• 12 phim kinh điển định nghĩa điện ảnh Hồng Kông 25 năm qua

Trương Bá Chi (trái) và Ngô Ngạn Tổ trong One Night in Mongkok năm 2004 của Nhĩ Đông Thăng

Năm 2021, Hồng Kông nhận được đề cử Oscar lớn đầu tiên kể từ sau chuyển giao năm 1997, khi bộ phim tâm lý đề tài bắt nạt học đường tàn bạo Better Days của Tằng Quốc Tường lọt vào danh sách giải Phim truyện quốc tế hay nhất lần đầu tiên kể từ Bá vương biệt Cơ năm 1993 của Trần Khải Ca. Và mặc dù giải thưởng cuối cùng đã thuộc về phim hài Another Round của Thomas Vinterberg, nhưng dù sao thì đây cũng là một kỳ tích đáng thưởng thức

Vào thời điểm 25 năm hậu chuyển giao quyền lực giữa nhà cai trị thuộc địa cũ là Anh và Trung Quốc Đại lục bắt đầu vào năm 1997, cả lượng sản xuất và doanh thu phòng vé kể từ năm 1992 đã giảm một nửa. Nhiều nhà làm phim từng khiến cho những năm đầu thập niên 90 trở thành Thời kỳ Hoàng kim của điện ảnh Hồng Kông, như Lâm Lĩnh Đông (City on Fire), Ngô Vũ Sâm (Hard-Boiled) và Vương Gia Vệ (Trùng Khánh Sâm Lâm), đã di dân do lo ngại về quyền tự do sáng tạo và cơ hội làm việc giảm sút. Và những sửa đổi lập pháp gần đây vào tháng 6 năm 2021 chứng minh những lo lắng của họ là có căn cứ. Theo Luật An ninh Quốc gia, các quy tắc kiểm duyệt nghiêm ngặt của Bắc Kinh hiện sẽ được áp dụng cho các xuất phẩm phim mới của Hồng Kông — với lo ngại ngày càng tăng rằng chúng cũng sẽ sớm được áp dụng hồi tố đối với các tác phẩm trước đây.

Thiệu Mỹ Kỳ trong một cảnh phim Election năm 2005 của Đỗ Kỳ Phong

Tuy nhiên, điện ảnh Hồng Kông sau 1997 đã thể hiện nỗi lo lắng bao trùm và sử dụng điều đó làm chất xúc tác cho dòng điện ảnh tội phạm phong phú. Ngoài những phim nổi bật như One Night in Mongkok của Nhĩ Đông Thăng và Election của Đỗ Kỳ Phong, phim nhạy cảm năm 2002, Vô gian đạo — cuộc truy đuổi vòng vo liên quan đến một cảnh sát nội gián và một sĩ quan cảnh sát biến chất — là minh chứng cho những ví dụ điển hình về sự thịnh vượng lâu bền trong thể loại này của điện ảnh Hồng Kông. Martin Scorsese đã chuyển thể Vô gian đạo thành The Departed đoạt bốn giải Oscar vào năm 2006, với Matt Damon, Leonardo DiCaprio và Jack Nicholson trong các vai chính.

Ngoài ra, rất nhiều phim tội phạm đầy sắc thái, ngụ ý và ấn tượng thu hẹp khoảng cách giữa thời đại bất ổn khi chuyển giao và những ngày tốt đẹp hơn đáng nghi ngờ của Better Days. Vào tháng 7, Liên hoan Thị giác Trung Quốc tại Anh chứng minh rằng ngành công nghiệp đa năng này của Hồng Kông có khả năng phục hồi khi đối mặt với nghịch cảnh, khi các phim tội phạm đương đại như Drifting và Shadows cho thấy sức mạnh điện ảnh lâu bền. Hai phim này được chiếu cùng với các tác phẩm kinh điển của những năm 2000 như PTU.

Cảnh phim Drifting năm 2021 của Lý Tuấn

Với việc PTU cũng được phát hành Blu-ray thông qua Eureka, AnOther đã chọn xem xét kỹ hơn năm ví dụ về thời kỳ phục hưng phim tội phạm đánh dấu nền điện ảnh Hồng Kông hậu chuyển giao — một đánh giá quan trọng khi các nhà làm phim trong khu vực phải đối mặt thách thức phía trước.


Một ví dụ điển hình về cách làm phim du kích thực sự, Made In Hong Kong là phim độc lập đầu tiên được hoàn thành ở Hồng Kông sau khi bắt đầu chuyển giao. Được thực hiện bằng những thước phim đã bỏ đi với các diễn viên mà đạo diễn Trần Quả tìm thấy trên đường phố, phim được sản xuất như một phản ứng trực tiếp trước nỗi thất vọng của Trần Quả đối với hệ thống trường quay Hồng Kông truyền thống và sự bứt rứt của giới trẻ trong giai đoạn đầu năm 1997.

Made In Hong Kong năm 1997 của Trần Quả là sự tương đồng xuyên suốt về cuộc khủng hoảng danh phận của khu vực này vào buổi bình minh của một sự biến hóa đầy lo âu

Câu chuyện liên quan đến một tên lưu manh vô pháp vô thiên Đồ Trung Thu, “không màng học hành, [và] không có chuyện gì làm ngoài long nhong trong sân chơi ném bóng, đánh nhau.” Nhưng sau khi chứng kiến cảnh một phụ nữ trẻ tự sát (trong một cảnh điềm báo Better Days rất đáng chú ý), cậu ta thực hiện nhiệm vụ của mình là chuyển hai bức thư được tìm thấy gần thi thể cô ấy. Hành trình của cậu đầy rẫy những giấc mơ ướt át, những vụ đập chai và tính khí tồi tệ, khi cậu cố gắng tìm chỗ của mình giữa đô thị ngổn ngang Hồng Kông.

Tác phẩm của Trần Quả là sự tương đồng xuyên suốt về cuộc khủng hoảng danh phận của khu vực này vào buổi bình minh của một sự biến hóa đầy lo âu. Bằng những cảnh ráp nối phong phú, bộ phim đi qua các địa danh như Sơn Đỉnh Lãm Xa (Peak Tram) và nghĩa trang bậc thang Bạc Phù Lâm, nhưng nó dường như bám rễ vào nhà vệ sinh công cộng, phòng ngủ chật chội và những con hẻm tồi tàn giữa những khu chung cư cao ngất của các dự án nhà ở thời bao cấp. Cảnh quay chuyển động chậm, khung hình đóng băng và những cảnh mơ màng nâng cao những hình ảnh màu bị nhòe nhoẹt, trước khi cuộc đối thoại cao trào của một đài phát thanh trích dẫn lời tuyên truyền chủ nghĩa Mao kết thúc phim trên một nốt cao đáng ngại. “Những người trẻ tuổi rất tràn đầy năng lượng. Chúng ta đặt hy vọng vào các bạn.”

Bằng những cảnh ráp nối phong phú, bộ phim đi qua các địa danh như Sơn Đỉnh Lãm Xa (Peak Tram) và nghĩa trang bậc thang Bạc Phù Lâm

Mặc dù có kinh phí chỉ 500.000 đôla Hồng Kông, Made In Hong Kong đã mang về ba giải thưởng Điện ảnh Hồng Kông (Kim Tượng) năm 1998, bao gồm Phim hay nhất và Đạo diễn Xuất sắc nhất. Thành công của Made In Hong Kong đã truyền cảm hứng cho hai phim tiếp theo của Trần Quả, với The Longest Summer và Little Cheung hoàn tất chùm ba phim chủ đề năm 1997.


Được phát hành định dạng Blu-ray lần đầu tiên tại Anh vào tháng 5 năm 2021, phim ly kỳ hành động tiết tấu nhanh này là một tiếng nổ chói tai của một trong những đạo diễn nổi bật nhất “Thời Hoàng kim” của Hồng Kông trong thiên niên kỷ mới. Trước đây được biết đến với các phim như phim giả tưởng năm 1983 Zu Warriors from the Magic Mountain (một ảnh hưởng đáng chú ý đến Big Trouble In Little China của John Carpenter), và phim phiêu lưu hành động Hoàng phi Hồng năm 1991 với Lý Liên Kiệt, Time and Tide là sự trở lại của Từ Khắc sau khi vị đạo diễn này chuyển đến Hollywood một thời gian ngắn vì lo ngại rằng ông sẽ không thể làm việc ở Hồng Kông khi đã về với Trung Quốc.

Time and Tide năm 2000 là sự trở lại của Từ Khắc sau khi vị đạo diễn này chuyển đến Hollywood một thời gian ngắn vì lo ngại rằng ông sẽ không thể làm việc ở Hồng Kông khi đã về với Trung Quốc

Phim ly kỳ sôi nổi này liên quan đến một loạt các điểm cốt truyện đan xen: một bartender trở thành vệ sĩ liều lĩnh đã khiến cho cho một cảnh sát lưỡng tính có thai sau tình một đêm; một băng đảng Nam Mỹ cố gắng tấn công một tên trùm nổi tiếng của khu vực; một cựu côn đồ thấy mình bị hút trở lại thế giới tội ác khi đã cố gắng đi thẳng. Trong khi đó, sự hỗn loạn dường như lờ mờ hiện ra ở phía chân trời khi phim tiến gần hơn đến một cuộc tranh cãi hỗn loạn (“Chào mừng đến với thành phố gián”, chế nhạo một kẻ vũ phu có mái tóc dreadlock — một tuyên bố dường như lơ lửng suốt bộ phim).

Kết hợp những phép chuyển nghĩa đen tối cổ điển với phong cách phù hợp thế hệ MTV, Time and Tide nợ những phim của Vương Gia Vệ do năng lượng làm phim sáng rực của nó. Chỉnh sửa nhanh, các đoạn cắt nhảy điên cuồng và máy ảnh cầm tay quyết định tốc độ đẩy adrenaline ngay từ đầu. Và nếu không phải vì các trận đấu ở quy mô ga tàu và parkour qua các khu nhà, bạn gần như có thể bị đánh lừa rằng bạn đang xem Trùng Khánh Sâm Lâm.

Nhậm Đạt Hoa trong một cảnh phim PTU năm 2003 của Đỗ Kỳ Phong

Kể từ khi thành lập công ty sản xuất độc lập Milkyway Image vào năm 1996, Đỗ Kỳ Phong chăm chỉ sáng tác đã khẳng định mình là một trong những nghệ sĩ điện ảnh thực sự của khu vực, xuất sắc trong các phim tội phạm đen tối theo phong cách của đạo diễn người Pháp Jean-Pierre Melville cũng như các siêu phẩm hành động đầy phong cách. Vào tháng 6 năm 2021, PTU đánh dấu phim thứ ba của Đỗ Kỳ Phong được phát hành Blu-ray thông qua chương trình ‘Master of Cinema’ được báo trước của Eureka, củng cố danh tiếng Đỗ Kỳ Phong là một ông lớn phim tội phạm Y2K Hồng Kông.

Phim nhân vật dẫn dắt này theo chân một nhóm cảnh sát ngày càng thối nát khi cuộc săn lùng khẩu súng bị đánh cắp của một trung sĩ biến thành một cuộc rượt đuổi mèo và chuột bạo lực khắp khu Cửu Long về đêm. Nhưng không giống như phim cớm-đấu-cướp thông thường mà bạn nghĩ, những cảnh hành động ít ỏi trong PTU chỉ đơn thuần là nhấn mạnh trạng thái cân bằng bấp bênh, trong khi bầu không khí mạnh mẽ được xây dựng thông qua góc máy rộng, những màn lật mặt hồi hộp và những khoảng lặng căng thẳng.

Không giống như phim cớm-đấu-cướp thông thường mà bạn nghĩ, những cảnh hành động ít ỏi trong PTU chỉ đơn thuần là nhấn mạnh trạng thái cân bằng bấp bênh, trong khi bầu không khí mạnh mẽ được xây dựng thông qua góc máy rộng, những màn lật mặt hồi hộp và những khoảng lặng căng thẳng

Chất xúc tác cho tất cả là vụ hành quyết của xã hội đen trong một cửa hàng thức ăn nhanh ở phần mở đầu phim - một sự kiện mô phỏng vụ án tội phạm có thật xảy ra trong thành phố một năm trước khi phim phát hành. Doanh nhân Harry Lam đã bị sát thủ hội tam hoàng hành quyết khi đang ngồi ăn sáng tại quán trà Luk Yu. Kẻ tấn công, một cựu diễn viên truyền hình, sau đó đã bị bắt và bị kết án tử hình ở Đại lục. Trong khi đó, câu chuyện rộng hơn liên quan đến khẩu súng bị mất của một cảnh sát phản ánh trường hợp khét tiếng của Từ Bộ Cao, một sĩ quan cảnh sát hoang tưởng đã sát hại một cảnh sát, cướp súng của anh và cướp một ngân hàng vào năm 2001.

Chủ đề về cảnh sát tham nhũng và tàn bạo chắc chắn sẽ gây được tiếng vang lớn ngày nay ở cả Hồng Kông và toàn cầu. Với nỗ lực căng thẳng, tâm trạng và đầy suy ngẫm này, Đỗ Kỳ Phong đã được trao giải Đạo diễn xuất sắc nhất tại Giải thưởng Điện ảnh Hồng Kông năm 2004, và PTU nhận thêm chín đề cử trong năm đó. Phim đã vuột giải Phim hay nhất vào tay Running on Karma — một phim ly kỳ hành động khác cũng Đỗ Kỳ Phong.

Trong Dream Home năm 2010 của Bành Hạo Tường, diễn viên kiêm nhà sản xuất Hà Siêu Nghi hóa thân một nhân viên tổng đài bị điên loạn khi khát vọng làm chủ của cô bị một xã hội được định nghĩa bằng nam tính độc hại và một thị trường nhà ở cắt cổ cản trở

“Kể từ khi chuyển giao, thu nhập của người Hồng Kông đã tăng lên một phần trăm,” đó là phần nguệch ngoạc mở đầu Dream Home của Bành Hạo Tường. “Nhưng chỉ trong năm 2007, giá nhà đã tăng 15 phần trăm. Một cuộc khảo sát năm 2007 cho thấy thu nhập trung bình hằng tháng ở Hồng Kông là 10.100 đôla Hồng Kông một người… [Chưa hết] một căn hộ rộng khoảng 56 mét vuông có giá hơn 7 triệu đôla Hồng Kông.”

Lấy cảm hứng từ cả phim hạng B của Hollywood và thời kỳ bùng nổ kinh dị Đông Á vào đầu những năm 2000, Dream Home là về sát nhân Hồng Kông đoạt mạng chỉ bằng một nhát vào tĩnh mạch cảnh. Diễn viên kiêm nhà sản xuất Hà Siêu Nghi hóa thân một nhân viên tổng đài bị điên loạn khi khát vọng làm chủ của cô bị một xã hội được định nghĩa bằng nam tính độc hại và một thị trường nhà ở cắt cổ cản trở. Và trong khi bối cảnh của phim ở Hồng Kông — một trong những nơi đông dân cư nhất trái đất — làm tăng xu hướng châm biếm, phim cộng hưởng mạnh mẽ với giá nhà tăng vọt ở Anh ngày nay.

Với vô số điều cấm kỵ bị phá vỡ — mổ bụng đẫm máu, chặt dương vật, quan hệ ba người và ma túy là một vài trong số đó — phim được xếp hạng III đã bị kiểm duyệt ở Hồng Kông và bị cấm hoàn toàn ở Singapore. Công ty sản xuất phim độc lập 852 Films của riêng Hà Siêu Nghi, đã hỗ trợ Dream Home từ đầu, từ đó cũng trở thành một triển vọng quốc tế — thu hút các đạo diễn Luc Besson (Léon: The Professional) và ứng cử viên từng được đề cử Giải thưởng Viện Hàn lâm Mike Figgis (Leaving Las Vegas) đến Hồng Kông cho một bộ đôi phim vào năm 2021.

Với vô số điều cấm kỵ bị phá vỡ — mổ bụng đẫm máu, chặt dương vật, quan hệ ba người và ma túy là một vài trong số đó — Dream Home được xếp hạng III đã bị kiểm duyệt ở Hồng Kông và bị cấm hoàn toàn ở Singapore

Trước khả năng bị tăng cường kiểm duyệt, Hà Siêu Nghi và 852 Films đã bắt đầu sản xuất phim đồng thời ở phương Tây. Phim ly kỳ về ma túy đồng tính nữ, dựng ở Los Angeles, báng bổ kinh thánh, Habit (có sự tham gia của Bella Thorne, Andreja Pejic, và Paris Jackson trong vai Chúa Giêsu) đã gây ra một cơn bão tranh cãi trước khi phát hành: một bản kiến nghị có chữ ký của hơn 370.000 người đã kêu gọi cấm phim do nội dung báng bổ.


Đạo diễn Tằng Quốc Tường từng là biên kịch và nhà sản xuất hiện trường của Dream Home. Một thập kỷ sau, anh đã làm nên lịch sử với Better Days, phim Hồng Kông đầu tiên được đề cử Oscar Phim truyện quốc tế hay nhất sau 27 năm.

Better Days của Tằng Quốc Tường ban đầu có cảm giác giống như phim về nhà tù hơn là phim dành cho tuổi trẻ. Chỉ khi Trần Niệm (Chu Đông Vũ) đau khổ tìm thấy niềm an ủi trong sự đồng hành của một gã du côn vô gia cư (Dịch Dương Thiên Tỉ), cuộc đời cô mới có vẻ vào ngã rẽ

Phim của Tằng Quốc Tường vẽ nên một bức tranh sống động: chuyện về một cô gái tuổi vị thành niên bị hành hạ thể xác ở trường sau cái chết của một người bạn cùng lớp, Better Days ban đầu có cảm giác giống như phim về nhà tù hơn là phim dành cho tuổi trẻ. Chỉ khi Trần Niệm đau khổ tìm thấy niềm an ủi trong sự đồng hành của một gã du côn vô gia cư, cuộc đời cô mới có vẻ vào ngã rẽ — nhưng với kỳ thi tuyển sinh đại học tàn bạo ở Trung Quốc đang chờ và những vụ lợi tội phạm bám riết người bạn duy nhất của cô, thế giới của cô lại bấp bênh.

Được phát hành trong bối cảnh những cuộc biểu tình sôi sục ở Hồng Kông, Better Days là dấu hiệu của một xã hội có tương lai ngày càng khó khăn. “Khoa học viễn tưởng và tiểu thuyết dần trở nên phổ biến,” giáo sư của Đại học Baptist Hồng Kông, tiến sĩ Enoch Tam, nói với The Telegraph vào tháng 4, nhưng đối với sinh viên làm phim hiện tại, ông nói, “những câu chuyện đen tối giờ chiếm ưu thế.”

Nhưng với kỳ thi tuyển sinh đại học tàn bạo ở Trung Quốc đang chờ và những vụ lợi tội phạm bám riết người bạn duy nhất của cô, thế giới của cô lại bấp bênh

Cuối cùng thì phim đã không mang về giải Oscar. Nhưng với tổng doanh thu hơn 230 triệu đôla Mỹ trên toàn thế giới và vô số Kim Tượng nhận được tại Giải thưởng Điện ảnh Hồng Kông năm 2020, bộ phim tâm lý gây tiếng vang của Tằng Quốc Tường đã mang đến hy vọng về tương lai của ngành công nghiệp điện ảnh Hồng Kông, ngay cả khi khu vực này một lần nữa phải đối mặt với tương lai không chắc chắn.