• Những chi tiết thiết kế quyến rũ trong The Shape of Water của Guillermo del Toro

Nhưng liệu câu chuyện đó có thật sự đúng? Và liệu nó có giải thích đầy đủ một câu chuyện cổ tích về một nữ lao công phải lòng một người cá đã trở thành bộ phim lay động tâm hồn?

Sally Hawkins (trái) trong vai Elisa Esposito bị câm, Octavia Spencer (thứ hai từ trái sang) trong vai Zelda Fuller, làm lao công quét dọn ở một phòng thí nghiệm của chính phủ

The Shape of Water, với Sally Hawkins trong vai một nữ lao công đem lòng yêu người cá bị giam giữ trong một phòng thí nghiệm của chính phủ, và dẫn đầu cuộc đua với 13 đề cử Oscar, nhiều hơn bất kỳ bộ phim nào khác. Bộ phim cũng đã thu được những giải thưởng tiền Oscar then chốt mà thường dẫn tới đỉnh cao tượng vàng Oscar — cuối tuần rồi, Hiệp hội Đạo diễn Hoa Kỳ đã trao cho nhà làm phim Guillermo del Toro giải thưởng cao nhất, hai tuần sau khi Hiệp hội Các nhà sản xuất phim cũng làm như vậy.

Đó là một bộ phim kỳ ảo cho đến nay đã thành công khác thường. Mặc dù một vài phim kỳ ảo và khoa học viễn tưởng từng được đề cử phim hay nhất (Avatar, District 9, Inception và Mad Max: Fury Road), với ngoại lệ của The Lord of the Rings: The Return of the King, không có phim nào đi đến đích cuối cùng. Trong khi đó, nếu del Toro lấy được giải đạo diễn xuất sắc nhất, mà kỳ vọng là như vậy, thì sẽ đánh dấu lần thứ tư một nhà làm phim người Mexico đã làm được điều đó trong vòng năm năm qua. ¡Viva Mexico!

Quỹ đạo chiến thắng của bộ phim đã gặp va chạm. Shape không được đề cử dàn diễn viên xuất sắc nhất tại giải thưởng Hiệp hội diễn viên điện ảnh Hoa Kỳ (SAG) và, như các nhà tiên đoán luôn ghi nhận, từ sau Braveheart (1995) không có phim nào giành được giải Oscar phim hay nhất mà không lấy được giải dàn diễn viên của SAG.

Câu chuyện cổ tích về một nữ lao công đem lòng yêu người cá bị bắt giữ giam cầm

Nhưng trong khi người chiến thắng giải SAG là Three Billboards Outside Ebbing, Missouri, được xem là đối thủ cạnh tranh gay gắt nhất với Shape, đạo diễn của Three Billboards là nhà làm phim Martin Bill McDonagh đã không nhận được đề cử Oscar đạo diễn xuất sắc, còn del Toro thì được. Lợi thế cho người cá.

Mục The Carpetbagger của The New York Times đã đặt câu hỏi tại sao Shape lại vươn lên dẫn đầu với một số nhà bầu chọn trong giới ở Hollywood và Viện Hàn lâm, và nhận được câu trả lời đa dạng như sắc màu bộ vẩy của người cá.

Điểm chung trong số nhiều suy nghĩ là thế này: bộ phim không chỉ được làm tuyệt đẹp mà còn cộng hưởng cảm xúc. Đó là một thể loại thanh lịch kể câu chuyện mới mẻ. Một số người cho rằng thành công của Shape nhờ sự ngưỡng mộ của những người trong ngành dành cho del Toro; nhiều người khác nhìn thấy công trình của các nhà tiếp thị và vận động chiến dịch bậc thầy, những người đã vượt lên kịch bản quen thuộc. Một số người bảo sức khơi gợi của bộ phim chẳng liên quan gì đến hệ tư tưởng thời đại, và ngoài ra, các thành viên của Viện Hàn lâm không nghĩ đến những vấn đề tẻ nhạt như vậy khi bỏ phiếu chọn phim hay nhất. Những người khác nói bộ phim đã được kết nối hết sức đúng thời điểm, với câu chuyện về bộ ba những con người cùng đinh mạt hạng — một phụ nữ câm (bị quấy rối tình dục), một phụ nữ da đen và một nghệ sĩ đồng tính kín — cùng nhau cứu một người đàn ông “khác” bị biến thành quỷ.

Richard Jenkins trong vai họa sĩ đồng tính kín tên Giles, hàng xóm của cô gái câm, hoàn thành bộ ba những con người cùng đinh mạt hạng trong xã hội hợp sức cứu một người đàn ông “khác” bị biến thành quỷ

Michael Shamberg, nhà sản xuất được đề cử giải Oscar có các phim như Erin Brockovich và The Big Chill, là một trong số những người yêu thích The Shape of Water hết lòng. Trong cuộc trò chuyện qua điện thoại, Shamberg nói bộ phim “đánh trúng mọi nền tảng mà việc làm phim nên làm.”

“Phim được thiết kế tỉ mỉ, quay phim đẹp, trang phục tốt, diễn hay, được làm chu đáo, và khiến người ta cảm động,” Shamberg nói. “Những gì anh chàng del Toro này đã làm là sử dụng ngôn ngữ điện ảnh để nói lên điều gì đó rất cảm động về quan hệ con người và tình yêu. Và đó là lý do tại sao người ta hưởng ứng.”

Shamberg đã chế giễu cái ý tưởng rằng các nhà bầu chọn Viện Hàn lâm “tư duy siêu hình về việc một bộ phim gửi đi một thông điệp.” Ông nói thêm: “Không ai bỏ phiếu cho hạng mục này có lăng kính nào dành cho Trump. Giải Oscar vinh danh việc làm phim, và rất hiếm khi những bộ phim hay nhất lại không giành chiến thắng.”

Dennis Rice, nhà tư vấn marketing và phát hành từng làm việc tại Miramax và Disney, nói rằng việc nhiều người thấy xúc động với The Shape of Water đã giúp giải thích tại sao phim được lòng đến như vậy.

Gã đại tá độc ác Richard Strickland (Michael Shannon) đe dọa quấy rối tình dục cô gái lao công bị câm

Ông cũng cho rằng thành công của bộ phim là nhờ một chiến dịch marketing xuất sắc, mà ông đã viết trong một email, “tập trung vào mối liên hệ cảm xúc của khán giả với bộ phim và dẫn dắt mọi người tránh xa những thiếu sót của bộ phim, đặc biệt là câu chuyện phái sinh,” ông mô tả là Beauty and the Beast gặp Splash và Creature From the Black Lagoon.

del Toro đã tự nhủ lòng rằng mục tiêu của ông là làm một phiên bản của Beauty and the Beast bằng cách sử dụng một người đàn ông lưỡng cư kiểu Black Lagoon, và rằng ông đã muốn làm bộ phim này hàng chục năm nay, một chi tiết được hợp nhất vào chiến dịch vận động tranh giải Oscar: Đây là một dự án đam mê.

Được thôi thúc bở sự kỳ diệu trẻ thơ, del Toro đã quen thuộc với khán giả Mỹ nhiều năm trước khi ông lấy được tình cảm của Viện Hàn lâm vào năm 2006, với Pan's Labyrinth, một trong những câu chuyện cổ tích dành cho người lớn của ông. “Ông ấy sẽ không đặt một người đàn ông vào trong bộ trang phục siêu nhân và kiếm cả đống tiền,” Dennis Rice nói. “Ông phá vỡ ranh giới giữa hiện thực và tưởng tượng và các vấn đề đương thời.”

Một số xem xét các vấn đề đương thời được đề cập trong The Shape of Water.

Thật hài lòng khi thấy một nhân vật nữ chính hoàn toàn không nói được dẫn dắt câu chuyện

Christine Langan, giám đốc điều hành của Baby Cow Productions, công ty của Steve Coogan, và cựu giám đốc của BBC Films, nói rằng vào thời điểm mà mọi người nói về đại diện của phụ nữ, thật hài lòng khi thấy một nhân vật nữ chính hoàn toàn không nói được dẫn dắt câu chuyện. Langan cũng nhìn thấy trong phim này sự công nhận giá trị của điện ảnh, “một lời nhắc nhở lý do tại sao người ta nên đi tớp rạp ngồi và xem,” tất nhiên điều đó an ủi sâu sắc cho những người trong nghề đang lo lắng về sự lên ngôi mạnh mẽ của màn hình nhỏ và dịch vụ truyền trực tuyến. “Phim đầy ắp tầng lớp và trí tuệ và có thể tiếp cận được nhưng phải là cách tiếp cận chủ đạo,” cô nói. “Thật sự kỳ diệu.”

Và Langan rất hài lòng vai diễn của Hawkins, một phụ nữ người Anh. “Cô ấy có sự tinh tế tuyệt vời gợi tưởng rất nhiều,” Langan nói, một cảm nhận có khả năng được chia sẻ trong đội ngũ khá lớn các nhà bầu chọn người Anh của Viện Hàn lâm.

Donna Gigliotti, nhà sản xuất từng đoạt giải Oscar, có các phim Hidden Figures và Silver Linings Playbook, cho biết việc mở rộng thành viên quốc tế của Viện Hàn lâm đã đẩy del Toro lên là điều không có gì phải nghi ngờ. (Những người cổ vũ cho bộ phim đã sớm la lối việc thiếu vắng người gốc Latinh trong các hạng mục diễn xuất.) “Ông ấy được coi là, và ông ấy đúng là, một nhà làm phim có phong cách.”*

Tạo hình nhân vật người đàn ông lưỡng cư kiểu Black Lagoon của del Toro trên phim không thiếu vẻ duy mỹ

Dĩ nhiên, một trong những đối thủ Oscar của del Toro, Christopher Nolan, cũng được xem là một nhà làm phim phong cách, và là một người Anh để lăng-xê. Nhưng trong khi bộ phim chiến tranh Dunkirk của Nolan có thể là bộ phim kiểu Oscar nhất đến nay, đem về cho Nolan đề cử đạo diễn xuất sắc nhất đầu tiên, phim không làm dậy lên nhiều bàn tán.

Với tám đề cử, Dunkirk đấu với The Shape of Water trong rất nhiều hạng mục kỹ thuật và tay nghề “thứ cấp”, như biên tập phim, biên tập âm thanh và dựng phim. Dunkirk cũng kể câu chuyện Thế chiến II đau thương từ những góc nhìn thay đổi, và không có đề cử nào về diễn xuất. Với tất cả trình độ điện ảnh điêu luyện của bộ phim này mà nói, việc thiếu nhân vật chính khiến khán giả không có kết nối tình cảm với bộ phim.

“Đó là một thành tựu điện ảnh, còn Shape of Water rất con người,” Langan nói. Và cô thêm rằng “Shape đã thỏa mãn nhu cầu vào thời điểm cần tạo ra hy vọng.”

The Shape of Water là một câu chuyện tình cổ tích dành cho người lớn đậm tính nhân văn

Chúng ta đang ở thời điểm đó. Trong thời của #MeToo và chính trị chia rẽ, del Toro đã dùng điện ảnh — với những cảnh tắm đầy nhục dục, không ít — đưa chúng ta vượt qua.


* Nguyên văn: auteur là từ dành cho nhà làm phim có phong cách riêng biệt đặc sắc.