bộ trông như thế.

Won’t You Be My Neighbor?

Vậy nhưng trong Viện Hàn lâm vẫn còn đủ những người nghiêng về cách nghĩ bảo thủ khi nói đến phim cảm động — những người nhớ về thời khi phim là phim, chết tiệt — để đẩy vào hai bộ phim có cảm giác như thuộc về cuộc đua Phim hay nhất năm 1979, chứ không phải năm 2019. Cả hai phim đó đều tuân thủ một khuôn mẫu hơi mệt mỏi về bi kịch và chiến thắng trong đời thực, trong đó một phim sử dụng các vấn đề nóng bỏng để hét lên Phim Quan Trọng Về Những Điều Quan Trọng đây này. Cả hai đều có mối quan hệ có phần dễ dãi và lỏng lẻo với sự thật. Cả hai có thể bị buộc tội làm hại hơn là làm lợi. Và cả hai đều có cơ hội được tuyên bố là “Phim hay nhất” năm 2018, một tuyên bố mang tính chủ quan cao ấy vậy mà vẫn đi kèm với Dấu chấp thuận của ngành ẩn trong hình hài một anh chàng đầu hói cầm kiếm.

Vấn đề là đây: Quý vị có thể nói rằng điều này rốt cuộc không quan trọng, rằng chúng ta vẫn xem GoodFellas nhiều hơn Dances With Wolves bao thập niên sau khi phim này giành chiến thắng nên ai mà quan tâm, rằng Oscar sẽ là Oscar và Roma vẫn là một kiệt tác cho dù nó thắng nhiều hay thắng ít tượng vàng. (Mà đúng là vậy đó.)

The Rider

Duy có một điều là quan trọng. Đối với một số lượng lớn người, “Oscar” vẫn tương đương với “các bộ phim”, ngay cả khi tỷ suất người xem hàng năm thấp hơn và rất nhiều giải thưởng được trao ra ở đó. Và thật khó mà không cảm thấy như có một trận chiến ý thức hệ cho loại hình nghệ thuật này đang diễn ra khi những bộ phim mang tính cá nhân, tỏ lòng tôn kính quá khứ đồng thời đẩy phương tiện truyền thông này tiến tới, hoặc đơn giản là trình bày mô hình vượt trội về một câu chuyện chiến tranh, lại bị bỏ qua để thiên vị các phim xoàng xĩnh nhưng an toàn.

Cứ tiếp tục khen thưởng những bộ phim nhảm nhí làm cho bản thân chúng được người ta tin là “nghiêm túc”, quý vị sẽ nhận được ngày càng nhiều phim nhảm nhí ra rạp vào mỗi cuối thu và đầu đông. Cứ tiếp tục ủng hộ Green Book hơn là, If Beale Street Could Talk hay First Reformed hay Can You Ever Forgive Me? chẳng hạn — hoặc, nếu muốn rút ra từ toàn cảnh thì, Eighth Grade hay The Rider hay Support the Girls hay Burning — có khả năng người ta sẽ bỏ lỡ những bộ phim giá trị hơn xa, xứng đáng với sự chú ý của họ. Lý do tại sao chúng ta không thể có được cái tốt đẹp là đây: bởi vì những người có thứ uy tín giả dối không làm gì khác ngoài việc nịnh bợ sự đa cảm của khán giả cứ thế mà hút sạch dưỡng khí.

Marina de Tavira (phải) trong Roma bất ngờ được đề cử ở hạng mục diễn xuất, và đây là điềm tốt cho cơ hội của bộ phim nói chung

Dù sao cũng có một số điểm cao trong công bố đề cử Oscar 2019. Thật khó tin Spike Lee chưa bao giờ nhận được một đề cử Đạo diễn xuất sắc nhất, hoặc đây là đề cử Oscar đầu tiên cho Sam Elliott phi thường. Roma lấy được các suất Phim hay nhất và Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất thì không bất ngờ, nhưng Yalitza Aparermo và Marina de Tavira được đề cử ở hạng mục diễn xuất thì bất ngờ — Marina de Tavira thậm chí còn không có trong cuộc trò chuyện về hạng mục Nữ diễn viên phụ, và đây là điềm tốt cho cơ hội của bộ phim nói chung.

Chúng ta hiểu tại sao Vice trở thành một bộ phim gây chia rẽ như vậy, và tại sao có người sẽ càu nhàu về việc Adam McKay được đề cử đạo diễn và biên kịch — nhưng ít nhất bộ phim này dám phá vỡ các quy tắc phim tiểu sử tầm thường, và diễn xuất của Christian Bale không nhờ vào tạo hình bằng cách lắp bộ phận giả. Cũng mừng vì Lady Gaga không bị bỏ qua, dù Bradley Cooper vuột mất đề cử đạo diễn. BlacKkKlansman được đề cử phim hay nhất là một bất ngờ tuyệt vời; Black Panther thì đang viết nên lịch sử. Với Won’t You Be My Neighbor? bị loại ra khỏi cuộc đua một cách quái đản, ý nghĩ Minding the Gap hoặc Hale County, This Morning, This Evening thắng giải Phim tài liệu hay nhất khiến chúng ta choáng váng. Cũng thế nếu Spider-Verse đoạt giải phim hoạt hình xuất sắc nhất.

Các đề cử hạng mục phim tài liệu cho Oscar 2019, từ trái qua: Free Solo, Hale County This Morning, This Evening, Minding the Gap, Of Fathers and Sons và RBG

Sáng hôm 22/1 vừa qua, người ta cứ nhắc mãi về lễ trao giải Oscar diễn ra vào tháng 3 năm 1990, khi Driving Miss Daisy — bộ phim được so sánh với Green Book không chỉ một vài lần — đã lấy tượng vàng Phim hay nhất. Nó được phát hành cùng năm với Do The Right Thing, bộ phim thậm chí không được đề cử; trong khi đó, Spike Lee cũng vắng mặt ở hạng mục Đạo diễn xuất sắc nhất. Rất may, sẽ không cần Kim Basinger lên sân khấu năm nay vạch trần việc Lee bị cho ra rìa là một tội ác.

Nhưng chúng ta có thể thấy một trận chiến tương tự giữa các bộ phim giả vờ là những tuyên bố quan trọng về thế giới chúng ta đang sống với những phim thực sự nỗ lực bàn luận về thân phận con người theo những cách chân thực, giận dữ, nghệ thuật và/hoặc thơ mộng nhất. Giá như các nhà bầu chọn của Viện Hàn lâm làm điều đúng đắn ở lần này thì tuyệt biết bao.