• Tom Cruise: Minh tinh điện ảnh đích thực cuối cùng của Hollywood

• 22 câu chuyện tử tế khó nghĩ về Tom Cruise

• Vì sao Tom Cruise là minh tinh điện ảnh cuối cùng của Hollywood

• Một cách nhìn sự nghiệp của Tom Cruise trong kỷ nguyên bom tấn qua Bruce Willis thập niên 90

• Những bài học xử lý khủng hoảng sự nghiệp từ sự trở lại thành công của Tom Cruise

• 10 phim hay nhất của Tom Cruise

• Trụ lại trong danh sách ngôi sao hạng A: Nhiệm vụ bất khả cho Tom Cruise

• Tom Cruise: Không ế cũng chẳng ôi, Tom Cruise chỉ là Tom Cruise

• Edge of Tomorrow: Phép thử sức mạnh siêu sao của Tom Cruise trên trường quốc tế

• Vì sao Tom Cruise vẫn có ảnh hưởng ở Hollywood

• Cruise-Holmes ly hôn: Sự nghiệp của Tom chịu ảnh hưởng thế nào?

Năm ngoái, Tom Cruise đóng vai một sĩ quan Mỹ xun xoe sợ chết trong Edge of Tomorrow / Cuộc chiến luân hồi bị kẹt vào vòng lặp thời gian cứ liên tục đưa anh ta quay lại buổi sáng trước khi anh bị bọn xâm lược ngoài hành tinh giết hết lần này đến lần khác. Một sự giao thoa giữa War of the Worlds và Groundhog Day, bộ phim kỳ ảo tương lai của Doug Liman thể hiện một trong những vai diễn nhiều lớp nhất, thông minh nhất trong sự nghiệp điện ảnh kéo dài hơn ba thập niên của nam diễn viên 53 tuổi này.

Tom Cruise qua các phần phim Mission Impossible

Nhiều nhà phê bình cứ phải cuốn vào việc vẽ ra những mối quan hệ song hành với sự nghiệp đầy gập ghềnh sóng gió của Cruise, mà, trở tới trở lui, dường như bên bờ vực sụp đổ, thế nhưng vẫn bật lên lại mạnh mẽ hơn trước. Sau những vụ bùng nổ và cãi vã quái dị với công luận, hai vụ ly hôn kịch tính và những đồn đoán ngày càng tăng không tài nào dẹp đi được và mối quan hệ của anh với Khoa học giáo, thương hiệu Cruise bị yếu đi nhưng rõ ràng là không tiêu tan: Phim mới nhất của anh, Mission: Impossible — Rogue Nation / Nhiệm vụ bất khả thi: Quốc gia bí ẩn, có thể đẩy tổng doanh thu phòng vé của nam diễn viên lên tới 8 tỉ đôla, đưa anh trở thành một trong những ngôi sao kiếm tiền đáng tin cậy nhất quán trong lịch sử điện ảnh.

Tất nhiên, quyến rũ, có sức hút và lựa chọn khôn ngoan là những thành phần trong hành trang. Cruise xây dựng sự nghiệp với những bộ phim hào nhoáng thời Reagan như Risky Business và Top Gun, thể hiện những vai diễn toàn mang kính râm Ray-Ban, cười khoe răng và lịch lãm vênh váo. Và hai thập niên đầu sự nghiệp của Cruise trong ánh hào quang, anh kiên định duy trì việc kiểm soát hình ảnh — không có món đồ chơi nào theo chân dung anh, tuyển dụng những chuyên gia quan hệ công chúng và luật sư chuyên giải quyết kiện tụng tranh chấp siêu việt, thể hiện một ngoại hình bóng mượt-dễ thương và nhẵn nhụi kiểu chính trị gia, được biên đạo dáng vẻ điệu bộ kỹ lưỡng để tối đa hóa tiếp xúc với công chúng và tối thiểu hóa rủi ro cá nhân.

Vai ma cà rồng hoang đàng Lestat của Tom Cruise
trong phim Interview with the Vampire năm 1994

Nhưng bề mặt lộng lẫy đó bắt đầu rạn nứt, đáng nhớ nhất là vụ nhảy trên ghế sofa khét tiếng năm 2005 trong chương trình của Oprah Winfrey vào thời mới yêu Katie Holmes. Tiếp sau đó anh bắt đầu công khai nói càng lúc càng nhiều về Khoa học giáo, và những chỉ trích của anh đối với các loại thuốc tâm thần và chống ức chế dẫn đến vụ xung đột tai hại với Brooke Shields. Năm 2006, lấy cớ “hạnh kiểm gần đây” và “tự sát về sáng tạo”, Paramount kết thúc mối quan hệ 14 năm với công ty chế tác Sumner Redstone của Cruise.

Nhiều người có vẻ ngạc nhiên trước cái việc tính cách người hùng chàng trai vàng, hoàn hảo không chê vào đâu được của Cruise dường như mang mặt nạ lập dị, thậm chí bốc đồng nhiễu loạn. Nhưng những ai chú ý đến công việc của nam diễn viên này — thực ra là những vai diễn hay nhất của anh — đã hiểu từ lâu. Quả thực, những sự cộng tác nhiều tham vọng của Cruise, với các đạo diễn đáng kính như Stanley Kubrick, Martin Scorsese, Steven Spielberg, Paul Thomas Anderson, Oliver Stone và Michael Mann, có phần đều đặn pha thêm vào danh mục phim của anh những lượng u ám đầy sinh lực.

Cruise trong vai Bill Harford, cùng Nicole Kidman trong Eyes Wide Shut

Đa phần các nhân vật của Cruise trong những phim đó đều gai góc, không dễ mến hoặc hết sức đáng sợ, đối chọi thẳng thừng với những cảm nhận về sự ủy mị không chịu nổi của Cruise ngoài màn ảnh theo những cách rất thú vị. Trong bộ phim Interview with the Vampire của Neil Jordan năm 1994, Cruise đóng vai Lestat, một ma cà rồng hoang đàng cùng đám cánh hẩu ám muội. Năm năm sau, trong Eyes Wide Shut, tác phẩm cuối cùng của Kubrick, đóng cặp với Nicole Kidman (khi đó là vợ anh), Cruise trong vai Bill Harford, một bác sĩ ở Manhattan bị hút vào một thế giới ngầm dục lạc độc ác. Không dùng đến sức mạnh ngôi sao, nam diễn viên thi triển diễn xuất đau khổ, ủ rũ một cách thuyết phục.

Một vài vai diễn sau đó vận dụng ngoại hình điển trai biểu tượng của Cruise hiệu quả đến đỉnh điểm và thái quá. Năm 2000, anh đóng một vai phụ hiếm hoi trong phim Magnolia của Anderson, nhân vật Frank TJ Mackey tán gái chuyên nghiệp hết sức ghét đàn bà, khai thác tận cùng vẻ hấp dẫn tình dục độc chết người của bản thân anh — và đem lại cho anh một đề cử Oscar. Năm tiếp theo, trong Vanilla Sky của Cameron Crowe, Cruise đóng vai David Aames, một tay chơi tỉ phú quá yêu bản thân mình đã được xác định bằng gương mặt đẹp trai đến mức không thể sống nổi với hiện thực sau khi gương mặt đó đã bị biến dạng.

Vai Frank TJ Mackey trong Mangolia đem lại cho Tom Cruise một đề cử Oscar Nam diễn viên phụ xuất sắc, và Quả cầu vàng Nam diễn viên phụ xuất sắc năm 2000

Những phim khác ngắt lấy hình tượng người hùng hành động chính diện của Cruise. Trong phim hình sự bí ẩn công nghệ cao Minority Report của Spielberg, nam diễn viên đưa những sắc thái đạo đức đen tối vào việc khắc họa nhân vật John Anderton, một cớm làm phản có tội lỗi ở tương lai được chuyên gia tâm lý của cảnh sát tiên tri. Và trong Collateral năm 2004 của Mann, nhân vật Vincent của anh là một sát thủ ra tay lạnh lùng không một tia vãn hồi nhân tính.

Một vai diễn khác của Cruise không xếp loại được, và thú vị, kỳ quặc. Trong Tropic Thunder (2008) của Ben Stiller, người ta gần như không nhận ra anh trong bộ dạng béo ụ và đầu hói của nhân vật Les Grossmann, một ông trùm điện ảnh nóng nảy, luôn mồm văng tục khoái nhảy múa một cách lố bịch trong văn phòng của mình.

Tất cả những vai diễn này đều là những nỗ lực đầy cảm hứng của Cruise và các cộng sự nhằm đẩy lên lại vẻ tráng kiện và đẹp không có tuổi đáng sợ của anh — để thăm dò nội tâm ngày càng lập dị qua lớp giáp bảo vệ từng không hề khiếm khuyết của anh với mọi tin tức mới nhất về những rắc rối tình cảm không chính thống (“thử vai” làm bà Cruise không?) và cơn cuồng tín ngưỡng của anh.

Nhân vật John Anderton của Cruise trong Minority Report

Trong những tháng gần đây, hình ảnh Cruise trước công chúng có khi gay go nữa là đằng khác. Quan hệ tiếp tục với Khoa học giáo và quan hệ bạn bè thân thiết với giáo chủ David Miscavige của anh là nền tảng của những miêu tả bất lợi trong quyển sách Going Clear: Scientology, Hollywood and the Prison of Belief của Lawrence Wright xuất bản năm 2013 và trong bộ phim tài liệu cùng tên của Alex Gibney.

Còn phải xem liệu những phát hiện đó có sẽ gây hại lâu dài cho danh tiếng của anh không. Trên thực tế, những niềm tin kiểu tân bảo thủ của Cruise thú vị đối với giới truyền thông đói khát chuyện ngồi lê đôi mách, trong đó có cả giới phê bình (một nhóm theo thuyết bất khả tri nếu như từng có), hơn là với khán giả toàn cầu cuồng công nghệ, hành động cháy nổ và những ‘fan’ nữ mê anh.

Hơn nữa, cũng như bất kỳ vị CEO khôn ngoan nào, Cruise đối phó với những chao đảo thăng trầm trong sự nghiệp của mình bằng cách lui về vùng an toàn của các chuỗi phim khoa học giả tưởng và hành động, những thể loại lúc nào cũng đem lại doanh thu lớn nhất. Sự kiện một phần phim tiếp theo muộn màng của Top Gun đang được triển khai khẳng định rằng Cruise đang chơi thủ trước kỳ vọng của khán giả.

Phi công Marverick - vai diễn tượng đài của Tom Cruise trong Top Gun

Trong một bài báo chuyên đề hồi năm ngoái, hai cây bút về kinh doanh của tờ Washington Post, Ryan McCarthy và Jim Tankersley đã viết, vai diễn mặc định hiện tại của Cruise trên màn bạc là “Một chuyên gia phi xúc cảm, rất ngầu cứu công chúng.” Đây là tin vui cho khán giả phim trào lưu, nhưng không nhất thiết là tin hay với những ai trong chúng ta tin rằng ngôi sao này có thể đem lại nhiều điều hơn là những phim ly kỳ hoành tráng công nghệ có tính công thức.

Những phim như Edge of Tomorrow có thể chỉ ra một sự thỏa hiệp vui vẻ, và khuôn mẫu mới có thể theo: một sự kết hợp giữa gã đàn ông hành động giả tưởng Cruise với những nhân vật phản anh hùng, có khiếm khuyết, và u ám hơn. Các phim bom tấn hiển nhiên có thể giữ anh được vài năm nữa, nhưng bỏ qua nghề tay trái của anh trong những phim thách thức hơn mà đôi khi có cảm giác như là những sự nhìn thấu tự thú một cách hấp dẫn vào bên trong bản thân con người Cruise, những thói xấu và tất cả, thì thật là đáng tiếc.

Tom Cruise trong phim Edge of Tomorrow

Tiền ư? Tất nhiên là thấy rồi. Nhưng hãy cho khán giả thấy những rạn nứt cảm xúc và thông minh dí dỏm lẫn kỳ cục khó hiểu nữa.