• Diễn viên Mỹ gốc Á đang đấu tranh để được hiện diện. Họ sẽ không bị làm ngơ

Có một cuộc cách mạng đang diễn ra trong phần bộ phận diễn viên bị đối xử không công bằng nhiều năm qua, họ nói. Có lẽ đây là nỗ lực chung của các nhà đài, và hãng phim, nhà biên kịch lớn lên với một quan điểm khác, và đồng tiền quốc tế rót vào thương trường, song một vài người mà Deadline phỏng vấn cho biết có một sự thay đổi rõ rệt trong năm qua.

Will Yun Lee vào vai Harada trong The Wolverine

Một trong những diễn viên trải qua sự thay đổi đáng kể là Will Yun Lee, người gốc Hoa-Hàn. “Tôi chắc chắn đã chứng kiến một sự thay đổi lớn trong khung cảnh chung,” anh nói. “Tôi khởi nghiệp năm 1997 khi chỉ có ba đến bốn công việc đúng nghĩa đủ nuôi sống gia đình, mà nếu không nhận, bạn phải tiếp tục làm công nhật,” anh nói. Anh là huấn luyện viên taekwondo. “Chỉ mùa chiếu thử* năm nay mới bắt đầu thấy sự đột phá mở ra cho tất cả sắc tộc. Tất cả các vai chính dường như thực sự mở rộng cho tất cả. Tôi không biết liệu có phải là dòng chảy đồng tiền Trung Quốc hay những nhà biên kịch trẻ trưởng thành theo một cách khác. Đối với tôi, thật thú vị khi nhìn thấy sự thay đổi. Thể hiện những vai mà hồi đầu không nghĩ đó là người châu Á thật tuyệt.”

Will Yun Lee đến giờ đã có một năm thống trị. Anh là kẻ phản diện trong phim truyền hình Strike Back của Cinemax, đóng cùng Dương Tử Quỳnh. Những phim anh tham gia gần đây gồm San Andreas với Dwayne “The Rock” Johnson, True Blood của HBO và nhân vật Harada trong The Wolverine của Fox. Anh còn tham gia tập đầu phim truyền hình Falling Water dài hai giờ của đạo diễn Juan Carlos Fresnadillo.

Bởi có nhiều diễn viên thuộc nhóm thiểu số đang trên đà tăng, những vai kiểu mẫu mới được tạo nên, mang đến hy vọng cho những người khác. Về phần Will Yun Lee, thấy một diễn viên châu Á trên màn ảnh rộng thay đổi cuộc đời anh. "Denzel Washington và Sean Penn là những vai kiểu mẫu của tôi cho đến khi có Jason Scott Lee,” anh nói. “Mãi đến khi anh xuất hiện trên màn ảnh thì tôi thật sự đồng cảm với người cùng thời tôi trưởng thành. Anh là lý do khiến tôi chuyển đến Los Angeles, và anh là lý do mà tôi nghĩ tôi có thể làm được như thế. Tôi không nghĩ tôi có gan chuyển đến Los Angeles nếu không thấy anh trên màn ảnh.”

Jason Scott Lee đóng chính trong Dragon: The Bruce Lee Story (1993)

Jason Scott Lee đến Hollywood vào nửa cuối thập niên 1980, khi những vai diễn cho diễn viên Mỹ gốc Á được giao cho những người tị nạn và những câu chuyện liên quan trực tiếp đến chiến tranh Việt Nam và xung đột ở Campuchia và nhập cư.

“Bởi vẻ ngoài đa sắc tộc của mình, tôi có thể đảm nhận những vai diễn đa sắc tộc,” anh nói. “Tôi là người Hawaii gốc Hoa. Hồi đó chỉ có vai nhỏ, và bạn thật may mắn nếu có một vai khách mời.” Dịp may của anh đến trong phim độc lập năm 1992 Map of The Human Heart, khi Miramax chỉ là một công ty non trẻ. Anh đóng vai một người Eskimo và là vai nam chính trong chuyện tình của phim. “Đó là một phim đặc biệt mở rộng tầm nhìn của tôi về môi trường làm phim toàn cầu,” anh nói. “Các nhà tài chính là người Anh, Pháp, Mỹ, Nhật và Canada. Còn tất cả nhân viên và dàn diễn viên là đa sắc tộc vì diễn ra ở Bắc cực. Chúng tôi có một sự hòa nhập văn hóa.”

Những gì xảy đến tiếp theo với Jason Scott Lee thay đổi cuộc đời anh – nhưng chỉ trong thời gian ngắn. Anh được đạo diễn Rob Cohen và người phân vai Bonnie Timmermann chọn đóng chính trong Dragon: The Bruce Lee Story, một phim tiểu sử về huyền thoại võ thuật người Mỹ gốc Hồng Kông là một tấm gương đối với nhiều trẻ em Mỹ và khắp thế giới. “Tôi trưởng thành ở Hawaii, những người châu Á chiếm đa số ở đó, sau đó chuyển đến Mỹ, nơi tôi trở thành thiểu số. Vì thế tôi làm những công việc linh tinh trong khi cố gắng có được vai diễn. Dù vậy, trong một thời gian dài, từ cuối những năm 1990 đến những năm 2000 – không có vai nào theo đúng nghĩa. Tôi đọc nhiều thứ và họ thật sự muốn một Jean-Claude Van Damme và Steven Seagal, nhưng tôi muốn một sự đa dạng.”

Ngô Ngạn Tổ trong Into the Badlands

Vì thế Will Yun Lee trở về Hawaii một thời gian và lập một trang trại, điều mà anh luôn muốn làm. Anh làm công việc đó trong gần 20 năm trước khi thử đến Hollywood lần nữa. “Tôi bắt đầu trở lại diễn xuất sau 15 đến 17 năm vắng bóng. Giờ đây, những vai diễn có tính khích lệ nhiều hơn. Có một sự thấu hiểu văn hóa tốt hơn nhờ du lịch, thức ăn và Internet. Tôi chắc mình không có nhiều cơ hội như người da trắng; Tôi đã làm việc với một đứa trẻ luôn đi thử vai, và chúng tôi cũng không nhận được nhiều vai. Song hiện có một vai chính người châu Á trong phim truyền hình là Ngô Ngạn Tổ (Into the Badlands sắp tới của AMC). Có vẻ như hãng phim luôn muốn an toàn. Họ không thích rủi ro. Hầu hết những gì tôi xem, tôi vẫn thấy ‘Diễn viên châu Á,’ song có một ủy ban chào đón sự đa dạng sắc tộc. Giờ thì tốt rồi.”

Để chứng tỏ nhà đài tiến xa đến đâu, bản khởi động lại Hawaii Five-0 của CBS hiện có nhiều người châu Á trong dàn diễn viên hơn phiên bản gốc năm 1968-1980. Đây là điển hình của Hawaii. Will Yun Lee cũng có một vai định kỳ trong phim đó.

Một nữ quản lý đồng ý với Jason Scott Lee, nói: “Nhà sản xuất và hãng phim hiện tránh phân vai rập khuôn từ tên ngố quái dị cho đến võ sư. Đó không còn là những vai nhỏ. Một trong những điều khó khăn khi thực hiện là thấy một vai vốn dành cho diễn viên da trắng rồi thay đổi và thuyết phục họ giao cho một diễn viên châu Á. Không khác mấy việc cố gắng biến một vai nam thành vai nữ, song có thể làm được.”

Viola Davis trong vai Annalise Keating trên phim truyền hình How to Get Away with Murder của đài ABC

Đã có một vài nghiên cứu. Theo báo cáo hằng năm về sự đa dạng truyền hình của GLAAD, người châu Á-Thái Bình Dương (API) trên truyền hình đã tăng trong nhiều năm qua; nhóm nhận ra rằng mùa truyền hình năm 2013-2014, 6% các nhân vật thông thường là API, song có cảnh báo rằng con số vào mùa tiếp theo giảm sút.

Cách đây năm năm, báo cáo API của Hiệp hội diễn viên Hoa Kỳ (SAG) có ghi, “Do thị trường API quan trọng đang tăng, câu chuyện và vai diễn trong phim điện ảnh và truyền hình ít hơn một cách không tương xứng.” Báo cáo năm 2010 ghi nhận xu hướng chi tiêu của người tiêu dùng và thu nhập sau thuế cao ở các nước châu Á-Thái Bình Dương.

Bởi vì cơ hội cho diễn viên châu Á không tương xứng trong thời gian dài, có vẻ như có một sự bùng nổ vai diễn. Song lại một lần nữa, nhìn chung, Hollywood đã chấp nhận sự đa dạng, Marc Hirschfield, người đứng đầu khâu tuyển chọn diễn viên của NBC nói. Điều này xảy ra đối với phim có người Mỹ gốc Phi da màu, thành công về mặt tỷ suất của Empire, Power on Starz, How to Get Away With Murder trên ABC, chưa kể đến Scandal.

Nhân vật Nikita do Maggie Q thủ vai trong phim truyền hình cùng tên của CW

“Giờ đây chúng ta có tất cả vai chính đa dạng trên truyền hình và khán giả đang chấp nhận chuyện này,” Hirschfield nói. “Nhà đài không ngớ ngẩn. Họ hiện đang phát triển các chương trình truyền hình với người châu Á, Mỹ Latinh và Mỹ gốc Phi. Điều này bắt đầu cách đây 15 năm với một liên minh đại diện cho các diễn viên khác nhau đại diện số liệu chân thực cho thấy người ta đang làm tốt hay tệ thế nào,” ông nói. “Mất 15 năm, song cuối cùng đã bắt đầu có kết quả.”

Mỗi năm nhà đài tổ chức những chương trình đa dạng để tìm kiếm tài năng và thường ký kết hợp đồng. ABC có một chương trình tài năng; NBC có những chương trình tấu hài ở Los Angeles và New York; CBS có chương trình hài đa dạng cho đạo diễn, biên kịch và những diễn viên da màu chủ yếu cho đạo diễn, giám đốc điều hành và những người đại diện đến xem tài năng mới.

Sự phát triển xảy ra theo năm tháng - đầu tiên với những vai then chốt cùng diễn viên chính trong những phim truyền hình nổi tiếng như Lost, Grey’s Anatomy, Glee và Community, sau đó phát triển thành vai chính trong những phim truyền hình như Nikita của CW, Stalker của CBS và Selfie của ABC với Rush Hour nổi tiếng của CBS - sắp khởi chiếu.

Justin Hires, trái, nam diễn viên da màu và Jon Foo, nam diễn viên gốc Á
trong phim truyền hình sắp chiếu của CBS Rush Hour

Nhìn chung ngành công nghiệp này “đã hoàn toàn thay đổi”, Dan Mayeda, đồng chủ tịch của Liên hiệp truyền thông người Mỹ gốc châu Á Thái Bình Dương (Asian Pacific American Media Coalition) nói. Mayeda cũng chỉ số lượng các chương trình truyền hình đa dạng đang phát sóng. “Những gì đang xảy ra là kết quả trực tiếp của những năm ủng hộ tích cực bởi tổ chức của chúng tôi và những liên hiệp đa sắc tộc khác trong việc tiếp cận đài truyền hình và ủng hộ sự thay đổi.”

Hirschfield cũng đề cập một số chương trình minh họa cơ hội phát triển dành cho diễn viên châu Á. Truyền hình hiện có Fresh Off the Boat của ABC (hướng tới khán giả Mỹ) và phim hài sắp tới Dr. Ken (Ken Jong đóng chính) và Marco Polo trên Netflix (phát hành quốc tế). Năm nay AMC chọn Ngô Ngạn Tổ đóng chính trong Into the Badlands, mang nhiều yếu tố võ thuật và tầm vóc quốc tế. Elementary có Lucy Liu đóng chính cũng thu hút khán giả toàn cầu. Ngoài ra, còn có The Mindy Project với Mindy Kaling, và Aziz Ansari đóng chính trong Parks and Recreation trước khi cho ra loạt phim hài (anh là đồng sản xuất) với nhà sản xuất kiêm biên kịch Parks and Recreation Alan Yang.

Thực tế, Fresh Off the Boat là nhân tố nổi bật của mùa phim trước – là phim hài gia đình đầu tiên có dàn diễn viên gốc Á trên truyền hình Mỹ - và sự thành công của nó khiến nhà đài tiếp tục sản xuất Dr. Ken, một phim truyền hình hài khác với dàn diễn viên chủ đạo gốc Á.

Ken Jong, trái, đóng chính trong phim hài sắp tới Dr. Ken của đài ABC

Về thị trường Mỹ gốc Á, Mayeda nói: “Chúng tôi đã nói (với nhà đài và hãng phim) nhiều lần, ‘Nếu các anh xây dựng, chúng tôi sẽ tới.’ Điện ảnh là một thử thách khác và chắc chắn là lớn hơn truyền hình.”

Một nghiên cứu từ khoa Báo chí & Truyền thông Annenberg của trường Đại học Nam California (USC), mang tên “Mất cân bằng trong hơn 700 phim đại chúng: Phân tích cách thể hiện giới tính, sắc tộc và hiện thực LGBT* từ 2007 tới 2014”, xem xét 100 phim ăn khách nhất mỗi năm, từ cốt truyện tới việc tuyển diễn viên và đạo diễn, nhấn mạnh vào các vai có thoại. Điều họ tìm thấy trong phim – được phê phán là “thảm họa tàng hình” là 17 phim không có diễn viên gốc Phi và hơn 40 phim không có diễn viên gốc Á, và không phim nào có nhân vật chuyển giới. (Việc đó cứ để truyền hình lo: trên phim truyền hình Mr. Robot của USA, B.D. Wong vào vai một hacker chuyển giới). Hơn nữa, chỉ 21 phim có nữ nhân vật chính hoặc là đồng vai chính. Khi nghiên cứu được xuất bản hồi tháng trước, Stacy Smith, tác giả bản báo cáo, nói, “Khi hơn 40 phim [trên 100] không có diễn viên gốc Á, ta thấy có vấn đề.”

Một trong các thể loại phim diễn viên gốc Á được tuyển vào nhiều là hoạt hình, Mayeda nói, chỉ ra các phim Futurama, Airbender và bộ phim đoạt Oscar Phim hoạt hình xuất sắc năm nay Big Hero 6 của Disney. Ngoài ra còn có loạt phim Kungfu Panda, với phần ba sẽ ra rạp tháng 1 năm sau.

Daniel Henney, diễn viên người Mỹ gốc Hàn, đã tham gia các phim như X-Men Origins: Wolverine, The Last Stand và gần đây anh lồng tiếng cho nhân vật Tadashi Hamada (ảnh trên) trong phim Big Hero 6

Có lẽ các hãng phim chỉ cần xem mạng xã hội quan trọng nhất là hiểu sức mạnh của người Mỹ gốc Á. “Với các nhà đài, năm ngoái là một năm đột phá bởi các phim truyền hình có người da màu và thảo luận các vấn đề về màu da là những thành công lớn,” Mayeda nói. “Empire phô bày sức mạnh Twitter của người da đen.” (Empire có trang Facebook hơn 10,8 triệu lượt xem và số lượng người theo dõi trên Twitter là 6,1 triệu.) “Tương tự,” ông nói thêm, “lâu nay ta đã nói là người Mỹ gốc Á cập nhật mạng xã hội nhiều hơn.”

Theo Mayeda, người Mỹ gốc Á đăng tweet gấp bốn lần so với người dùng da trắng và “rất gắn bó với Instagram, Facebook và các mạng xã hội khác. Vậy nên nếu các phim truyền hình có nhân vât Mỹ gốc Á, chúng ta có thể dùng mạng xã hội để quảng bá chúng.”

Rất nhiều người được phỏng vấn cho bài viết nói mùa chiếu thử* năm nay là điểm cao nhất cho các sắc tộc khác. “Sự thay đổi trong kịch bản và nhân vật,” J.C.Cantu nói, một đạo diễn tuyển diễn viên thâm niên 12 năm. “Tôi nghĩ thế giới muốn nhìn thấy mình được đại diện trên màn hình, và điện ảnh và truyền hình đã đáp ứng điều đó. Tôi thích hướng đi này.”

Cũng có những nhân vật trên màn ảnh rộng cần chỉ ra, bất chấp bản báo cáo của USC. Ví dụ, việc tuyển Sung Kang trong loạt phim Furious của Universal hay Lee Hong Ki làm một trong các nhân vật chính của The Maze Runner – giờ là một loạt phim của Fox. Tiểu thuyết dành cho thiếu niên của James Dashner có một nhân vật tên Minho. “Chúng tôi hiểu rằng nhân vật nên được một diễn viên châu Á hóa thân,” Lee Stollman, một trong các nhà sản xuất bộ phim, nói. “Khi bắt đầu tuyển diễn viên cho phim, chúng tôi đặt mục tiêu một dàn diễn viên đa dạng chủng tộc. Và bạn có thể nhìn dàn diễn viên của hai phim đầu trong loạt phim và thấy điều đó. Chúng ta sống trong một thế giới đa sắc tộc và chúng tôi muốn phản ánh điều này.”

Lee Hong Ki, trái, vai Minho trong loạt phim The Maze Runner

Lee Hong Ki, nói tiếng Anh hoàn hảo, cũng làm khách mời định kỳ trong vai người yêu của một nhân vật nữ da trắng trong phim truyền hình được đề cử Emmy của Netflix Unbreakable Kimmy Schmidt, nhân vật của anh là một người Việt Nam và anh giả giọng cho nhân vật này. Thú vị hơn, không hề gây tranh cãi khi các diễn viên gốc Á di chuyển giữa các vai có đặc điểm văn hóa riêng biệt. Một người đại diện cho hay, “Không quan trọng lắm vì không có sự chính xác về lịch sử cần được thuật lại. Khi có thì dĩ nhiên, đó là quan trọng.”

Khi đạo diễn-biên kịch Cameron Crowe của phim Aloha tuyển Emma Stone vào vai nhân vật được miêu tả là có một phần tư dòng máu Hawaii và một phần tư Trung Quốc, anh nhận được đủ điều phê phán. Tên nhân vật của cô là Allison Ng. Rất nhiều diễn viên là người Hawaii, châu Á và các đảo trên Thái Bình Dương tham gia trong phim, nhưng đạo diễn cuối cùng phải viết bản kiểm điểm thú nhận đã xúc phạm nhiều người qua việc chọn diễn viên của mình.

25 năm trước, Công đoàn Diễn viên từ chối cho Jonathan Pryce vào vai nhân vật Á-Âu trong phiên bản Broadway của Miss Saigon khi vở nhạc kịch lưu diễn từ London tới New York. Cả John Malkovich và Charlton Heston đe dọa sẽ rời công đoàn (Heston đã làm vậy). Còn Pryce không những diễn tiếp vai này mà còn nhận giải Tony cho diễn xuất của mình.

Will Yun Lee đảm nhận vai chính trong phim Make Your Move cùng ca sĩ-diễn viên BoA của Hàn Quốc

Ngoại trừ tính chính xác lịch sử nhất định, không gây nhiều tranh cãi về các diễn viên gốc Á trong việc ai nhận vai nào. Mayeda cũng là thành viên hội đồng East West Players, một tổ chức sân khấu Mỹ-Á thành lập năm 1965, một phần để chỉ ra vấn đề thiếu vai diễn trên truyền hình và điện ảnh. “Quan điểm của chúng tôi, và tôi nghĩ cũng được cộng đồng diễn viên đồng tình, là nếu vai đó là Mỹ gốc Á thì bất cứ người gốc Á nào cũng có thể nhận,” ông nói. “Có lúc thì điều quan trọng là phải tìm được chủng tộc nhất định đó, như đã nói, trong bối cảnh lịch sử.”

Trong trường hợp của ngôi sao mới nổi Lee Hong Ki, nhà sản xuất loạt phim Maze Runner Wyck Godfrey khen công của đạo diễn tuyển diễn viên Denise Chamian tìm ra nam diễn viên này. “Tôi nghĩ cậu ấy có tiềm năng lớn,” Godfrey nói. “Cậu ta có nét duyên ngầm mọi người luôn tìm kiếm ở các ngôi sao phim ảnh.” Ông cũng nói thêm số lượng khán giả Mỹ gốc Hàn đang tăng lên ở Mỹ và chỉ ra sức tăng trưởng của thị trường điện ảnh Hàn Quốc.

Với tầm vóc quốc tế của mọi ngôi sao được cân nhắc khi tài trợ cho phim, một nhà sản xuất nói rằng với nguồn tài trợ nước ngoài, họ sẽ tìm những ngôi sao lớn nhất của một vùng nhất định cho vào phim của mình để khi phim ra mắt ở - ví dụ, Hàn Quốc – khán giả bản địa sẽ hứng thú hơn với bộ phim. Như thế, Will Yun Lee có vai chính trong phim Make Your Move (có tựa khác Cobu) ngang hàng ca sĩ-diễn viên BoA, được coi là một trong các ngôi sao lớn nhất Hàn Quốc.

Lucy Liu, trái, trong vai Joan Watson của Elementary, một ví dụ tiêu biểu của việc một nhân vật vốn dành cho diễn viên da trắng được giao cho diễn viên gốc Á thế hiện

“Các nhà đài, hãng phim, mảng kỹ thuật số đang nhận ra rằng thế giới đã là toàn cầu và chúng ta cần người xem nhìn thấy bản thân họ,” một nhân vật có thâm niên 35 năm trong ngành tìm kiếm tài năng nói. “May mắn thay, giờ thế giới đang thay đổi liên tục vì Internet, và mọi thứ ở trước mặt bạn trong vài giây. Đây là thời điểm tuyệt vời với một diễn viên tài năng đỉnh cao với nguồn gốc đa sắc tộc.”

Về mặt đó, Marvel Studios thông báo đang tìm một diễn viên châu Á để tham gia phần tiếp theo của Guardians of the Galaxy, dự kiến ra mắt 2017.

Tim Dang thuộc East West Players’ gần đây trình bày dự báo nhân khẩu học trong bản báo cáo mang tên 51%, kêu gọi nắm bắt sự thay đổi đang diễn ra trên thế giới qua việc thêm nhiều người thuộc màu da khác, thêm phụ nữ, và những người dưới 35 tuổi. Kết hợp thống kê từ CNN cũng như Cục Thống kê Dân số Hoa Kỳ, bản báo cáo dự đoán tới 2023 – tám năm nữa thôi – hơn 50% trẻ em Mỹ dưới 18 tuổi sẽ thuộc da màu, và đến năm 2042, phần lớn người dân Mỹ sẽ là da màu.

Ngành điện ảnh thay đổi chậm hơn, nhưng các đài truyền hình đang và sẽ tiếp tục có thay đổi hướng tới sự đa dạng.

Sung Kang trong vai Han Seoul Oh, Fast Five

“Thật tuyệt vời được chứng kiến sự thay đổi đang diễn ra,” Mark Holder của Zero Gravity nói. “Mọi năm, chúng tôi nhìn mùa chiếu thử và nghĩ xem nên đặt diễn viên ở đâu và cố gắng để trung hòa với họ. Năm nay, các vai diễn được viết sẵn như thế, và đó là điều thay đổi tôi thấy. Đi từ không vai nào, cho tới vai “trợ giúp” tới vai viết cho một diễn viên gốc Á, và tôi nghĩ còn một cấp nữa chưa chạm tới – một vai không rập khuôn và diễn viên giỏi nhất giành được vai diễn không cần biết anh ta/cô ta là ai. Bởi ai cũng muốn có một cơ hội công bằng.”

Đúng vậy.



* Mùa chiếu thử (pilot season): khoảng thời gian tập đầu của các loạt phim mới được chiếu cho các nhà sản xuất để cân nhắc việc phát sóng cho mùa sau.