• Sexy? Quên đi! Hollywood không cảnh nóng

• Hollywood không còn biết làm phim ly kỳ gợi cảm

• Cảnh sex biến mất: Vì sao Hollywood tiến vào chủ nghĩa 'chay tịnh'

Bộ phim dài gần bốn giờ đã gây ra một vụ ầm ĩ, không chỉ vì thời lượng ê mông (phần lớn dành vào việc quan sát những cô gái tuổi teen khêu gợi nhảy twerk theo tiếng nhạc điện tử thình thình), mà còn vì một cảnh kích dục dài 15 phút, quay thực đến nỗi lập tức khiến người ta đặt câu hỏi liệu có phải là “làm thật” không.

Mektoub, My Love: Intermezzo gây tranh cãi của Abdellatif Kechiche trình chiếu ở Cannes 2019

Cảnh tình dục là mặt hàng lâu đời ở Cannes. Hồi năm 2003, đạo diễn Vincent Gallo đã khiến khán giả ở Cannes phẫn nộ với cảnh anh nhận “oral sex” từ Chloë Sevigny trong The Brown Bunny. 10 năm sau, người xem phải đối mặt với nhiều cảnh đàn ông cương cứng đủ mức độ trong Stranger by the Lake, tiếp theo là cảnh sex 17 phút trong câu chuyện đồng tính nữ tuổi mới lớn Blue Is the Warmest Color của Kechiche.

Các nữ diễn viên trong Blue Is the Warmest Color tâm sự rằng họ cảm thấy bị Kechiche đối xử không tốt trên trường quay bộ phim đó. Năm nay, ông phải đối mặt với những cáo buộc đã cho các diễn viên trẻ trong phim Intermezzo nốc rượu cho đến khi họ thực hiện các hành vi tình dục thực sự trước máy quay. Khi tranh cãi đang diễn ra ở Riviera, khán giả Mỹ đổ xô đi xem John Wick 3, bộ phim chen giữa hai ‘hit’ lớn là Avengers: Endgame và Aladdin. Một phim là đen tối, ái bạo lực, một là phim truyện tranh, một là truyện cổ tích Disney, tất cả đều kiên quyết không-tình dục.

Louise Brooks (giữa) trong Pandora’s Box (1929)

Thế nên mô hình quen thuộc lặp lại: Mùa hè ở Mỹ bắt đầu với vụ mùa mới những phim tình dục lộ liễu, chủ yếu là phim châu Âu khởi hành từ Cannes đi một vòng các liên hoan phim và cuối cùng có đợt chiếu ngắn ngủi ở các rạp chiếu phim nghệ thuật, trong khi Hollywood tuôn ra mặt hàng chính là những phim giải trí thoát ly thực tế và phim trẻ em lành mạnh. Giữa hai kênh đó, cảnh sex kinh điển — một thời từng là dòng phim chủ lưu, hết sức hào nhoáng, dành cho người lớn — hầu như đã bị lãng quên và bị bỏ qua, trả về cho những vùng biên bí ẩn của nhiều thế hệ trước.

Tình dục luôn là một phần của điện ảnh Mỹ: Chín mươi năm trước, Louise Brooks đã gây xôn xao khán giả bằng sự khiêu dâm trơ trẽn, vô cùng phấn khích của cô trong phim câm kinh điển Pandora’s Box. Vào cuối những năm 1920 và đầu những năm 1930, trước khi thực thi kiểm duyệt theo Bộ luật Hays, các hãng phim đã cạnh tranh xem ai có phim táo bạo nhất, và khoái chí khi những thứ đồi trụy qua mặt được những ban bệ đoan chính.

Brigitte Bardot (phải) trong And God Created Woman (1956)

Mặc dù Thời kỳ hoàng kim của Hollywood - trong đó ngành công nghiệp tự kiểm duyệt bằng Luật chế tác — đã tạo ra một số cách bóng gió khêu gợi và những giải pháp tránh né khéo léo, nhưng mãi đến những năm 1950 và 1960, khán giả Mỹ mới có thể xem những bộ phim từ châu Âu hậu chiến, tình dục không chỉ trở nên kích thích mà còn hết sức đáng kính: những phim như And God Created Woman và Belle de Jour trình bày một quy chuẩn mới với dân ghiền xinê biết che đậy bản năng nhục dục bằng thuật ngữ chủ nghĩa hiện thực khoái lạc trí thức, tự do biểu lộ và không thỏa hiệp.

Tất nhiên, ngay cả những tác phẩm nhập khẩu nghệ thuật nhất cũng đủ nước đôi để có điều đó theo cả hai cách: The Last Tango in Paris năm 1972 chỉ là một ví dụ về những gì có thể đạt được từ tầm quan trọng văn hóa được giới phê bình ban tặng trong khi tự do công khai hút khách bởi nội dung tai tiếng nhất của nó — trong trường hợp này, là cảnh Marlon Brando dùng một thỏi bơ để bôi trơn trong cảnh cưỡng hiếp bạn diễn Maria Schneider.

Kim Basinger và Mickey Rourke trong phim 9½ Weeks (1986)

Nhưng những bộ phim này đã phôi thai cho một thế hệ các nhà làm phim có lý tưởng điện ảnh được định hình trong thời đại đó, và về sau đã mang lại sự nhạy cảm khác lạ cho Hollywood. Những năm 1980 và đầu những năm 1990 là thời kỳ hoàng kim của những cảnh sex có thể nóng và nặng nhưng vẫn nằm trong giới hạn thưởng thức có gu: Những phim như An Officier and a Gentleman, Body Heat, 9½ Weeks, Fatal Attraction và Basic Instinct là những phim phải-xem, không chỉ vì cốt truyện đầy thắt nút mà còn vì những cảnh sex được dàn dựng một cách nghệ thuật và đôi khi, khêu gợi chính đáng.

Có thể cho rằng, sự quyến rũ và khêu gợi trên phim hầu như luôn kích thích hơn bản thân hành động đó — xem nụ hôn dài của Cary Grant và Ingrid Bergman trong Notorious hoặc Kevin Costner vẽ móng chân của Susan Sarandon trong Bull Durham. Nhưng khi một cảnh sex hiệu quả — khi nó tồn tại vì những lý do xác thực hơn là giá trị gây sốc hoặc những tiếng cười khúc khích ngây thơ và tìm cách thu hút người xem sâu sắc hơn là khiêu dâm — nó là ví dụ điển hình cho một trong những điều hiếm hoi mà điện ảnh làm tốt nhất. Những cảnh sex được xây dựng tốt có khả năng tạo ra cảm xúc thể xác bộc phát sảng khoái — và hài lòng — như bật cười lớn hoặc khóc ngon lành. Như nhà phê bình Jonathan Rosenbaum đã lưu ý, sex trên phim “là hiệu ứng đặc biệt tột bậc”.

Và bây giờ, hầu đã như biến mất.

Michael Douglas và Sharon Stone trong Basic Instinct (1992)

Chúng ta biết tại sao. Với việc phim khiêu dâm bùng nổ trên internet, người xem tìm kiếm cảm giác mạnh đã truy cập ngay vào một vũ trụ riêng tư, rẻ tiền của sự hài lòng đa dạng. Trong khi Hollywood đi theo mô hình kinh doanh xoay quanh hoài niệm của cả một thế hệ bùng nổ trẻ em và phim chuỗi loại PG-13, truyền hình cáp và dịch vụ phát trực tuyến đã tìm thấy thị trường ngách, tham gia vào lợi thế trên cơ kiểu của những phim như Game of Thrones về bạo lực và tình dục.

Những phim như Brokeback Mountain và Milk, đột phá trong việc giới thiệu các nhân vật nam đồng tính, tránh xa chuyện mô tả cơ chế gần gũi nhất của quan hệ tình dục nam, trước sự sửng sốt của những người xem muốn thấy tình dục của họ được thể hiện và bình thường hóa. Nhưng đó là thời kỳ mà tình dục đồng tính bị coi là chuyện ép buộc và lo lắng (như trong Shame của Steve McQueen) hoặc để bọn trẻ choai cười (như trong các phim hài kiểu của Judd Apato).

Taron Egerton trong vai Elton John và Richard Madden trong vai John Reid, người yêu của anh trong Rocketman

Ngày nay, dù là trong Long Shot hay Rocketman, cảnh sex đã được giảm xuống thành tốc ký, một quy tắc ngôn ngữ có thể nhận ra ngay lập tức bắt đầu bằng một số màn dạo đầu khôi hài hay tán tỉnh, cắt đến chút cảnh da thịt (đủ trang nhã để tôn trọng các điều khoản không khỏa thân của diễn viên), sau đó thận trọng cắt hết khi mọi thứ trở nên thật. Bạn biết chuyện gì xảy ra tiếp theo mà, máy quay dường như cho chúng ta biết. Bạn có thực sự muốn nghe nói ra không?

À, vâng. Khi tước đi của khán giả một cảnh sex thực sự hay, là đang tước đi những gì từng là một trong những cái thú lớn nhất khi đi xem phim, một phần của ngôn ngữ điện ảnh kinh điển, khi được biên đạo với sự gợi cảm và nhạy cảm, có thể là một giải trí đích thực — thậm chí có thể là nghệ thuật tuyệt vời — đáng nhớ chứ không chỉ là một clip khiêu dâm trên Pornhub.

Hơn nữa, bạn đang giả vờ xây dựng một thế giới dựa trên chủ nghĩa hiện thực hoàn toàn không có một trong những yếu tố — và niềm vui — cốt lõi trong trải nghiệm của con người. Cứ như thể Hollywood — quá chú trọng khán giả gia đình, thanh thiếu niên và thị trường toàn cầu — đã coi người lớn cứ như là người chỉ quan tâm đến việc xem lại những trò giải trí của họ thời trẻ.

Kechiche thắng Cành cọ vàng tại Cannes với Blue is the Warmest Color (2013)

Về nhiều mặt, sự nhát gan đó phản ánh một nền văn hóa đã tìm ra những lý do chính đáng để từ bỏ tình dục trong phim ảnh, hoặc ít nhất là nhìn me mé. Ba mươi năm trước, đại dịch AIDS đã làm cho tình dục nóng bỏng, buông tuồng trong phim không chỉ là vô trách nhiệm mà còn không thực tế. Trước phong trào #MeToo, những gì người xem từng chấp nhận là gợi cảm đang được đánh giá lại với bối cảnh “nhãn quan đàn ông” trong điện ảnh, trong đó phụ nữ được miêu tả như đồ vật, trần trụi và chỉ để thỏa mãn đàn ông.

Những câu chuyện về Maria Schneider cảm thấy bị thao túng và lạm dụng trên phim trường Last Tango, hay các nữ diễn viên của Kechiche thể hiện sự nghi ngờ tương tự về cách họ bị đối xử trong Blue Is the Warmest Color, khiến ta chưng hửng nhận ra rằng, quá thường xuyên là, niềm vui thị giác của chúng ta đã được tạo ra bằng một quá trình sản xuất bóc lột và vô nhân đạo. (Viết về cảnh quay dâm dật của Kechiche trong Mektoub, My Love: Intermezzo, cũng như khả năng các diễn viên bị ép buộc, nhà phê bình Caroline Tsai gọi bộ phim là “vi phạm nhân quyền”.)

Đạo diễn thắng giải Oscar Alfonso Cuaron tập trung vào mối tình tay ba trong phim đường trường Y Tu Mama Tambien (2001) của Mexico

Điều đó khiến cho cả một quần thể người xem phim đi đến chỗ nhận ra thị hiếu của chúng ta đã được hình thành và bị bóp méo như thế nào bởi những bộ phim thể hiện dục vọng từ một quan điểm nam tính áp đảo, và cách chúng ta điều hòa ống kính có vấn đề đó với những hình ảnh mà chúng ta vẫn thấy là... nóng bỏng. Nếu cảnh cầu thang đầy dục vọng, hung hăng, phức tạp cảm xúc trong A History of Violence là sai, tác giả không muốn mình đúng.

Chắc chắn, những tưởng tượng gợi tình mà các đạo diễn nam áp cho người xem trong gần một thế kỷ không còn nữa thì cũng đáng tiếc. Nhưng có phải kiêng khem hoàn toàn là lựa chọn duy nhất của chúng ta? Với các nhà làm phim trẻ được Disney-Marvel thu nạp, và với việc thế hệ thiên niên kỷ và Thế hệ Z được báo cáo là ít quan hệ tình dục hơn so với thế hệ trước, có cảm giác sự trong trắng trên màn ảnh là thận trọng nhưng không là một chuẩn bình thường mới được chào đón.

Professor Marston and the Wonder Women của Angela Robinson

Và không có vẻ là do nghệ sĩ không có khả năng làm tình dục đúng cách: Các nhà sản xuất hiện đang thuê “điều phối viên cảnh thân mật” để đảm bảo các cảnh sex được dàn dựng với sự tôn trọng phù hợp dành cho những giới hạn thể xác và sự lành mạnh tâm lý. Thỉnh thoảng các bộ phim đã xoay xở để đề xuất một hướng đi: Tam giác tình yêu quyến rũ dịu dàng của Alfonso Cuarón trong Y Tu Mamá También và miêu tả ấm áp, nhân văn sâu sắc trò chơi tình dục nhiều đối tác trong Professor Marston and the Wonder Women của Angela Robinson, hay sự hài lòng của Meg Ryan trong tay (và những thứ khác) của Mark Ruffalo trong phim ly kỳ đô thị nữ quyền In the Cut của Jane Campion. Ngay cả Fifty Shades of Grey cũng đưa ra một ngữ pháp mới có hiệu quả, khiến cho sự đồng thuận trở thành một phần kích thích của màn dạo đầu chứ không làm xẹp đi cơn hứng tình.

Với may mắn, một thế hệ biên kịch, đạo diễn và diễn viên mới — chìm đắm trong văn hóa tình dục xuyên giới tính, chống miệt thị — sẵn sàng phục hồi tình dục là một yếu tố quan trọng của phong cách chủ đạo. Trong khi đó, khi các hãng phim sử dụng họ cố gắng tìm ra cách cạnh tranh với truyền hình đỉnh cao và các kênh phát trực tuyến mọc lên nhiều hơn bao giờ hết, họ có thể muốn nhớ lại lịch sử của chính mình: Những cảnh tượng hoành tráng và kinh dị khiến người ta vào rạp, thì những cảnh âu yếm tuyệt vời kiểu cũ cũng thế.

Dakota Johnson và Jamie Dornan trong Fifty Shades of Grey

Không phải chúng ta hết muốn đi xem phim; mà là những bộ phim đã thôi làm chúng ta có hứng.