Không lâu sau khi nhà đạo diễn anime huyền thoại, giờ đã 78 tuổi, tuyên bố vào năm 2013 rằng ông về hưu (không phải lần đầu tiên), hãng phim của ông, Studio Ghibli, đã ngừng sản xuất, kết thúc ba thập kỷ với hai bộ phim được đề cử Oscar, The Tale of the Princess Kaguya, và When Marnie Was There. Tin tức khiến người hâm mộ hoạt hình trên toàn cầu tự hỏi liệu các nhà sản xuất của những bộ phim được yêu thích như Princess Mononoke và Spirited Away có bao giờ làm thêm một bộ phim nào nữa không.

Một cảnh trong phim ngắn Kanini & Kanino từ tuyển tập phim ngắn Modest Heroes của hãng Ponoc phát hành rạp ở Mỹ. Một sự thay đổi so với đối thủ Ghibli thường chỉ chiếu phim ngắn ở bảo tàng của họ

Quyết định này cũng đưa tới các câu hỏi khác. Liệu Miyazaki — một trong những đạo diễn tham vọng và không mệt mỏi nhất thế giới có thể nghỉ hưu không? Và tất cả những bộ óc sáng tạo khác ở hãng phim sẽ làm gì?

Đối với nhà sản xuất của Ghibli, Yoshiaki Nishimura (Princess Kaguya), câu trả lời rất đơn giản, ít nhất là trên lý thuyết. Ông sẽ tạo ra hãng phim của riêng mình, thu hút một số tài năng hàng đầu trong các nhà làm phim hoạt hình ổn định sâu sắc từ Ghibli .

Kết quả là Studio Ponoc, bắt đầu hình hài vào năm 2015 tại Kichijoji, một khu phố ở phía tây Tokyo, nơi có nhà bảo tàng Ghibli và một trung tâm hoạt hình lớn của Nhật Bản. Mặc dù có khởi đầu khó khăn - ngân sách thấp và đội ngũ nhân viên được biết là “hai đến ba người” — Ponoc đã nhanh chóng mở rộng lực lượng của mình lên hơn 400.

Hayao Miyazaki trong phim tài liệu Never-Ending Man. Ông đã thôi nghỉ hưu để làm một phim nữa

Phim đầu tiên, Mary and the Witch’s Flower, đã thành công, trở thành một trong những phim thành công phòng vé lớn nhất Nhật Bản năm 2017. Phim thứ hai, Modest Heroes, được phát hành ở Mỹ từ ngày 10/1.

Quá trình chuyển đổi trông khá liền mạch cho đến khi Miyazaki tuyên bố vào năm 2017 — thật bất ngờ! — ông thôi nghỉ hưu để tái xuất chỉ đạo thêm một phim nữa. Lý giải rất nhiều: ông muốn tạo thêm một bộ phim cho cháu trai của mình (nhà sản xuất Toshio Suzuki của Ghibli giải thích). Bậc thầy đã bị thu hút trở lại bởi những hứa hẹn ngọt ngào của hoạt hình máy tính (như được tiết lộ trong bộ phim tài liệu năm 2016 Never-Ending Man: Hayao Miyazaki). Ông cảm thấy mệt mỏi phải nghe các nhà làm phim hoạt hình sắp ra mắt được mệnh danh là “Miyazaki mới”.

“Thành thật mà nói, tôi nghĩ Miyazaki không phải là Miyazaki, trừ khi ông ấy tạo ra một thứ gì đó,” Susan Napier, tác giả của Anime: Từ Akira đến Princess Mononoke và Miyazakiworld: A Life in Art, nói. Cô thêm rằng: “Đó là chỗ để ông ấy sống. Ông ấy thích sáng tạo và tưởng tượng.”

Bộ phim được đề cử Oscar The Tale of the Princess Kaguya có vẻ là một trong những phim gần nhất của Studio Ghibli. Sau đó Miyazaki thông báo ông lại tái xuất

Điều trông giống như một kết thúc đã trở thành một thứ khác — câu chuyện tiếp tục của hai hãng phim, một nơi trỗi dậy và bất ngờ, một nơi hồi sinh và trở lại tập trung vào một nhà làm phim đáng kính, tất cả được đặt trong bối cảnh của ngành công nghiệp hoạt hình Nhật Bản phát triển mạnh mẽ hơn bao giờ hết. (Phim thành công rực rỡ năm 2016 Your Name thu về 350 triệu USD trở thành bộ phim anime có doanh thu cao nhất mọi thời đại.)

Trong phim đầu tiên của Ponoc Mary and the Witch’s Flower, có những yếu tố tương đồng với một tác phẩm kinh điển Ghibli trước đó, Kiki’s Delivery Service năm 1989 (nhân vật nữ phù thủy trẻ tuổi, mèo đen quen thuộc, nhào lộn trên không), còn phim thứ hai [Modest Heroes, lại là một thứ hoàn toàn khác. Thứ nhất, nó không phải là một phim dài, mà là một tuyển tập phim ngắn, một định dạng mà Ghibli sẽ không bao giờ phát hành tại các rạp chiếu thương mại. Nếu bạn muốn xem, ví như Mr. Dough and the Egg Princess hay Water Spider Monmon, chỉ có một rạp chiếu duy nhất trên thế giới chiếu chúng.

“Studio Ghibli tạo ra những bộ phim ngắn để chiếu tại Bảo tàng Ghibli,” Nishimura nói. “Tuy nhiên, tất cả đều được thiết kế và lên kế hoạch bởi đạo diễn Hayao Miyazaki. Những người sáng tạo khác không thể hiện thực hóa kế hoạch của họ.”

Wind Rises kết thúc với cảnh nam chính mất đi người vợ trẻ mắc bệnh lao. Những tác phẩm gần đây nhất của Ghibli khi hãng phim đang sắp tàn lụi là về sự chia ly

Với Modest Heroes, một số trong chính những nghệ sĩ này đang tạo ra những phim ngắn dành cho thế giới bên ngoài không gian bảo tàng, và lần đầu chỉ đạo phim của riêng mình.

Trong bộ phim Kanini & Kanino, đạo diễn được đề cử giải thưởng Viện Hàn lâm Hiromasa Yonebayashi (The Secret World of Arrietty) kể câu chuyện hai anh em cua gặp phải chú chó nhỏ và con gấu trúc đóng dấu (những cậu bé cua rất, rất nhỏ) với nhiệm vụ cứu cha của chúng. Trong Life Ain’t Gonna Lose, nhà làm phim hoạt hình và đạo diễn đầu tay Yoshiyuki Momose (Spirited Away) tìm thấy câu chuyện bi kịch trong chứng dị ứng thực phẩm đe dọa đến tính mạng của một cậu bé (trứng chiên và chai lọ chưa bao giờ trông đáng sợ đến như vậy).

Và trong Invisible, Akihiko Yamashita (Mary and the Witch’s Flower) kể câu chuyện về một chàng trai trở thành anh hùng hành động hoạt hình khác biệt nhất. “Invisible, với khẩu hiệu về một người vô hình, chấp nhận thách thức đáng kể khi sử dụng hoạt hình vẽ tay để vẽ những thứ cơ bản là không thể vẽ nổi,” Nishimura chia sẻ.

Cảnh trong phim đầu tiên của Ponoc: Mary and the Witch’s Flower. Ngay từ khi bắt đầu, những câu chuyện của Ponoc là về sự chung sống và những cuộc gặp gỡ

Các bộ phim của hãng Ponoc là một sự khác biệt lớn so với hai trong số những tác phẩm gần đây nhất của Ghibli: The Wind Rises kết thúc với cảnh nam chính mất người vợ trẻ mắc bệnh lao; The Tale of the Princess Kaguya, với nữ chính rời khỏi cha mẹ trần gian của mình trở về nhà trên mặt trăng.

“Nhiều trong số những câu chuyện chúng tôi tạo ra tại Studio Ghibli khi hãng phim đang sắp tàn lụi là về sự chia ly,” đạo diễn Yonebayashi cho biết. “Nhưng khi chúng tôi bắt đầu sản xuất một lần nữa tại hãng phim mới của mình, chúng tôi đã chuyển từ những câu chuyện về sự chia ly sang những câu chuyện về sự chung sống và những cuộc gặp gỡ.”

Modest Heroes ban đầu được hình dung là bốn phim, với đạo diễn và đồng sáng lập Ghibli Isao Takahata đóng góp một phân đoạn dài bảy phút dựa trên một câu chuyện từ sử thi Nhật Bản Heike Monogatari. Nhưng dự án bị tạm dừng khi Takahata mất năm 2018 ở tuổi 82. Nishimura đã làm việc với nhà đạo diễn này trong suốt 10 năm cuối đời và nói rằng anh được truyền cảm hứng để tham gia Ghibli sau khi xem bộ phim được ca ngợi của Takahata Grave of the Fireflies khi còn nhỏ. “Khi Isao Takahata mất, tôi đã khóc như chưa bao giờ khóc và tôi cảm thấy như một phần trong tôi đã bị sứt mẻ vì cú sốc,” anh nói. Modest Heroes kết thúc với lời đề tặng gửi tới vị đạo diễn quá cố.

Life Ain’t Gonna Lose tìm thấy câu chuyện bi kịch trong chứng dị ứng thực phẩm đe dọa đến tính mạng của một cậu bé

Studio Ponoc đang lên kế hoạch cho một phim ngắn khác và một vài phim dài; phim tiếp theo của Studio Ghibli, How Do You Live?, dựa trên tiểu thuyết giả tưởng năm 1937 của Genzaburo Yoshino, dự kiến khởi chiếu vào năm 2020 hoặc 2021. Sự bùng nổ của hoạt hình Nhật Bản hiện nay đã dẫn đến việc thiếu hụt các nhà làm phim hoạt hình có khả năng, một vấn đề lớn trong một ngành công nghiệp khét tiếng với lịch trình làm việc dày đặc. “Một số người mà tôi gặp đã làm việc với Miyazaki trong Princess Mononoke, vẫn còn bị ám ảnh,” Napier nói. “Bản thân Miyazaki cũng thừa nhận điều đó. Ông đã sử dụng thuật ngữ ‘boro boro’, có nghĩa là ‘vụn vỡ’. Họ thực sự đưa con người đến giới hạn đó.”

Ponoc cảm thấy áp lực từ sớm. “Luôn luôn có một nhóm các tài năng ở ‘chế độ chờ’, từ khi bắt đầu sản xuất các bộ phim của đạo diễn Hayao Miyazaki tại Studio Ghibli,” Yonebayashi nói. Nhưng với Mary thì chúng tôi phải bắt đầu lại từ đầu, không có ai.”

Ngoài việc phát hành cả hai bộ phim của Ponoc ở Mỹ, nhà phân phối GKids còn giữ quyền phát hành ở Bắc Mỹ các tác phẩm kinh điển của Studio Ghibli (mua lại từ Disney năm 2011). Nếu thiên thời địa lợi, GKids có thể phát hành một bộ phim Ponoc và bộ phim “cuối cùng” mới nhất của Miyazaki cùng lúc. “Tất nhiên chúng tôi rất thích có được phim Miyazaki,” chủ tịch của GKids, Dave Jesteadt, nói. “Đó là một vinh dự lớn. Nhưng ngoài khía cạnh kinh doanh, tôi đơn thuần là rất hào hứng khi xem nó, giống như bất kỳ người hâm mộ nào khác.”

Invisible, với khẩu hiệu về một người vô hình, chấp nhận thách thức đáng kể khi sử dụng hoạt hình vẽ tay để vẽ những thứ cơ bản là không thể vẽ nổi

Và triển vọng Ghibli và Ponoc làm phim cùng một lúc? “Thật không thể tin được,” ông Jesteadt nói. “Mặc dù có lẽ đã quá nhiều lần nghĩ lại chăng? Đã nhiều lần Miyazaki nghỉ hưu rồi lại tái xuất. Nhưng tôi nghĩ rằng trong lúc có một mối quan hệ tuyệt vời và rất nhiều họa sĩ hoạt hình và tài năng được chia sẻ giữa các hãng phim đó, có sự cạnh tranh nghệ thuật nho nhỏ giữa hai công ty thì cũng rất tuyệt. Luôn luôn có chỗ cho những bộ phim hay hơn.”