Lee Sun Kyun trên thảm đỏ Project Silence tại Cannes vào ngày 21 tháng 5 năm 2023

Trong phim bộ truyền hình Hàn Quốc My Mister năm 2018, Lee Sun Kyun vào vai một người đàn ông dường như có tất cả — sự nghiệp ổn định, được đồng nghiệp kính trọng và một gia đình yêu thương — nhưng thực tế lại gánh chịu áp lực chu cấp cho những người mình yêu thương và nhân viên trong lúc phải đối phó một kế hoạch tống tiền và những nghi ngờ về tình công sở. Trĩu nặng u sầu, một lần anh vấp ngã xuống đường ray xe lửa và định cứ nằm đó. Khoảnh khắc suy nghĩ thoáng qua đó là một khoảnh khắc sâu sắc trong bộ phim được giới phê bình đánh giá cao, đã thắng giải phim truyền hình hay nhất tại Giải thưởng Nghệ thuật Baeksang và là điểm nhấn trong sự nghiệp đáng chú ý của Lee Sun Kyun.

Việc Lee Sun Kyun — một trong những diễn viên nổi tiếng nhất Hàn Quốc được công nhận trên toàn thế giới nhờ Parasite — lại dính vào bất kỳ loại bê bối ngoài đời thực nào là chuyện gần như không thể tưởng tượng được. Anh ấy đã kết hôn (với nữ diễn viên Jeon Hye Jin) gần như ngay khi anh nổi tiếng, có hai con trai và toàn danh tiếng tốt — phù hợp chính xác với những gì xã hội Hàn Quốc đòi hỏi ở những người nổi tiếng.

Nhân vật người đàn ông dường như có tất cả của Lee Sun Kyun trong phim bộ truyền hình Hàn Quốc My Mister năm 2018 (ảnh)

Nhưng vào tháng 10, có tin anh bị điều tra vì sử dụng ma túy tiêu khiển, một hành vi bất hợp pháp ở Hàn Quốc. Trong hai tháng tiếp sau đó, anh đã bị cảnh sát thẩm vấn ba lần mọi chi tiết của vụ án, gồm cả những cuộc trò chuyện bị rò rỉ với một người hộ tống và lời phản tố của Lee Sun Kyun rằng anh bị lừa sử dụng ma túy bất hợp pháp và bị tống tiền, đã bị mổ xẻ một cách nghẹt thở trên tin tức và mạng xã hội. Và ba ngày sau khi được thả ra khỏi lần thẩm vấn thứ ba — kéo dài 19 tiếng đồng hồ, kết thúc vào đêm Giáng sinh — người ta phát hiện Lee Sun Kyun chết trong xe hơi trong một vụ tự tử rõ ràng.

Cái chết của anh đã khiến ai nấy sáng mắt về bầu không khí chính trị và xã hội hiện tại của Hàn Quốc, với những hậu quả tiềm ẩn cho vị thế siêu cường mềm toàn cầu của đất nước này.

Lee Sun Kyun — một trong những diễn viên nổi tiếng nhất Hàn Quốc được công nhận trên toàn thế giới nhờ Parasite (ảnh)

Hồi tháng 4, Tổng thống bảo thủ Yoon Suk Yeol, đắc cử vào tháng 5 năm 2022 và bị các đối thủ so sánh với Donald Trump, đã tuyên bố “cuộc chiến chống ma túy”, việc sử dụng ma túy vốn đã bị kỳ thị nặng nề trong văn hóa Hàn Quốc. Mặc dù cảnh sát bắt giữ con số cao kỷ lục là 17.152 người vì tội liên quan đến ma túy vào năm 2023 — tăng 38,5% so với năm trước — chính những nghệ sĩ giải trí bị cáo buộc đương nhiên mới thu hút nhiều sự chú ý nhất, thường là do sự khuyến khích hoặc ít nhất là được các quan chức thực thi pháp luật cho phép. Lee Sun Kyun là một trong tám người đang bị điều tra, nhưng anh lại là cái tên dẫn đầu các tít báo.

Mỗi lần bị triệu tập đến đồn cảnh sát, anh đều đứng trên hàng chụp ảnh, một quy ước của Hàn Quốc, trong đó nghi phạm hoặc người bị quan tâm phải đối mặt với máy ảnh và các câu hỏi từ báo chí trước hoặc sau khi vào trong. “Cách làm này, không có căn cứ pháp lý, đã gây xôn xao dư luận về việc cơ quan công tố được cho là đã lợi dụng nó để sỉ nhục nghi phạm,” cố vấn Park Moo Jong của Korea Times từng viết trong một bài xã luận năm 2019, lập luận rằng thủ tục này đã vi phạm nhân quyền.

Mỗi lần bị triệu tập đến đồn cảnh sát, anh đều đứng trên hàng chụp ảnh, một quy ước của Hàn Quốc, trong đó nghi phạm hoặc người bị quan tâm phải đối mặt với máy ảnh và các câu hỏi từ báo chí trước hoặc sau khi vào trong. Ảnh: Lee Sun Kyun phải trả lời truyền thông tại Đồn cảnh sát Incheon Nonhyeon ở Incheon ngày 28 tháng 10 năm 2023

“Việc để những nghi phạm, đặc biệt là những nhân vật lớn trong xã hội đứng chụp ảnh không khác gì việc rò rỉ những sự việc chưa được xác nhận về những tội danh bị nghi ngờ có thể khiến mọi người có định kiến.” Sau cái chết của Lee Sun Kyun, các quan chức cảnh sát tiết lộ rằng anh đã yêu cầu không công khai cuộc thẩm vấn lần thứ ba với báo chí, và yêu cầu này đã bị từ chối.

Ngoài các án phạt nặng nề có thể xảy ra (từ 6 tháng đến 14 năm tù), ở Hàn Quốc việc sử dụng ma túy còn gây hậu quả sự nghiệp và xã hội. Trong thế giới giải trí HànQuốc, chỉ cần bị cáo buộc có hành động không đúng mực thôi cũng đủ khiến các thần tượng Kpop bị loại khỏi nhóm, sự tồn tại của họ không bao giờ được thừa nhận nữa. Ngay khi tin tức về vụ bê bối của Lee Sun Kyun nổ ra vào tháng 10, anh đã rút lui khỏi bộ phim truyền hình mới bắt đầu quay.

Việc Lee Sun Kyun phải dùng tới biện pháp cực đoan quyết liệt như vậy để đối phó với cáo buộc sử dụng cần sa và ketamine (cũng như ngoại tình) có thể khó hiểu đối với những người đến từ một quốc gia nơi chất này (mặc dù vẫn bị truy tố một cách bất công với người Mỹ da đen và da nâu) là hợp pháp ở nhiều tiểu bang, và thậm chí còn bị coi là một phần của “văn hóa phê thuốc”.

Lee Sun Kyun ra khỏi xe khi đến Incheon Metropolitan Police ở Incheon, ngày thứ bảy 23 tháng 12 năm 2023 cho lần thẩm vấn thứ ba — kéo dài 19 tiếng đồng hồ, kết thúc vào đêm Giáng sinh. Và ba ngày sau khi được thả ra khỏi lần thẩm vấn thứ ba đó, người ta phát hiện Lee Sun Kyun chết trong xe hơi trong một vụ tự tử rõ ràng

Nhưng Hàn Quốc có tỷ lệ tự tử bình quân đầu người cao nhất trong số các nước phát triển (24,6 trên 100.000 người), và các nhân vật công chúng của nước này cũng không tránh khỏi: Cựu Tổng thống Roh Moo Hyun tự sát năm 2009 sau khi cáo buộc hối lộ đe dọa làm hoen ố di sản của ông, trong khi nhiều nghệ sĩ Kpop đã tự kết liễu đời mình sau những trận chiến công khai và riêng tư với chứng trầm cảm, quấy rối và sống dưới áp lực hào quang.

Điều độc đáo về bi kịch gây sốc của Lee Sun Kyun là khiến người ta phải hết sức nghĩ lại vô số yếu tố chính trị và xã hội dẫn đến cái chết của anh. Với tầm vóc của anh trong ngành giải trí Hàn Quốc và tầm vóc ngày càng tăng của ngành giải trí Hàn Quốc trên trường quốc tế, số phận của anh có thể có tác động đáng sợ đến nhận thức về Hàn Quốc như một thánh địa văn hóa và nghệ thuật đáng ghen tị — và đáng để làm ăn với.

Vào tháng 4, Tổng thống Yoon đã có chuyến thăm cấp nhà nước tới Hoa Kỳ, nơi ông gặp gỡ các giám đốc điều hành hàng đầu của Netflix, bao gồm đồng giám đốc điều hành Ted Sarandos. Tại đó, Netflix đã tiết lộ kế hoạch chi 2,5 tỉ USD để sản xuất nội dung Hàn Quốc trong bốn năm tới. Disney, Apple và Amazon cũng đã đầu tư đáng kể vào nội dung Hàn Quốc, trong đó Lee Sun Kyun đóng vai chính trong phim bộ nguyên tác tiếng Hàn đầu tiên của Apple TV+ năm 2021.

Lee Sun Kyun đóng vai chính trong phim bộ nguyên tác tiếng Hàn đầu tiên của Apple TV+ Dr Brain năm 2021

Ở Hollywood, đưa một diễn viên ra tòa là rất nhiêu khê — hãy nghĩ đến Robert Downey Jr nghiện ngập trước Iron Man hoặc Jonathan Majors bị kết án hành hung. (Trong khi đó, nếu bạn là Ezra Miller, công việc của bạn trong phim chuỗi đầu tiên vẫn an toàn.) Nhưng khi nam diễn viên Yoo Ah In (nổi tiếng trên làng điện ảnh quốc tế với vai chính đóng cùng Steven Yeun trong phim Burning năm 2018) có kết quả dương tính với nhiều loại ma túy vào đầu năm nay, Netflix đã phải tuyển lại vai của anh cho mùa hai của phim bộ truyền hình siêu nhiên Hellbound và rút phát hành hai dự án Hàn Quốc nữa của năm 2023 mà anh đóng vai chính, The Match và Goodbye Earth, cho đến nay vẫn chưa có trên nền tảng này. Ý tưởng rằng một dự án có thể bị trật đường ray do một diễn viên vi phạm điều khoản đạo đức, và những cáo buộc như vậy có thể dẫn đến hậu quả chết người, có thể khiến các hãng phim Hollywood tạm dừng trước khi hợp tác kinh doanh thêm với Hàn Quốc.

Nhưng có những dấu hiệu mong manh cho thấy biết đâu trường hợp của Lee Sun Kyun sẽ dẫn đến một loại hình cải cách nào đó, được thúc đẩy bởi sự giám sát chặt chẽ cả ở nước ngoài và trong nước. Trong những ngày kể từ khi anh qua đời, các tờ báo quốc tế bao gồm The New York Times, BBC và CNN đã đăng tải các bài bình luận về chính sách chống ma túy nghiêm ngặt của Hàn Quốc cũng như cách cơ quan thực thi pháp luật, giới truyền thông và công chúng đối xử với những người nổi tiếng.

Khi nam diễn viên Yoo Ah In (nổi tiếng trên làng điện ảnh quốc tế với vai chính đóng cùng Steven Yeun trong phim Burning năm 2018) có kết quả dương tính với nhiều loại ma túy vào đầu năm nay, Netflix đã tuyển lại vai của anh cho mùa hai của phim bộ truyền hình siêu nhiên Hellbound (ảnh)

Trong nước, cảnh sát Hàn Quốc nhận thấy họ phải biện hộ cho cách xử lý Lee Sun Kyun, đặc biệt là việc anh không có quyền riêng tư. Và thay vì trở thành kẻ bị ruồng bỏ, mà có lẽ Lee Sun Kyun nghĩ rằng anh sẽ bị gán cho, lễ tang lễ riêng tư của nam diễn viên này có sự tham dự của các đồng nghiệp hạng A — bao gồm đạo diễn Parasite Bong Joon Ho và ngôi sao Squid Game Lee Jung Jae — trong khi người hâm mộ đăng bài tưởng nhớ anh bên ngoài nhà tang lễ và trên mạng.

Trong hai tháng đau khổ cuối đời của Lee Sun Kyun, có lẽ có một người khác có thể đồng cảm. Vào tháng 10, siêu sao Kpop G-Dragon bị cảnh sát bắt giữ hai ngày sau Lee Sun Kyun và cũng phải chịu nhiều xét nghiệm phát hiện ma túy, thẩm vấn và phải bị chụp ảnh. Nhưng cảnh sát đã kết thúc vụ án của anh vào đầu tháng 12 với lý do không đủ bằng chứng. Đáp lại, nghệ sĩ theo phong trào bài trừ thánh tượng này tuyên bố sẽ chi 300 triệu won (230.000 USD) để thành lập một quỹ giúp chống lạm dụng ma túy và cai nghiện. Đây vừa là một động thái thách thức của G-Dragon vừa là một động thái có ý nghĩa xã hội, gợi nhớ đến nỗ lực của Matthew Perry quá cố nhằm xóa bỏ kỳ thị đối với chứng nghiện chất kích thích bằng cách nhấn mạnh vào việc coi tình trạng này là một căn bệnh và giúp đỡ những người đau khổ.

Siêu sao Kpop G-Dragon bị cảnh sát bắt giữ hai ngày sau Lee Sun Kyun và cũng phải chịu nhiều xét nghiệm phát hiện ma túy, thẩm vấn và phải bị chụp ảnh. Nhưng cảnh sát đã kết thúc vụ án của anh vào đầu tháng 12 với lý do không đủ bằng chứng

Những nỗ lực như vậy nếu thành công có thể giúp dung hòa tục lệ xã hội của Hàn Quốc với tham vọng văn hóa của nước này, tạo ra địa hình ổn định hơn cho triển vọng thương mại quốc tế và một môi trường mà nếu có tài năng nào rơi vào tình huống như Lee Sun Kyun đã gặp, họ có thể hy vọng một kết quả đỡ tồi tệ hơn.