• Lý do Mission: Impossible - Rogue Nation là phim hay nhất của mùa phim hè 2015

• Trụ lại trong danh sách ngôi sao hạng A: Nhiệm vụ bất khả cho Tom Cruise

• Mission: Impossible 5 - Những gì đã biết đến nay

• [Bình luận phim] Rogue Nation: Điệp vụ đã hoàn thành, thưa ông Cruise!

Trong một cảnh, Ethan Hunt của Tom Cruise lướt chiếc BMW, kiểu Formula One, qua những đường phố chật hẹp ở Morocco và, một cảnh khác, bị treo lủng lẳng mình trần nhăn nhó lãnh những cú đấm tàn bạo. McQuarrie ghi chú trong đầu khi ông suy ngẫm về bộ phim lớn nhất từ trước đến nay của ông và là một trong những phim nổi bật nhất hè năm nay khi mở màn vào ngày 31/7.

Ethan Hunt của Tom Cruise trong pha mạo hiểm bám cánh máy bay
đang cất cánh trong Mission: Impossible – Rogue Nation

Xoay quanh việc tổ chức IMF của Hunt truy theo một siêu tổ chức khủng bố có tên gọi Syndicate, Rogue Nation cần một đòn tổng lực của một phim phiêu lưu-hành động tháng 7 đồng thời hoàn thành nhiệm vụ bất thành văn này của Mission: kể chuyện mượt, hài thú vị và — đây là điều then chốt mà Mission được chằm hằm ở bất cứ đâu — những điệp vụ nhiều kỳ.

McQuarrie từng nhiều lần giữ vai trò trung tâm trong những cảnh đó, và ông đã nghiên cứu cẩn thận về những sắc thái mà tất cả những người còn lại trong số chúng ta không nhận ra: thiết kế âm thanh, giọng điệu chính trực, kể cả ảnh hưởng mang dấu vân tay của ông. "Tôi đã xem The Man Who Knew Too Much của Hitchcock và nghĩ, 'Thể nào thiên hạ cũng bảo là tôi ăn cắp từ phim đó cho mà xem,' ông nói khi thảo luận bối cảnh mở rộng của một cảnh ám sát trong Mission tại một nhà hát opera ở châu Âu.

Nghe nói đám đông không mấy ủng hộ — và phải chăng ông cứ nói là ông không thấy? — ông chợt lóe lên vẻ hoài nghi. "Tôi có thể nói vậy. Nhưng tôi không biết người ta có tin tôi không."

Ngay sau đó, McQuarrie — vuốt lại tóc, đeo kính râm vào — tự tin bước ra phố, người sẽ chọn con đường quanh co nhất ở Hollywood đương đại này tại một điểm đến bất thường trong sự nghiệp. Ông mở cánh cửa bật để bước vào một nhà hàng sang trọng, chỗ đám nhà báo tụ tập, một sự chào đón vương giả trong cái thành phố cách chỗ cuộc phiêu lưu của ông đã bắt đầu.

Đạo diễn Chris McQuarrie tại Sager + Wilde ở Hackney, London [Ảnh: Matthew Lloyd]

Đi xuống

Năm 1995, cuộc sống thật tốt đẹp với Chris McQuarrie. Ở tuổi 26 và chỉ mới chuyển đến Los Angeles vài năm ông đã viết The Usual Suspects, câu chuyện trinh thám này trở thành một chấn động văn hóa và đem lại cho McQuarrie một giải Oscar. Bryan Singer, đạo diễn bộ phim và là người bạn thời thơ ấu của McQuarrie từ New Jersey, tiếp sau đó đạo diễn X-Men và trở thành một đạo diễn đảm bảo tiền về ngân hàng ‘khủng’. McQuarrie dường như cũng trên cùng quỹ đạo đi lên đó.

Tuy nhiên, khi các đặt hàng đến, ông cảm thấy không thoải mái. Các hãng phim muốn một phim tội phạm nữa, chuộng thắt nút kiểu Keyser Soze (nhân vật chính trong The Usual Suspects – ND). "Mỗi lần tôi cố gắng viết một nhân vật phản diện cho vai chính diện của tôi thì hắn ta lại sống trong cái bóng của gã không có mặt đó. Và giờ đây tôi phải viết một gã có ở đó."

McQuarrie tìm gặp Singer. Đạo diễn Suspects đang sẵn sàng làm phim siêu anh hùng — sắp định vị sự nghiệp, ông tin vậy. "Nhưng chúng ta không phải là những tay làm phim truyện tranh," McQuarrie bảo Singer, hơi ngãng ra. Thay vào đó ông quyết định làm một phim về Alexander Đại đế. Ông là người ái mộ lịch sử và bị nhân vật đã chinh phục rất nhiều ở tuổi đời rất trẻ này mê hoặc — một sự tương đồng với McQuarrie — và mất ở tuổi 32.

McQuarrie mất nhiều năm cố gắng làm phim Alexander, bay tới Seattle gặp gỡ biên kịch Peter Buchman lúc đó còn chưa có tiếng tăm. "Chris quyết định ông muốn làm gì thay vì để Hollywood ra lệnh cho ông phải làm gì," Dana Goldberg, người bạn lâu năm sau này trở thành nhà sản xuất Rogue Nation, nói.

Cảnh trong phim The Usual Suspects, bộ phim đã đem lại cho
Christopher McQuarrie giải Oscar Kịch bản xuất sắc

McQuarrie và Buchman nhiều đêm miệt mài làm phim Alexander, rồi đi gặp gỡ khắp Hollywood. McQuarrie làm nổ tung những cuộc gặp đó bằng âm nhạc mà ông mường tượng ra. Usual Suspects trở thành tấm vé để ông đến với sử thi của David Lean.

Nhưng Alexander là một sự mạo hiểm tốn kém, và không rõ liệu có ai muốn làm bộ phim này không.

Bước rẽ Thế chiến thứ II

Câu trả lời là không. Đầu tiên Warner Bros. và những người khác không muốn giao một phim kinh phí lớn cho một đạo diễn đầu tay. Rồi một hãng không bật đèn xanh cho bộ phim dù có Martin Scorsese và Leonardo DiCaprio. Khi Oliver Stone nhảy cừu bỏ qua nó để đến với một dự án đối thủ, Alexander của McQuarrie chết ngỏm. (Phim của Stone cũng tịt, nhưng đó là một câu chuyện khác.)

Báo chí nện McQuarrie tơi bời. "Khi anh đoạt một giải Oscar kịch bản ở cái tuổi mà anh nghĩ mình muốn làm gì thì làm," Buchman nói. "Và rồi anh nhận ra là không thể, thì đó là một đòn choáng váng."

Benicio Del Toro trong phim The Way of the Gun, phim đạo diễn đầu tay của McQuarrie năm 2000

"Dù trong những thời khắc đen tối nhất của mình Chris có một kiểu hài hiểm ác, và khả năng đòi hỏi một chỗ bằng cách kể những câu chuyện ngay tại chỗ, những câu chuyện có cấu trúc và tưởng thưởng kịch bản xuất sắc," biên kịch Tim Talbott, người bạn mà sau này McQuarrie đã giúp đỡ để bộ phim The Stanford Prison Experiment thập niên 1970 được cất cánh.

McQuarrie cuối cùng đã có tác phẩm đạo diễn đầu tay với The Way of the Gun năm 2000, một phim tâm lý bạo lực cốt truyện xoay quanh vụ bắt cóc một người mẹ đẻ thuê. Bộ phim tắt tịt. Nhà bình luận quá cố của Time Richard Corliss châm biếm, "McQuarrie … sáng tác ra một trận đấu súng hai tiếng đồng hồ bị cắt ngang bằng những câu hỏi về tình phụ tử."

Nếu McQuarrie không tìm ra đường cho mình ở Hollywood thì giờ ông đã văng rồi. Cái tiếng tăm cứng đầu với các nhà điều hành của ông chẳng ích lợi gì. Nhưng ông làm hết sức suốt một thời gian dài, hy vọng câu chuyện sẽ chinh phục tất cả, như các biên kịch trẻ nói, khi người ta đọc những thành tích như thế. Ông viết kịch bản lịch sử, trong đó có một kịch bản ám sát Hitler — loại phim mà những hãng lớn ngày nay không nhúc nhích dù có ngoại lực tác động.

Ở Seattle, nhà làm phim này đánh bạc với những nhà điều hành thành công của Microsoft. Họ đề nghị nhà biên kịch đoạt giải Oscar này làm điều mà ông đang làm, ông bảo họ vậy, một năm sau họ lại hỏi, ông sẽ lầm bầm gì đó về một dự án khác nữa.

Đạo dễn Christopher McQuarrie, phải, chỉ đạo trên trường quay The Way of the Gun

Vấn đề lên đến đỉnh điểm năm 2006, khi ông cùng gia đình đi nghỉ hè ở châu Âu. Lần đầu tiên trong bao nhiêu năm, ông không mang laptop theo cũng không nhận các cuộc gọi công việc.

"Vợ tôi bảo, 'Anh vui vẻ hơn bao giờ hết. Anh vui vẻ với các con hơn bao giờ hết. Hôn nhân của chúng ta hạnh phúc hơn bao giờ hết,'" ông nhớ lại. "Và tôi nghĩ, '10 năm rồi đây là lần đầu tiên tôi không nghĩ đến ai ở Los Angeles. Và tôi chợt nhận ra mình đã phát bệnh mà thậm chí còn không biết. Tôi đã làm việc quá lâu theo cái chuyện hoang đường rằng kịch bản hay sẽ đến tay bạn. Và đó là một lời nói dối."

Ông hỏi vợ mình, Heather: "'Em có phiền nếu anh sẽ không bao giờ viết kịch bản phim nữa và kiếm sống bằng cách nào khác?' Cô ấy bảo không, thế là tôi nghỉ."

Và đó là lúc Tom Cruise xuất hiện.

Kết nối quan trọng

Từ trái qua: Christopher McQuarrie, Bryan Singer và Tom Cruise
tại buổi ra mắt Valkyrie ở Madrid, Tây Ban Nha

Năm 2006 Cruise ở vào giai đoạn trì trệ trong sự nghiệp. Nhiều vụ xì-căng-đang trên báo lá cải và bị sếp Sumner Redstone của Paramount sa thải có nghĩa là Cruise bị coi như tiêu trên toàn cõi Hollywood.

Nghe lỏm người ta viết cáo phó cho Cruise trong một nhà hàng ở Los Angeles, McQuarrie lấy làm ngạc nhiên. Cũng có một người khác thành công sớm và giờ đây bị cỗ máy nghiền thịt Hollywood nhả ra. Qua một mối quen biết ông liên lạc được với Cruise. Ngay sau đó, phần lớn vì tò mò, ông có cuộc gặp với đối tác sản xuất của Cruise, Paula Wagner, và rồi với Cruise.

Cả hai nhanh chóng tâm đầu ý hợp, cười phá lên về bộ phim The Verdict của Paul Newman — một bộ phim cả hai cùng thích — và nhiều phim kinh điển khác mà McQuarrie nghiên cứu kỹ. "Hôm đó khi McQ đến tôi nhìn thấy một tay quá sức tài ba và quá hiểu cấu trúc và cốt truyện điện ảnh, và nếu anh ta không bao giờ phát huy hết tài năng đó thì thật lãng phí biết bao," Cruise nói trong một phỏng vấn qua điện thoại.

Trong khi đó, Singer, không hay biết quyết định của McQuarrie, gọi điện thoại cho người bạn cũ về một kịch bản đề tài phát xít Đức, có tựa Valkyrie. Singer vừa mới đạo diễn Superman Returns và cần gột rửa khẩu vị. McQuarrie sắp sửa bán kịch bản đó lấy tiền. Nhưng một cuộc gặp với Cruise biến thành hai, rồi bốn cuộc gặp. Wagner, đang cùng Cruise làm cho công ty United Artists sống lại, hỏi liệu McQuarrie có muốn sản xuất bộ phim này không.

Tom Cruise, trái, trong phim Valkyrie

"Tôi muốn nói không, nhưng từ thoát ra khỏi miệng tôi là có," McQuarrie nói. "Và chống lại tất cả bản năng tự nhiên của mình, tôi làm nhà sản xuất bộ phim trị giá 70 triệu đôla đó với Tom Cruise và Bryan Singer."

Có rất nhiều khó khăn xuất hiện, như một tay nhà báo thích sung sướng trên đau khổ của người khác nhảy dựng lên với xuất phẩm của Cruise. Nhưng những tháng trên phim trường cho McQuarrie một quá trình đổ vỡ trong việc sản xuất phim. "Nếu đây là đấu cờ, bạn có thể nói rốt cuộc ông ấy đã có được tầm nhìn toàn cuộc diện ván cờ," quản lý lâu năm của ông, Ken Kamins, nhớ lại.

Valkyrie thu được 200 triệu đôla toàn cầu, khá đậm đối với một phim lịch sử. Quan trọng hơn, mối quan hệ với Cruise được tôi luyện. Ngôi sao này sẽ đưa McQuarrie vào việc đánh bóng kịch bản cho các phim của anh. McQuarrie cũng còn ý tưởng đạo diễn một phim sử thi. Một lần, sau khi Cruise tình cờ nghe ông nói về một bộ phim như thế, nam diễn viên đã quàng tay lên người McQuarrie và nói, về bản chất là tốt nhưng đau nhói, "Chúng ta phải tập trung vào bộ phim nào sẽ thực sự được làm."

McQuarrie và Tom Cruise trên trường quay Jack Reacher

Phim đó chính là phim ly kỳ Jack Reacher của Cruise năm 2012. Dẫn đến một sự cộng tác lớn hơn nhiều nữa giữa McQuarrie-Cruise.

"Ở trên đường siêu tốc"

McQuarrie sắp sửa ăn trưa xong. Người đàn ông này là một sự lai ghép phức tạp, cả chuyện trở lại lẫn chuyện cảnh báo, đã làm rất nhiều việc với Rogue Nation. Nổi tiếng kén cá chọn canh, ông làm công tác hậu kỳ mới cách chừng vài ngày. McQuarrie đạo diễn phim Mission thứ năm, từ Paramount và Skydance Prods., với một phong cách điện ảnh giữa thế kỷ pha trộn quy ước phim ly kỳ-công nghệ hiện đại, và điều đó vừa bảo đảm vừa cân bằng tốt đẹp.

Truyện phim có đủ thắt nút, lời thoại đủ ẩn dụ và một nữ gián điệp Anh (Rebecca Ferguson) đủ đáng ngờ để để có thể được nhận biết là từ biên kịch của The Usual Suspects, mà tháng tới đây là cách nay vừa đúng 20 năm.

McQuarrie và Cruise chủ yếu thiết kế cảnh hành động trước — họ cũng đưa vào một cảnh rượt đuổi mô-tô ở Morocco và cảnh dưới nước không nói nên lời — và rồi kết nối lại bằng cốt truyện.

Cruise đã phải thuyết phục McQuarrie làm bộ phim này, "McQ nói, 'Ừ, có thể, tôi không chắc,'" Cruise cười to nhớ lại trên điện thoại từ phòng biên tập Mission tuần rồi. "Và tôi nói, 'Thôi nào, ông bạn, đừng nói nữa mà hãy làm đi.'"

Tom Cruise và Rebecca Ferguson trong một cảnh phim Mission: Impossible - Rogue Nation

Vậy là việc McQuarrie chịu trách nhiệm về một thế giới lớn lao này chừng có vẻ hơi kỳ lạ. Singer cũng thấy vậy. "Chúng tôi là hai thằng nhóc lúc nào cũng ở đường siêu tốc," Singer nói qua điện thoại từ phim trường làm phim X-Men mới nhất của ông ở Montreal. "Chúng tôi chưa bao giờ dám tưởng tượng bất cứ chuyện gì thế này lúc chúng tôi còn đang sử dụng pháo hoa để làm những bộ phim về Thế chiến II ở sân sau nhà."

Nhưng Singer đã làm phim hiện đại rất nhiều lần. Với McQuarrie, lần này là mới toanh, và là một tấm vải bạt còn lớn hơn tấm mà trước đó ông từng không thích. Không phải vì McQuarrie sống ở London, không ở Los Angeles đã gần hai năm: "Tôi chẳng nhớ nhung gì văn hóa đó. Tôi chẳng nhớ bầu không khí làm ăn ở đó."

Nhưng vị đạo diễn nói rằng, khi ông đã xuyên qua bụi rậm hãng phim hiện đại (ông cũng là một bác sĩ điều chỉnh kịch bản thượng hạng khi World War Z mắc cạn và giúp đảo ngược một kế hoạch để bắt đầu đưa Hunt vào sản xuất với Mission phần trước), ông đã dịu đi cái thái độ đơn độc chinh chiến của mình. "Đúng, bạn phải từ bỏ phần nào đó sự kiểm soát với một bộ phim như thế này. Nhưng nhìn theo một cách khác thì điều này chính là cộng tác," ông nói. "Khó khắn lớn nhất với tôi là liệu tôi có tin được chuyện làm phim hoang đường này không. Mà nói thẳng thắn là bịp…"

Christopher McQuarrie trong phòng biên tập Mission: Impossible - Rogue Nation

Nếu cách làm của McQuarrie giờ đã khác, tâm hồn ông không hề thay đổi, Goldberg nói.

"Ông giàu hiểu biết về làm phim và thông minh và cả chút tự kiêu, nhưng cuối cùng tất cả những gì ông muốn chỉ là làm được một bộ phim giải trí cho khán giả."