• Các nhà làm phim độc lập Trung Quốc đấu tranh cho câu chuyện và ngôn ngữ nông thôn

Trước khi khởi quay vào năm 2020, Lý Duệ Quân đã đưa ra một yêu cầu khiến dàn diễn viên và đoàn làm phim của anh choáng váng: tất cả họ tốt nhất là phải dành hơn một năm để sống — và làm việc — tại một thị trấn hẻo lánh ở tỉnh Cam Túc, tây bắc Trung Quốc.

Cảnh hai nhân vật chính Tào Quý Anh (trái) và Mã Hữu Thiết từ Return to Dust

Nữ chính của bộ phim — ngôi sao điện ảnh nổi tiếng Hải Thanh — được yêu cầu chuyển đến sống với người đàn ông sẽ đóng vai chồng cô: một diễn viên chưa qua đào tạo ở địa phương tên là Vũ Nhân Lâm.

Để đảm bảo mình là một nông dân thuyết phục, Hải Thanh đã được dạy cách xới đất, thu hoạch mùa màng, và chăn lừa. Cô cũng giúp các thành viên còn lại trong đoàn phim xây dựng ngôi nhà bằng gạch bùn làm điểm tựa của câu chuyện.

Lớn lên ở vùng nông thôn Cam Túc, Lý Duệ Quân cho biết anh quyết tâm biến mọi cảnh quay trong Return to Dust là thật 100%. Anh tin rằng bất kỳ điều gì không chính xác sẽ là sự phản bội đối với cộng đồng đã nuôi dưỡng anh trong những năm 1980.

Hai con người bị ném vào nhau trong một cuộc hôn nhân sắp đặt như là một cách để thoát khỏi cuộc sống cô độc của họ

“Nguồn cảm hứng của tôi đến từ cuộc sống và vùng đất mà tôi biết rất rõ,” đạo diễn nói với Sixth Tone. “Cách duy nhất để khắc họa điều đó là ở đó, quay phim ở đó và sống ở đó.”

Cách tiếp cận này đã tạo ra kết quả đáng kể. Return to Dust đã nổi lên thành một trong những bộ phim Trung Quốc nổi bật trong giới liên hoan phim năm nay, được các nhà phê bình Trung Quốc và quốc tế ca ngợi là một thành tựu phi thường.

Lấy bối cảnh một thành phố đang chứng kiến ​​cảnh đất nông nghiệp xung quanh bị quá trình đô thị hóa xóa sạch, bộ phim kể câu chuyện một cặp vợ chồng — Mã Hữu Thiết (Vũ Nhân Lâm) và Tào Quý Anh (Hải Thanh) — bị ném vào nhau trong một cuộc hôn nhân sắp đặt.

Những cảnh quay nhẹ nhàng, thường gần như im lặng giữa Mã và Tào cho phép mối quan hệ của họ — và sự thân thiết của họ — tiến triển một cách tự nhiên

Việc ghép đôi này như là một cách để hai người thoát khỏi cuộc sống cô độc của họ, nhưng chúng ta sớm thấy chuyện đó cũng có thể mang lại lợi ích cho những người khác. Trong bối cảnh ẩn hiện một vấn đề quen thuộc với nhiều người ở nông thôn Trung Quốc: cơn cuồng giải phóng đất đai và thúc đẩy đô thị hóa của chính quyền.

Return to Dust đã ra mắt thế giới với tư cách là đại diện duy nhất của Trung Quốc tranh giải tại Liên hoan phim quốc tế Berlin hồi tháng 2 năm nay, trước khi nhận hai giải thưởng khán giả tại Liên hoan phim Viễn Đông ở Ý vào tháng 4 này.

The Hollywood Reporter miêu tả bộ phim là “một câu chuyện bi thương, một phép ẩn dụ nhân văn về một thế giới đang biến mất.” Screen Daily viết: “Được neo bằng một mối quan hệ chân thực, bức chân dung tỉnh lẻ Trung Quốc của Lý Duệ Quân là bức chân dung gây xúc động nhất của anh.”

Hai con người bị bỏ rơi tìm thấy niềm an ủi và sự an toàn ở nhau

Giờ đây, khán giả xem phim ở Trung Quốc cuối cùng cũng đã sẵn sàng để tận mắt chứng kiến ​​những gì xôn xao, với Return to Dust được phát hành toàn quốc vào ngày 8 tháng 7.

Sự bùng phát omicron quét qua Trung Quốc vào mùa xuân đã buộc Lý Duệ Quân phải lùi kế hoạch khởi chiếu vào tháng 4, cũng như hủy bỏ kế hoạch tham dự một loạt các buổi chiếu quốc tế. Nhưng đạo diễn hy vọng khán giả sẽ cảm thấy ấm áp với câu chuyện đầy sắc thái của bộ phim về hai con người bất hạnh trong xã hội.

“Bộ phim này là một câu chuyện tình yêu,” Lý Duệ Quân nói. “Nhưng đó là một bộ phim về tình yêu nhiều tầng bậc. Có tình yêu lãng mạn, nhưng cũng có tình yêu đất đai, tình yêu con người khác, tình yêu thế giới và môi trường, tình yêu động vật và tình gia đình. Đây là một bộ phim nói về những điều lớn lao hơn trong cuộc sống.”

Hải Thanh và Vũ Nhân Lâm, đóng vai cặp vợ chồng, có xuất thân không còn có thể tương phản hơn

Lý Duệ Quân hiểu tất cả những điều này một cách mật thiết. Anh lớn lên ở Cao Đài — thị trấn tỉnh Cam Túc nơi bộ phim lấy bối cảnh — trong một đại gia đình đã canh tác đất đai qua nhiều thế hệ. Khi còn nhỏ, sự nghiệp điện ảnh có vẻ thật phi lý.

“Huyện của tôi có khoảng 160.000 người. Tôi là người đầu tiên trở thành nhà làm phim,” Lý Duệ Quân nói. “Mãi đến thập niên 1990 làng của chúng tôi mới có điện, vì vậy khi nào được xem phim là rất may mắn… Mọi người đều thích xem phim, nhưng cả đời tôi chưa bao giờ nghĩ mình lại dính đến phim ảnh. Đây là một điều gì đó rất xa vời với tôi.”

Nhưng Lý Duệ Quân đã bộc lộ năng khiếu nghệ thuật ngay từ những ngày đầu đi học. Sau đó, anh nhận được một cơ hội sẽ làm thay đổi cuộc đời mình: một suất tham gia chương trình đào tạo tại Cục Phát thanh và Truyền hình Quốc gia ở Bắc Kinh.

Khán giả sẽ cảm thấy ấm áp với câu chuyện đầy sắc thái của bộ phim về hai con người bất hạnh trong xã hội

Những bài học này gieo mầm cho sự nghiệp làm phim sau này của anh. Lý Duệ Quân nhớ lại mình đã bị mê hoặc khi xem các bộ phim kinh điển Làn sóng mới của Pháp và các bộ phim tân hiện thực của Ý. Một bộ phim đặc biệt nổi bật: Bicycle Thieves của Ý năm 1948, được quay hoàn toàn ở Rome với sự góp mặt của dàn diễn viên chưa qua đào tạo.

Lý Duệ Quân nói: “Hành trình bắt đầu (từ đó). Tôi nhận ra điện ảnh là một loại hình nghệ thuật hấp dẫn và rằng tôi có thể làm phim về quê nhà và cộng đồng của mình.”

Những phim trước đây của Lý Duệ Quân — chẳng hạn Fly With the Crane năm 2012, công chiếu ở Venice — cũng tập trung vào nguồn gốc của anh, kể chuyện về những con người bình thường đang phải vật lộn để kiếm sống ở vùng nông thôn Trung Quốc. Anh thường mời bạn bè và gia đình tham gia vào dàn diễn viên, tin rằng những diễn viên chưa qua đào tạo sẽ làm tăng thêm tính hiện thực.

Trong suốt bộ phim, các mùa thay đổi chậm rãi khi tình cảm của các nhân vật phát triển, tông màu nâu đất dần sáng lên

Nhưng Return to Dust đã đưa yêu cầu của vị đạo diễn trẻ này lên một tầm cao mới về phạm vi nghệ thuật và kịch tính. Sự khác biệt không chỉ nằm ở việc chú ý tỉ mỉ đến từng chi tiết mà còn ở hai màn trình diễn dẫn dắt từ hai vai chính của bộ phim.

Những cảnh quay nhẹ nhàng, thường gần như im lặng giữa Mã và Tào cho phép mối quan hệ của họ — và sự thân thiết của họ — tiến triển một cách tự nhiên, khi hai con người bị bỏ rơi này tìm thấy niềm an ủi và sự an toàn ở nhau. Ngoài máy quay, việc chuẩn bị cho những cảnh này — một lần nữa — hết sức chuyên sâu, Lý Duệ Quân nói.

Hải Thanh và Vũ Nhân Lâm, đóng vai cặp vợ chồng, có xuất thân không còn có thể tương phản hơn. Hải Thanh là một nữ diễn viên nổi tiếng, đã đóng vai chính trong bộ phim hài đình đám Finding Mr. Right; Vũ Nhân Lâm là chú của đạo diễn Lý đến từ Cao Đài, làm nông và giúp cháu trai đóng phim để kiếm sống. Nhưng sau nhiều tuần sống cùng nhau, cặp đôi đã thực sự gắn bó.

“Bộ phim này nói về hai người đang cùng nhau xây dựng mối liên hệ của họ, mối quan hệ của họ, và tổ ấm của họ,” Lý Duệ Quân nói

Lý Duệ Quân nói: “Tôi biết Hải Thanh đã nhiều năm và cô nói rằng luôn muốn thử điều gì đó khác biệt. Khi tôi cho cô xem kịch bản phim, tôi nói rằng cô phải thực sự sống ở đó. Cô lập tức cam kết sẽ làm như vậy, và tôi có thể thấy cô ấy thay đổi mỗi ngày. Cô học tiếng địa phương, kết bạn với mọi người trong làng, cô học được những kỹ năng cần thiết. Cô đã cống hiến hết mình.”

“Lúc đầu, chú tôi rất ngại khi ở bên cô ấy,” anh tiếp tục. “Chú nghĩ, làm sao có thể biểu diễn bên cạnh ngôi sao lớn như này? Thậm chí chú không thể nhìn thẳng vào mắt cô. Nhưng họ đã nói về kịch bản phim, thậm chí chú tôi còn dạy cô làm nông, và dần dần họ trở thành bạn của nhau.”

Đã viết kịch bản, đạo diễn, biên tập và là đồng đạo diễn nghệ thuật của Return to Dust, Lý Duệ Quân cho biết cảnh quay dài cũng rất quan trọng để đạt được hiệu ứng hình ảnh mà anh muốn. Trong suốt bộ phim, các mùa thay đổi chậm rãi khi tình cảm của các nhân vật phát triển, tông màu nâu đất dần sáng lên.

Đạo diễn muốn khán giả cảm nhận dòng chảy của thời gian một cách tự nhiên, muốn họ nhìn thấy quá trình thay đổi một cách trực quan

Lý Duệ Quân và nhà quay phim Vương Duy Hóa đã đặt máy quay những cảnh tĩnh để làm nổi bật những thay đổi trong phong cảnh. Phong cách này được lấy cảm hứng từ những bức tranh phong cảnh truyền thống của Trung Quốc, Lý Duệ Quân nói.

“Tranh phong cảnh truyền thống của Trung Quốc khác với phong cách phương Tây bởi vì nó là một nghiên cứu khung hình rất, rất lớn — giống như bức ảnh chụp bằng máy ảnh tĩnh,” Lý Duệ Quân nói. “Bạn thấy phong cảnh, con người trong cảnh vật, và cảnh vật hiện ra dần dần. Tôi nghĩ đó là một cách rất điện ảnh để giới thiệu thế giới.”

Đạo diễn Lý và nhóm của anh đã quay Return to Dust trong giai đoạn đỉnh bùng phát virus corona đầu tiên ở Trung Quốc năm 2020, khi việc đi lại bị hạn chế rất nhiều. Nhưng Lý Duệ Quân luôn muốn dàn diễn viên và đoàn làm phim có mặt tại chỗ suốt nhiều tháng, để anh có thể nắm bắt được diễn biến tự nhiên của cuộc sống ở Cao Đài.

Lý Duệ Quân trên trường quay Return to Dust

“Bộ phim này nói về hai người đang cùng nhau xây dựng mối liên hệ của họ, mối quan hệ của họ, và tổ ấm của họ,” Lý Duệ Quân nói. “Vì vậy, quá trình xây dựng này — ngôi nhà, trang trại — là một quá trình tuyệt đẹp đối với tôi. Tôi muốn khán giả cảm nhận dòng chảy của thời gian một cách rất tự nhiên. Tôi muốn họ nhìn thấy quá trình thay đổi này một cách trực quan.”

“Đó là vẻ đẹp của điện ảnh,” anh nói thêm. “Giống như một cửa sổ. Bằng cách làm phim, tôi muốn thêm nhiều người nữa nhìn thấy những người khác đang sống như thế nào, để mở rộng tầm nhìn của họ một chút và giúp họ hiểu thế giới mà chúng ta đang sống cùng nhau.”