Ngay trong và về chính bản thân bộ phim, Avengers: Infinity War — bộ phim thứ ba tập hợp nhiều siêu anh hùng Marvel — chuyển ngày phát hành lên một tuần, từ ngày 4 tháng 5 lên ngày 27 tháng 4, không đáng kể đến thế. Ngày phát hành phim thay đổi suốt ấy mà, mặc dù hiếm khi dời sát thế này và hiếm khi là phim lớn như vậy. (Một bộ phim như Infinity War thường dời ngày phát hành trước cả năm trời và sau đó làm mọi người sợ mà lảng tránh.)

Avengers: Infinity War/Cuộc chiến Vô Cực hạ trại vào tháng 4 là tín hiệu cuối cùng cho thấy mùa phim hè mãi mãi không còn

Nhưng bao năm, “mùa phim hè” đã được hiểu là bắt đầu vào cuối tuần đầu tiên của tháng 5 và kết thúc vào đầu tháng 8, mà sự dịch chuyển đó đã là từ khi “mùa phim hè” vốn bắt đầu vào kỳ cuối tuần Lễ Chiến sĩ trận vong cuối tháng 5, cho đến cuối tuần Lễ Lao động vào đầu tháng 9. Vấn đề là mùa phim kết nối với mùa hè thực sự luôn không dứt khoát (vì nó thường tự hết hơi vào tháng 8) và liên quan rất nhiều với cảm giác mơ hồ, lãng đãng khi thời tiết trở nên ấm hơn.

Thế rồi, khi bản thân trái đất nóng lên, mùa phim hè đã lan khắp cuốn lịch như sắn dây, và Cuộc chiến Vô Cực hạ trại vào tháng 4 là tín hiệu cuối cùng cho thấy mùa phim hè mãi mãi không còn. (OK, tháng nào cũng được trừ tháng giêng.) Dưới đây là ba lý do lớn.

1. Phần lớn các bộ phim được làm bây giờ sẽ là “phim hè”

Kể từ khi Jaws phát hành vào năm 1975, lịch phim đã được chia thành ba giai đoạn dài khoảng bốn tháng. Từ tháng 1 đến tháng 4, các hãng phát hành phim nhắm vào khán giả trưởng thành, nhưng không có mã bề ngoài danh giá. Đôi khi, những phim này đáng bị vứt; cũng có khi chúng lại trở thành kinh điển. Nhưng bốn tháng đầu năm luôn chậm chạp hơn một chút, thường bị các phim từ năm trước trụ lại chiếm lĩnh.

Star Wars, phát hành tháng 5 năm 1977, là một trong hai phim (cùng với Jaws năm 1975) khai sinh mùa phim hè như chúng ta biết

Rồi tháng 5 đến và mang mùa phim hè theo cùng, và đến lúc qua hè, đó là thời gian cho mùa thu và những phim uy tín câu Oscar nổi lên, với một nhúm phim lớn dành cho gia đình. Tháng 1 và tháng 9 vận hành như những vùng đất không người kỳ lạ, chỗ cho các hãng phim đổ những thứ rác rưởi không hiệu quả. Tất nhiên, bạn có thể chỉ ra những ngoại lệ — những phim uy tín phát hành trong mùa hè hoặc phim bom tấn phát hành vào mùa thu. Nhưng nói chung, ai nấy tuân thủ làn đường của mình.

Nhưng phim bom tấn dần dần cất lẻn ra khỏi mùa hè và bắt đầu tiếp quản mọi ngóc ngách trên cuốn lịch. Black Panther, phim đình đám trị vì thời điểm này, có lẽ sẽ kiếm được tiền ở Mỹ nhiều hơn Titanic (chưa trượt giá lạm phát), và nó được phát hành vào tháng 2. Tương tự, It/Chú hề ma quái, chuyển thể cuốn tiểu thuyết kinh dị được yêu thích có tiềm năng bom tấn, đã trở thành một ‘hit’ lớn khi được phát hành vào tháng 9 năm 2017.

Và cứ xem tháng 3 và tháng 4 năm 2018, bạn sẽ thấy mọi thứ từ A Wrinkle in Time đến Pacific Rim: Uprising đến Ready Player One đến Rampage — tất tật những phim kiểu nào thì cũng phù hợp với khuôn bom tấn. Không phải tất cả những phim này đều thành công lớn, nhưng tất cả đều có kinh phí tầm cỡ, những câu chuyện dư dật cơ hội để hoành tráng, và tập trung vào hiệu ứng thị giác mãn nhãn có thể dễ bán trên áp phích và trong trailer cho người xem khắp thế giới.

Pacific Rim: Uprising

Hứa hẹn của phim bom tấn là nó sẽ cho bạn thấy những thứ bạn không thể thấy ở đâu khác. Việc thực hiện lời hứa này thường là cho bạn thấy những thứ bạn đã thấy ở chỗ khác rồi, được trình bày hơi khác một chút thôi.

Tất cả là để nói rằng Hollywood bây giờ chủ yếu làm phim bom tấn. Nó ngày càng chật vật làm phim ở mức “kinh phí trung bình”, nghĩa là phim có chi phí hơn 5 triệu đôla nhưng ít hơn 70 triệu đôla, chẳng hạn. Những phim này từng là kế sinh nhai của các hãng phim, và toàn những phim kinh điển lâu đời nhất. Nhưng những phim như vậy thì khó bán ở nước ngoài, và với đà suy sụp khán giả xem phim người lớn (ngày càng chỉ chờ để xem phim ở nhà), chúng cũng đang ngày càng khó bán cả ở Mỹ.

Thi thoảng vẫn có, một trong số những phim đó — một Gone Girl hay Hidden Figures hay American Sniper — sẽ đột phá, nhưng chyện này xảy ra đủ hiếm để mà những phim siêu kinh phí thực sự trở thành mạo hiểm tốt hơn. Đúng, một số phim thất bại, nhưng một phim bom tấn thành công có thể kiếm được hơn 1 tỉ đôla toàn thế giới. Nhiêu đó có thể cấp vốn cho cả đống phim bom tấn khác, cũng như thi thoảng các phim kinh phí siêu nhỏ (dưới 5 triệu đôla) thường là phim kinh dị hoặc phim hài, có khán giả tích hợp sẵn đảm bảo lợi nhuận vừa phải, với tiềm năng lời nhiều hơn nếu phim thực sự đột phá (xem: Get Out).

Thế nên nếu Hollywood đang làm chủ yếu là phim bom tấn, nó cần chỗ để đặt tất cả chúng vào. Điều này dẫn chúng ta đến lý do số 2.

2. Mùa hè đã trở nên quá đông đúc

Star Trek Beyond xứng đáng được nhiều hơn

Hãy xem xét trường hợp của mùa hè năm 2016, khi hết phim này đến phim khác — X-Men: Apocalypse, Ghostbusters, Star Trek Beyond, Jason Bourne, v.v… — có kỳ cuối tuần ra mắt đầy hứa hẹn, để rồi rớt gần như ngay lập tức một tuần sau đó, khi phim khác ra rạp.

Khán giả cốt lõi của phim bom tấn — theo suy nghĩ truyền thống của Hollywood là nam ở cuối tuổi thiếu niên và đầu tuổi 20 — vẫn có mặt, nhưng khán giả gia đình lớn hơn vốn là thành phần biến một thành công khiêm tốn thành một siêu bom tấn thì không mặn mà. Thật vậy, hai phần ba phim thành công nhất của mùa hè năm 2016 ấy là phim hoạt hình thú biết nói. Rõ là khán giả gia đình đặt phim hoạt hình lên trên các lựa chọn khác, để lại phim bom tấn chỉ còn khán giả cốt lõi, không đủ sức chống đỡ khi kỳ cuối tuần mở màn qua đi.

Hiệu ứng này đã được lặp lại vào mùa hè năm ngoái, khi có vẻ như mọi phim nào không có tựa là Wonder Woman đều chật vật để đột phá. Đa dạng về thể loại và mức độ đánh giá của giới phê bình — Pirates of the Caribbean 5, Transformers 5, War for the Planet of the Apes, và thậm chí Spider-Man: Homecoming — thường mở màn kém các phần phim trước trong chuỗi và vẫn bị sụt giảm hơn 60% ở tuần thứ hai, vì thị trường đông nghẹt phim hơn.

Spider-Man: Homecoming hè 2017 cũng không trụ nổi ở tuần thứ hai

Các hãng đã phải xem xét cả cuốn lịch và thấy những phim thắng lớn trong mùa lễ có thể trình chiếu hết tuần này đến tuần khác với tiềm năng đứng đầu phòng vé, thường bởi vì rạp chiếu đỡ đông nghẹt phim bom tấn lớn. (Mùa lễ còn cung cấp hai tuần tròn khi nhiều đứa trẻ không phải đi học và bố mẹ thường đỡ bận rộn trong công việc, những thứ mà thời gian còn lại của năm không thể có). Và thế rồi những phim như Captain America: The Winter Soldier (phát hành tháng 3 năm 2014) và It và Black Panther đã trở thành đột phá lớn trong những giai đoạn trên lịch vốn không phải lúc nào cũng thân thiện với phim bom tấn.

Giờ thì dễ dàng đưa ra một cảnh báo ở đây. Ba phim trên đều có những ưu điểm tích hợp vượt trội để mở chỗ trên lịch, nhất là khi tất cả đều ra rạp vào thời điểm khán giả cốt lõi của chúng đói phim để xem.

Nhưng cũng khó tranh luận rằng Black Panther hạ bệ được Titanic nếu đổi ngày phát hành với Infinity War và phải lo lắng ba tuần nữa thì tới Deadpool 2 và bốn tuần nữa thì có Han Solo. (Tuy nhiên, Black Panther có thể đủ mạnh — nó hất cẳng A Wrinkle in Time, nhờ thế mạnh với khán giả gia đình, được chứng minh bằng ngày thứ bảy thắng đậm, vốn là ngày dành cho gia đình.)

Black Panther nhờ vào thế mạnh với khán giả gia đình

Thật vậy, trớ trêu khi xu hướng này tiếp tục tăng tốc, đáng ngạc nhiên là lịch phát hành hè thực sự của năm 2018 hơi ít phim bom tấn so với mùa xuân. Đúng, có những phim Marvel và Pixar thông thường và phần tiếp theo của Jurassic World. Nhưng so với hè 2016 và 2017, có cảm giác hè 2018 hết sức rộng mở — đặc biệt là so với hai tháng cuối năm, sẽ có Aquaman, phim X-Men mới, phần tiếp theo của Wreck-It Ralph và một vài phim khác.

Một hãng phim dám nghĩ dám làm để mắt nhắm đến phim đối trọng có thể nghĩ tới việc tung ra một trong những đấu thủ Oscar thiên về khán giả người lớn của mình vào cuối tháng 7, kiểu-Dunkirk, rồi xem chuyện gì sẽ xảy ra.

3. “Mùa phim hè” luôn là một ảo tưởng — và định nghĩa của chúng ta về “phim hè”

Mô hình đã trở nên gần như quen thuộc. Một số đạo diễn mới ‘hot’ đột phá bằng một phim độc lập, họ được trao chìa khóa một phim bom tấn ‘khủng’, và sau đó họ chìm hoặc bơi. Ví dụ, hãy xem Josh Trank, đi từ bộ phim kinh phí thấp Chronicle năm 2012 đến phim truyện tranh Fantastic Four năm 2015, hay Colin Trevorrow, nhảy từ Safety Not Guaranteed năm 2012 đến Jurassic World năm 2015.

Thực sự, mùa phim hè đã chết khi những phim Star Wars mới bắt đầu phát hành vào dịp Giáng sinh

Kiểu tiến lên chậm rãi điển hình của sự nghiệp đạo diễn, trong đó họ được giao một phim chuỗi lớn chỉ sau khi họ chứng minh họ có thể xử lý nó, ngày càng trở thành chuyện của quá khứ. Ngay cả một người như Ryan Coogler, đạo diễn Black Panther, đã làm phim kinh phí trung bình giữa phim độc lập đột phá và phim bom tấn lớn, vẫn kết thúc bằng việc làm phim kinh phí trung bình trong một phim chuỗi lớn (Creed ăn theo Rocky).

Có một lý do đơn giản: Chắc chắn, hầu hết mọi người ở Hollywood đều muốn giành giải Oscar, và chắc chắn, hầu hết họ đều hiểu rằng thành công lớn có thể đến từ bất kỳ đâu. Nhưng bởi vì phim bom tấn là đặt cược chắc chắn nhất, là nơi các hãng phim ngày nay dồn năng lượng của họ vào. Thuật ngữ “IP” đáng sợ (viết tắt của intellectual property: sở hữu trí tuệ, thường liên quan đến một thương hiệu mang tính biểu tượng) đã trở thành cách tốt nhất để làm một bộ phim hay chương trình truyền hình thành công, dựa trên ý niệm cho rằng người ta thà xem cái gì họ đã quen thuộc hơn là cái gì mới.

Và thực sự, Hollywood không sai về điều này. Một thành công cỡ Get Out không đi tới đâu so với thành công của It, và cả hai đều nhợt nhạt so với Star Wars: The Last Jedi. Có cảm giác mùa phim hè ở khắp mọi nơi bởi vì các hãng phim nhận ra cách tốt nhất để kiếm tiền không chỉ là kéo dài mùa phim hè vào mọi tháng trong năm, mà là mở rộng các mùa phim hè đã qua vào tương lai gần. Năm nay Vũ trụ Điện ảnh Marvel đã 10 tuổi. Star Wars là 41.

Solo: A Star Wars Story ra rạp hè 2018

Bây giờ thì dễ quên, nhưng bom tấn đột phá The Matrix đâu có phát hành vào mùa hè năm 1999 mà vào tháng 3 năm đó. Tương tự, bộ phim thành công đình đám được đề cử Oscar phim hay nhất The Sixth Sense ra mắt vào tháng 8 năm 1999, vào một trong những kỳ cuối tuần cuối cùng của mùa phim hè. Tuy nhiên, định nghĩa “phim hè” cũng rộng hơn vào năm 1999, và có nghĩa chính xác là “một phim phát hành vào mùa hè”.

Định nghĩa đó đã càng lúc càng bị thu hẹp khi chúng ta tiến sâu hơn vào thế kỷ 21, và “phim hè” ngày càng trở nên có nghĩa là “một phim bắp rang trong một chuỗi phim lớn.” Chúng ta đã hồi sinh hầu hết các phim chuỗi lớn của những năm 80 và 90 (trừ Back to the Future và Jaws), và chúng ta ngày càng không có gì để thể hiện cho chúng. Nhưng thành công của mọi thứ từ Star Wars: The Force Awakens đến Jumanji: Welcome to the Jungle đảm bảo Hollywood sẽ tiếp tục cố gắng.

Thật sự, năm 1999 thú vị theo một cách khác, vì nó đã chứng kiến sự lên ngôi của định nghĩa mới về “phim hè” nhờ màn ra mắt (tháng 5) của bộ phim mùa hè tinh túy Star Wars Tập 1: The Phantom Menace — một bộ phim người ta đã xem đi xem lại, cố gắng thích nó.

Ralph Breaks the Internet: Wreck-It Ralph 2

Lúc đó, tác giả đã cho là mùa phim hè không bao giờ còn như cách chúng ta hiểu bây giờ về mục đích của nó. Chắc chắn, các hãng để dành những phim bắp rang lớn nhất của họ để phát hành vào tháng 5, 6 hoặc 7, và hầu hết họ vẫn làm vậy. Nhưng họ luôn lập trình những thứ trung dung hơn quanh năm, và họ đã không dựa vào phim chuỗi như bây giờ. Không phải mùa phim hè chiếm hết lịch năm; mà là mọi thứ khác đã biến mất sạch.