Tương lai của siêu anh hùng có gì cho cả khán giả lẫn Hollywood?

Dù dòng phim nhạc kịch chưa từng lùi hẳn vào quên lãng, tính quan trọng của nó dần dà bắt đầu giảm đi. Hollywood những năm 50 sớm mê mẩn phim Viễn Tây. High Noon (1952), Shane (1953) và The Searchers (1956) đã giúp củng cố thể loại này thành màn tiêu khiển quốc dân không hơn không kém, được thể hiện đầy đáng nhớ qua màu sắc ấn tượng. Nhưng không ai đánh bại được thời gian, và dù Tân-Viễn Tây đã có màn quay lại be bé trong những cách nhất định, nhóm phim này khó mà đứng đầu hạng mục giải trí ngày nay.

Bài học vẫn là thế: chẳng có thứ hay ho nào là kéo dài mãi ở Hollywood.

Người khổng lồ văn hóa hiện thống trị các cụm rạp và màn ảnh nhỏ là thể loại siêu anh hùng. Nhưng không như những võ sĩ hạng nặng trước đây của Hollywood đã đến và đi như Blockbuster hay Quibi, dòng phim áo choàng và mặt nạ đã trở thành hơn cả một xu hướng. Chúng là dòng máu nuôi sống toàn bộ mô hình kinh tế của ngành giải trí lúc này. Thói hoài nghi liên kết với ý tưởng về “cơn ngán siêu anh hùng” đã kéo dài 20 năm, nhưng thể loại này vẫn mạnh hơn và phổ cập hơn bao giờ hết.

Avengers: Endgame đóng vai trò phần kết cho một mùa hay một phần phim cho hiện thân MCU đầu tiên, như một đường thoát hợp lý cho những người hâm mộ qua đường

Vũ trụ Điện ảnh Marvel (MCU) của Disney, Vũ trụ DC Mở rộng (DCEU) của Warner Bros., Vũ trụ Nhân vật Marvel của Sony và cú thúc đẩy tầm cỡ ngân hà từ truyền thông đa phương tiện bao quanh chất liệu siêu anh hùng đã giữ cho thể loại này thống trị bằng sự mở rộng và tiến hóa đều đặn. Sau 20 năm có sự quan tâm tăng lên, mối đe dọa về cơn ngán siêu anh hùng ít nhiều đã bị quên đi. Bong bóng chưa bị chọc vỡ và có lẽ còn lâu mới bị. Nhưng điều đó không nghĩa thể loại này có thể bất động hay chững lại. Những thách thức vẫn lấp ló đằng xa.

Siêu anh hùng đã thành cỗ máy bơm tiền ở Hollywood ra sao

Những phim Superman bản gốc của Christopher Reeve trong những năm 70 và 80 đã sóng đôi đẹp đẽ với Star Wars để biến đổi khoa học-giả tưởng thành một làn đường bom tấn có thể kiếm tiền. Batman (1989) của Tim Burton phát triển thành một hiện tượng hoàn chỉnh. Nhưng thập kỷ 90 biến chất liệu truyện tranh thành một câu nói đùa ở Hollywood với cuộc diễu hành bất tận những thất bại tệ hại. Blade (1998), X-Men (2000) và Spider-Man (2002) đều góp công thay đổi khái niệm đó. Nhưng có thể nói là dịch chuyển mạnh mẽ nhất cho sự phát triển của phim siêu anh hùng còn chẳng bắt đầu với nhân vật truyện tranh.

The Dark Knight Rises của Nolan là một hiệp ước về phân chia giai cấp kinh tế-xã hội chứa nhiều cảnh hành động

“Năm 2002, việc The Bourne Identity chuyển đổi cách số đông nhìn nhận điệp viên đã bắt James Bond được thể hiện lại thành một điệp viên bụi bặm hơn do Daniel Craig thủ vai trong Casino Royale,” Jason Cherubini, đồng sáng lập và Giám đốc Tài chính của Dawn’s Light Media, công ty sản xuất phim và truyền thông chủ yếu sản xuất phim lẻ thể loại hành động và gay cấn, nói với Observer. “Sự chuyển đổi sang tính thực tế bụi bặm trong các chuỗi phim bom tấn được phản ánh trong Batman của Christopher Nolan.”

Từ đó, giải trí siêu anh hùng trên màn ảnh thường mở rộng các vũ trụ điện ảnh qua nhiều tài sản và phương tiện thường chạm tới các thể loại khác nhau. The Dark Knight Rises của Nolan là một hiệp ước về phân chia giai cấp kinh tế-xã hội chứa nhiều cảnh hành động. Captain America: The Winter Soldier của Marvel là phim ly kỳ thuộc dòng gián điệp. Trước khi bị Disney thâu tóm, các phim của Fox thuộc các thể loại khác — với Logan, một phim Tân-Viễn Tây, và Deadpool, một phim hài tục — chỉ tình cờ là chứa các nhân vật truyện tranh.

Captain America: The Winter Soldier của Marvel là phim ly kỳ thuộc dòng gián điệp

“Việc công chúng tiêu thụ giải trí chấp nhận sự mở rộng của những gì được coi là ‘phim siêu anh hùng’ đã vượt ra ngoài Marvel,” Cherubini nói. “Dù có những sai lầm khi tạo ra vũ trụ điện ảnh chung của họ, DC đã làm được một phim gai góc về sức khỏe tinh thần qua quan điểm của một nhân vật được nhiều người biết, Joker.” Dù yêu hay ghét, việc Joker thu về 1 tỉ USD ở phòng vé toàn cầu nói lên rất nhiều về chiến lược.

DC đã tiếp tục thành công đó ở thế giới truyền hình bằng việc nhắm tới khán giả trẻ với Vũ trụ Arrow (Arrowverse) của đài CW và định hướng lại một số tài sản siêu anh hùng để kể những câu chuyện không điển hình như Doom Patrol và Harley Quinn. Giờ, các phim truyền hình Marvel trên Disney+ cũng đang trao cơ hội cho những nhân vật hạng hai lên sân khấu theo nhiều cách đẩy MCU tiến lên qua những hướng kể chuyện độc đáo. Có lúc nào khác ta thấy một phim truyền hình dựa trên truyện tranh hoàn toàn và nhất nhất bám vào biến tấu thể loại truyền hình hài tình huống thời xưa chưa? Ở chiều đối nghịch, Watchmen của HBO đảo ngược thể loại siêu anh hùng để làm dày tư liệu gốc và cho ra phim truyền hình chất lượng được đông đảo khen ngợi, thay vì bắt chước mờ nhạt những gì đang thịnh hành trong dòng suy nghĩ đương đại.

Logan là một phim Tân-Viễn Tây

Mở rộng ra ngoài các vũ trụ chính của Marvel và DC sẽ luôn là một triển vọng không ổn định. Invincible của Amazon tận dụng sự quen thuộc của khán giả với thể loại này để mang đến những cú sốc được đầu tư bắt rễ từ nhạy cảm máu me và trưởng thành. Jupiter’s Legacy của Netflix là một mớ hỗn độn không rõ ràng và đắt đỏ. Vậy nên cho những người hùng mới bước vào bức tranh, họ sẽ phải tìm được góc độ lôi kéo sự chú ý và tách biệt bản thân khỏi những món ăn bão hòa quá độ đi trước.

Những thách thức mà thể loại siêu anh hùng phải đối mặt lúc này

Cơn ngán siêu anh hùng đã không còn là một mối đe dọa hiển nhiên bất chấp thất bại của các dự án gần đây như Jupiter’s Legacy, Bloodshot hay Hellboy. Nhưng điều đó không có nghĩa là thị trường Mỹ không bị thừa mứa.

Deadpool là một phim hài tục

“Với màn bạc, việc sản xuất trong hiện tại và tương lai sẽ ngày càng bị thúc đẩy bởi thị trường nước ngoài,” Kendall Phillips, giáo sư khoa Nghệ thuật Hình ảnh và Biểu diễn thuộc Đại học Syracuse giảng dạy Thuật hùng biện trên phim: Vũ trụ Điện ảnh Marvel, nói với Observer. “Những thị trường này có thể chưa có tiếp xúc nhiều bằng, nên những phim siêu anh hùng thị giác có thể vẫn còn tuổi thọ. Dù tôi ngờ là phim siêu anh hùng bom tấn có thể bắt đầu mất sức hút với một số người.”

Phillips chỉ ra Avengers: Endgame, đóng vai trò phần kết cho một mùa hay một phần phim cho hiện thân MCU đầu tiên, như một đường thoát hợp lý cho những người hâm mộ qua đường. Với Marvel đang tăng tốc Giai đoạn 4, không sai khi tự hỏi họ có thể huy động được sức hút rộng rãi suốt một tuyến truyện lay chuyển vũ trụ lớn lao nữa không. Có thể đó là một lý do khiến Marvel chuyển dần sự tập trung sang dịch vụ trực tuyến.

Jupiter’s Legacy của Netflix là một mớ hỗn độn không rõ ràng và đắt đỏ

“Về văn hóa, tôi tự hỏi câu chuyện siêu anh hùng có thể mang tính đương thời ra sao,” Phillips nói tiếp. “Dù phim siêu anh hùng cũng phần nhiều về kẻ phản diện và đôi lúc là những người hùng thành người xấu, nhưng ở cốt lõi chúng là về sự lạc quan. Superman luôn làm điều đúng đắn và cuối cùng sẽ thắng. Thanos có thể chiến thắng trong Infinity War, nhưng ta biết trong Endgame những người hùng sẽ cứu lấy thế giới. Tôi không hoàn toàn thuyết phục là khán giả đang cảm nhận được sự lạc quan đó ở thời điểm này.”

Trong cuốn sách sắp ra mắt của ông, A Cinema of Hopelessness, Phillips viết về MCU và chỉ ra trong khi đây là những câu chuyện về chiến thắng của người hùng, chúng cũng đầy rẫy những tuyến truyện về mất lòng tin, phản bội và thậm chí thất bại. Sau nhiều năm chính trị rối ren và 18 tháng đại dịch toàn cầu, tâm trạng đen tối này có thể còn dâng cao hơn trong văn hóa ở thời điểm hiện tại.

“Mọi chuỗi phim ngoại trừ James Bond đều khiến người ta mệt mỏi,” Barry London, nguyên phó chủ tịch tập đoàn điện ảnh tại Paramount Pictures, nói với Observer. “Như mọi thứ trên đời, khán giả sẽ tiếp tục ủng hộ phim cho đến khi thị trường khô cằn, ý tưởng cạn kiệt và nhà điều hành không còn nữa.”

Ngày càng nhiều những nhân vật và tài sản mờ nhạt hơn — như The Boys của Amazon — sẽ dẫn đầu

Cuộc tiến hóa siêu anh hùng tiếp theo sẽ cho ta điều gì

Hỗn loạn đã dạy chúng ta rằng sự thích nghi và tiến hóa là những gia vị cần thiết cho tuổi thọ. Chúng ta sẽ thấy việc mở rộng xa hơn những câu chuyện siêu anh hùng được kể tiếp bởi nhu cầu là mẹ đẻ của phát minh. Với Marvel lấy lại quyền về X-Men và Fantastic Four, trong nhiều năm tới khán giả sẽ thấy những phiên bản mới của những nhân vật biểu tượng này. Nhưng MCU cũng thông minh cho phép những người hùng xưa hơn như Iron Man của Robert Downey Jr và Captain America của Chris Evans khéo léo hiện diện và giới thiệu những người hùng mới thế chỗ họ.

“Đó là chiến lược để khôi phục mối quan tâm và nối dài nó thay vì cứ để cùng những người hùng đã được biết đến này tiếp tục cho đến khi khán giả chán họ,” London nói.

Sweet Tooth mới phát hành trên Netflix, dựa trên truyện tranh DC Vertigo

Nhưng ngày càng nhiều những nhân vật và tài sản mờ nhạt hơn — như The Umbrella Academy của Netflix và The Boys của Amazon — sẽ dẫn đầu. (Đừng quên, Iron Man từng được coi là một nhân vật hạng B trước khi Marvel và Robert Downey Jr. biến anh thành một biểu tượng toàn cầu.)

Với công chúng tiếp tục đón nhận các câu chuyện từ truyện tranh thành giải trí đại chúng, Hollywood đã liên tục theo đuổi cái rương chiến lợi phẩm chứa tài sản trí tuệ truyện tranh gần như không đáy. Điều này đã mở cánh cửa cho Sweet Tooth mới phát hành trên Netflix, dựa trên truyện tranh DC Vertigo, cũng như bản chuyển thể Sandman sắp tới của Neil Gaiman. Ta cũng đã thấy những phim như V for Vendetta, 300 và Sin City làm ví dụ cho những truyện tranh không siêu anh hùng đã có những bản chuyển thể thành công trong vòng 20 năm qua. Những người hùng mới trên màn ảnh như RoboCop, Darkman, The Matrix và The Incredibles không phải không thể được phát triển thành công ngày nay, nhưng mức độ khó khăn trong việc này đã tăng ở cấp số nhân.

Concept art cho bản chuyển thể Sandman sắp tới của Neil Gaiman

Hơn nữa, tạo ra tài sản trí tuệ mới bằng phương tiện truyện tranh trước khi chuyển thể lên màn ảnh, tương tự như AWA đang làm, là một tương lai Cherubini mường tượng cho ngành:

“Ý tưởng nội dung siêu anh hùng nguyên tác mới đi thẳng đến màn ảnh có lẽ sẽ không trở thành chuẩn mực. Với quá nhiều tài sản trí tuệ được biết đến cần nuôi trồng và phát triển cho các dự án phim và truyền hình, tôi nghĩ nhiều khả năng ta sẽ thấy các tài sản trí tuệ nhỏ hơn có sẵn được phát triển hơn là thấy những gì hoàn toàn nguyên tác. Không phải để nói sẽ không có câu chuyện siêu anh hùng nguyên tác nào lên được màn ảnh, nhưng từ những gì tôi nghe được qua trò chuyện với các nhà làm phim độc lập, giờ họ cố gắng phát triển các ý tưởng thành truyện tranh trước thay vì cố tạo ra một phim điện ảnh hay phim truyền hình mới. Phát triển tài sản trí tuệ truyện tranh ít tốn kém hơn và cho phép nhà sáng tạo phát triển những tuyến truyện tiềm năng sau này sẽ lên phim, trong lúc xây dựng mức độ nhận biết với khán giả.”

Với Marvel lấy lại quyền về X-Men và Fantastic Four, trong nhiều năm tới khán giả sẽ thấy những phiên bản mới của những nhân vật biểu tượng này

Cơn ngán siêu anh hùng chưa có dấu hiệu ngấm bất chấp nhiều năm cảnh báo và một bãi hoang mạc đầy cạnh tranh chứa toàn phim thất bại. Nhưng điều đó không đảm bảo một đường băng vô tận cho sự trông ngóng từ khán giả. Cuối cùng, ngành giải trí cũng không khác bịt mắt chèo thuyền trong đêm là bao. Không ai biết họ sẽ đi về đâu.

“Những thứ này chạm đỉnh rồi chúng bắt đầu biến mất,” London nói. “Nhưng xu hướng phim có thể xoay vòng và là để khôi phục một ý tưởng. Cho mỗi quy luật, đều chẳng có quy luật nào. Nhưng nói chung phim mang tính giải trí thường sẽ thắng.”