Quay lại hè 2016, khi phiên bản Ghostbusters làm lại toàn nữ ra rạp, người hâm mộ phần gốc phẫn nộ coi bộ phim mới như một vụ ám sát có động cơ chính trị. Thay thế những thần tượng hài tuổi thơ của họ bằng phụ nữ là một vụ mưu sát cách kể chuyện, do các ông chủ Hollywood và những người theo chủ nghĩa nữ quyền không biết đùa cùng lên kế hoạch.

Khi phiên bản Ghostbuster làm lại toàn nữ ra rạp năm 2016, người hâm mộ phần gốc phẫn nộ coi bộ phim mới như vụ mưu sát cách kể chuyện, do các ông chủ Hollywood và những người theo chủ nghĩa nữ quyền không biết đùa cùng lên kế hoạch

Bộ phim tái khởi động toàn nữ giật gân của hè năm nay, Ocean’s 8, làm rộ lên những màn tuồng chèo này với một bước ngoặt ngọt ngào đúng nghĩa. Khi Debbie Ocean (Sandra Bullock) mặc bộ đồ màu cam cố gắng phân trần để được ra tù — một cảnh đo ni đoạn điều trần của Danny Ocean (George Clooney) mở đầu Ocean’s Eleven năm 2001 — cô tiết lộ Danny là anh trai mình, và anh ta đã chết.

Có lẽ thế. Giờ khi mọi chuỗi phim hiện đại có số mệnh hồi sinh vạn kiếp, không nhân vật nào chết-chắc-rồi nữa. Nên khi Debbie xây dựng kế hoạch vụ trôm ly kỳ đỉnh cao của riêng cô cuỗm — đống kim cương Cartier trị giá 150 triệu USD ra khỏi cổ một người nổi tiếng tại Vũ hội Met — cô vẫn để một mắt đến mộ anh trai mình, kỳ vọng phần nào anh ta sẽ chui lên. Chúng ta cũng dành cả phim chờ đợi anh ta xuất hiện. Kể cả khi Debbie có trên màn hình, Danny vẫn ở đằng sau tâm trí ta. Và kể cả khi một chuỗi phim Hollywood được xây dựng lại bằng phụ nữ, nó vẫn xoay quanh đàn ông — những câu chuyện họ viết nên, những nhân vật họ tạo ra, những thế giới họ xây dựng.

Trong bộ phim trộm quy mô hào nhoáng Ocean’s Eleven 2001 (với, từ trái qua, George Clooney, Brad Pitt, Matt Damon, Elliott Gould và Don Cheadle), nhân vật nữ chính không có vai trò gì hơn là làm nhân tình

Trong hai năm kể từ sau bộ phim Ghostbusters đó, phiên bản làm lại đổi giới tính đã mở rộng từ một phim thử cho biết thành một thể loại riêng hoàn toàn. Mùa hè này có ba phim như vậy được sản xuất. Đứng cùng Ocean’s 8 là phim có Melissa McCarthy đóng chính Life of the Party, lấy cốt truyện từ phim hài Back to School năm 1986 của Rodney Dangerfield — khủng hoảng tuổi trung niên khiến một phụ huynh muốn đi học đại học cùng con và nhiều chuyện vòng vèo diễn ra. Có cả Overboard, với Anna Faris đóng vai người mẹ đơn thân thuộc tầng lớp lao động (vai của Kurt Russell trong bản gốc năm 1987) trả thù một gã tay chơi giàu có sau khi anh ta rơi khỏi du thuyền và quên mất mình là ai (Eugenio Derbez vào vai của Goldie Hawn).

Còn nhiều phim nữa sắp ra mắt. Một phiên bản làm lại xoay quanh nữ của What Women Want, có Taraji P. Henson đóng chính, sẽ ra rạp vào tháng 12. Một phiên bản làm lại của Dirty Rotten Scoundrels, The Hustle, với Anne Hathaway và Rebel Wilson đóng vai của Michael Caine và Steve Martin, được định ra mắt hè năm sau. Phiên bản chuyển thể đổi giới tính của Lord of the Flies, Splash và What About Bob đang trong các giai đoạn phát triển khác nhau. Biểu tượng Đại tá Sanders của KFC đã được tái khởi động thành nữ.

Ocean’s 8 (với, từ trái qua, Sandra Bullock, Sarah Paulson, Rihanna, Cate Blanchett và Awkwafina) có thể là một bản tái khởi động toàn nữ giật gân của một chuỗi phim Hollywood, nhưng vẫn tìm cách xoay quanh đàn ông

Dòng phim hài đổi giới tính thỏa mãn một số điều kiện bắt buộc đang thịnh trong ngành giải trí: Nó cho phép Hollywood vực lại một số tài sản cũ nhưng làm ra tiền (dĩ nhiên Ocean’s Eleven bản thân là một phim làm lại), đồng thời thay đổi dàn diễn viên thành đa dạng và thêm vào tư tưởng thức thời hơn. Điều này dẫn đến một sự bùng nổ các vai hài cho nữ giới, nhưng có điều kiện đi kèm. Những phim tái khởi động này yêu cầu phụ nữ tái hiện các câu chuyện của nam giới thay vì thêu dệt những câu chuyện cho riêng họ. Và họ ngầm được kỳ vọng sửa đổi những phim xưa này, để trung hòa sự phân biệt giới tính và bơm thêm vào nữ quyền, để xây dựng chúng lại thành những bộ phim hay với tư tưởng tốt. Họ phải làm mọi thứ nam giới làm, trừ việc đảo ngược lại và có lý tưởng.

Một số phim hài Hollywood có thang bậc trọng nam khinh nữ cao nhất trong vài thập kỷ qua đúng là có thể được giải quyết gọn lẹ chỉ bằng việc tráo đổi giới tính. Riêng ý tưởng viết đè graffiti màu hồng chóe lên những phim này cũng gây phấn khích rồi. Một vài vai nữ trong các phim gốc là nhân tình (Julia Roberts trong Ocean’s là viên ngọc trong vụ trộm của Danny) hoặc người giúp đỡ (Annie Potts vai cô tiếp tân trong Ghostbusters). Nhưng so với những tay mọt sách da trắng ngờ nghệch hay những gã da trắng thô lỗ rình mò làm nên những nhân vật chiếu dưới trong các phim này, phụ nữ giờ được đặt hẳn vào vị thế bất lợi, dù họ đang đấu tranh cho sự tôn trọng của một tổ chức khoa học (Ghostbusters), tìm kiếm các cơ hội giáo dục bị đánh mất (Life of the Party) hay chịu đựng các điều kiện công việc lương thấp và một mình nuôi con (Overboard).

Trong Back to School, khủng hoảng tuổi trung niên khiến nhân vật của Rodney Dangerfield quyết định đi học đại học cùng con trai

Kể cả Ocean’s 8 cũng triệu hồi vấn đề cấp bách hiện có trong các tập đoàn nữ quyền khi phụ nữ nắm lấy vốn liếng, như một kiểu sáng kiến về thù lao bình đẳng cho những kẻ trộm nữ. Debbie lên gân cốt nhóm nữ trong buổi tối trước vụ trộm bằng việc nói với họ: “Đâu đó ngoài kia, có một bé gái 8 tuổi nằm trên giường, mơ ước được trở thành tội phạm. Hãy làm việc này vì cô bé!”

Và rồi còn chuyện tình dục nữa. Những phim hài thập niên 80 tuần tự xây dựng các chi tiết quanh nam giới quấy rối, rình rập và làm nhục phụ nữ. Bằng việc cho phụ nữ trên cơ trong chuyện tình dục, những phim làm lại này trung hòa những mặt phản cảm nhất của các phim gốc. Khi Russell bắt cóc Hawn bị mất trí nhớ và thuyết phục cô là vợ anh ta trong Overboard năm 1987, anh đe dọa cô và tự mua vui bản thân bằng việc cưỡng bức cô. Nhưng trong bản làm lại, gã tay chơi do Derbez thủ vai mới là người cố gắng khơi mào quan hệ với Faris không mấy hứng thú, người phụ nữ đã lừa anh ta tin mình là chồng cô ấy.

Life of the Party cho Melissa McCarthy (thứ hai từ phải qua) vào vai diễn của Rodney Dangerfield, nhưng không có sự phản cảm xuyên suốt của nhân vật

Tương tự, khi Dangerfield đến khuôn viên trường đại học trong Back to School, ông lạc vào một khu nhà nữ sinh, kéo mở rèm buồng tắm và mở to mắt nhìn một cô nữ sinh trần truồng la hét. (‘Bình tĩnh nào cưng! Đây chưa có thấy gì hết!’ ông nói khi kéo rèm đóng lại, trước khi mở nó ra lần nữa để nói thêm, ‘Không chê vào đâu được!’) So sánh việc đó với bà mẹ sắp ly dị của McCarthy trong Life of the Party, vui chơi tới bến với một cậu sinh viên đại học tại buổi tiệc nam sinh, phá vỡ điều cấm kỵ mà không thành một người đáng ghê. Vì các bà mẹ tuổi trung niên được coi như khan hiếm tình dục, nhân vật của McCarthy chỉ cần chạm nhẹ vào ranh giới tình dục là đủ để các trò điên rồ của mình được coi là ngỗ ngược.

Và khi những người phụ nữ của Ghostbusters nhẹ nhàng quấy rối tình dục anh tiếp tân cao to ngớ ngẩn (Chris Hemsworth đeo kính), nó thiếu sự độc hại của việc Bill Murray tích cực rình mò Sigourney Weaver bằng cách giả vờ trừ ma giúp cô. Vì phụ nữ trong đời thật dễ tổn thương về mặt thể chất và xã hội trước nam giới, ban cho họ quyền lực tình dục trên phim ảnh có cảm giác vô hại và có chút dễ thương.

Trong Overboard năm 1987, Kurt Russell bắt cóc Goldie Hawn mất trí nhớ và thuyết phục cô là vợ anh ta

Có cảm giác những phim này không chỉ sửa các cốt truyện cũ; chúng đóng vai trò là những sửa đổi mang tính hình tượng về sự ngược đãi phụ nữ nói chung của Hollywood. Nhưng càng được xã hội chấp thuận thì càng phải trả giá bằng câu chuyện. Khi các nhà khoa học Ghostbusters tán tỉnh Hemsworth không biết ngượng, nó toát lên sự khó tin. Và khi người mẹ đơn thân Kate của Anna Faris hốt cái kẻ lăng nhăng mới đây còn hành hung cô về nhà để sống với ba đứa con gái, lựa chọn cảm thấy như bị mất trí vậy.

Dù những phần làm lại này được nhắc đến với tư cách “toàn nữ”, chúng vẫn giữ nam giới ở một vai chủ chốt: kẻ phản diện. (Ừ thì hai vai trò: Vì một số lý do, nam giới được đạo diễn mấy phim này nữa). Ghostbusters nữ cạnh tranh với các thành viên đại học và chính phủ là nam giới, những người phủ nhận chuyện siêu nhiên và một tay mọt sách chua chát yêu sự huyền bí gợi nhắc những kẻ xa lánh xã hội trên Internet phản đối bộ phim này. Băng nhóm tội phạm trong Ocean’s Eleven lập kế hoạch lừa tên trùm casino Terry Benedict (Andy Garcia), và câu chuyện của Ocean’s 8 cũng quẩn quanh một nam giới: Claude Becker (Richard Armitage), tay buôn nghệ thuật khôn khéo đầy tự mãn kéo Debbie vào một âm mưu giả mạo tranh (và một mối tình) rồi phản bội cô. Nhưng khi Benedict chứng minh mình là một đối thủ đáng gờm, Becker là một gã tự cao không được viết nên hồn. Điều này phục vụ thông điệp nữ quyền lên ngôi, chứ không phải câu chuyện. Khi bộ phim tiến xa hơn, James Corden xuất hiện để điều tra Debbie và băng nhóm, và thiếu điều chiếm trọn cả phim, tiết lộ một bước ngoặt trớ trêu khác cho việc lựa chọn nam giới đối địch – nó cướp đi vai diễn có thể thú vị nhất của phần tái khởi động của một nữ diễn viên khác.

Trong Overboard năm nay, Anna Faris đảm nhận vai của Kurt Russell là một người mẹ đơn thân tầng lớp lao động trả thù gã tay chơi giàu có (Eugenio Derbez) mất trí nhớ không biết mình là ai

Dù những phim đổi giới tính này có thể giải phóng phụ nữ ra khỏi kỳ vọng cũ của Hollywood, chúng lại nhốt họ vào những kỳ vọng mới: Những nhân vật nữ chính này phải đáng kính trọng. Không có yêu cầu như vậy cho những nhân vật của Dangerfiel hay Murray, có được sự hâm mộ của khán giả qua việc tỏ ra phản cảm xuyên suốt. Cho phụ nữ, yêu cầu thường thể hiện qua hành vi nữ tính điển hình — hành xử tử tế và hìnht hức duyên dáng. Trong Life of the Party, McCarthy có một cuộc lột xác; trong Ocean’s 8, những cô gái quái tính diện váy dạ hội sải bước xuống bậc thang Vũ hội Met. Và dĩ nhiên, những người phụ nữ phải tốt với nhau. Những kẻ đối địch nữ của McCarthy trong Life of the Party là những cô gái xấu tính đúc từ một khuôn ra dễ dàng bị thu phục làm đồng minh, và những xích mích nảy sinh trong nhóm nữ của Debbie Ocean được hòa giải không mấy nhọc nhằn. Kể cả nữ diễn viên chỉ nghĩ tới bản thân Daphne Kluger (Hathaway) cũng nhanh chóng chuộc lỗi giữa chừng.

Có một chút tính toán sai về đạo đức ở đây: rằng để một phim được coi là theo chủ nghĩa nữ quyền, nó phải cho thấy phụ nữ đấu tranh với nam giới, không phải với nhau. Nhưng cuộc sống đẩy phụ nữ đối đầu với nhau, và né tránh điều này cũng lố bịch như dàn dựng mọi xung đột nữ-nữ trong bể bơi trẻ con toàn thạch – nó lờ đi chuyện phụ nữ thực sự ra sao. Một trong những khía cạnh gây hứng thú nhất của Ocean’s 8 là ngụ ý của nó về thiên hướng tình dục song tính, và những rung cảm được hé lộ giữa Debbie và đồng phạm (hay hơn thế), Lou (Cate Blanchett). Ẩn ý này nếu thành ý chính sẽ thú vị hơn; nó sẽ đưa ra xung đột và chiều sâu thực sự cho nhân vật của hai ngôi sao và khiến bộ phim thực sự có tính đột phá. Nhưng dù có tất cả các nhân vật nữ bị nhồi nhét vào bộ phim này, người ta lại đi tránh tiết lộ sự phức tạp của những trải nghiệm nữ.

Cảnh phim Bridesmaids, bộ phim đột phá của Melissa McCarthy (đội mũ trắng)

Xem những phim hội tụ nữ này và khao khát đẳng cấp của Bridesmaids là rất khó, hay gần đây hơn, phim truyền hình châm biếm xã hội kiêm án mạng bí ẩn lấy bối cảnh bờ biển California Big Little Lies, cả hai đều đi vào xung đột giữa phụ nữ thay vì né tránh nó. Những câu chuyện này thừa nhận phụ nữ có những vấn đề bắt nguồn từ bên trong và lẫn nhau, không chỉ trong những mối quan hệ của họ với đàn ông. Nói ngắn gọn, người ta để cho phụ nữ trở nên thú vị. Và khi những nhóm phụ nữ có hằn thù hợp tác lại, có cảm giác cất công mới có chứ không phải đương nhiên. (Cả hai câu chuyện đều bắt nguồn từ phụ nữ.) Bên cạnh đó, phim hài yêu cầu việc lật đổ các kỳ vọng xã hội, và những đoạn hay nhất của hai dự án này là các khoảnh khắc khi nhân vật bứt phá khỏi những đòi hỏi về nữ giới — không phải bằng cách “hành động như đàn ông”, mà là hành động như phụ nữ.

Bridesmaids là phim đột phá của McCarthy, và dù từ phim đó cô đã thành ngôi sao, những vai diễn sau này không chạm được độ bung thùa cô mang lại trong vai phù dâu Megan – một người phụ nữ đến buổi tiệc đính hôn sang trọng đầu đội mũ chơi golf, tuyên bố ý định “trèo lên” một khách nam “như trèo cây” và đề xuất chủ đề Fight Club cho buổi tiệc giã từ độc thân. So sánh với nhân vật trong Life of the Party của cô, có ý tốt, được mọi người yêu quý và (tự nhiên) ít hài hước hơn. Khi nữ giới được đưa vào trung tâm, họ được kỳ vọng hành xử như phụ nữ hơn — kể cả khi họ vào những vai vốn của nam giới. Thú vị, và hơi buồn, tiêu điểm trong sự nghiệp gần đây của McCarthy là khi cô vào thẳng vai nam, truyền tải cơn giận sôi sục của cựu phát ngôn viên Nhà Trắng Sean Spicer trong Saturday Night Live.

Phiên bản Ghostbusters làm lại đổi giới tính năm 2016 đã mở rộng từ một phim thử cho biết thành một thể loại riêng hoàn toàn

Cuộc hội thoại xoay quanh những vụ đổi giới tính này tập trung vào sự phản đối của các cậu trai, nhưng giờ làn sóng phản kháng nữ quyền cũng đang dấy lên. Khi dự án Lord of the Flies nữ được Warner Bros. thông báo, tác giả Roxane Gay viết trên Twitter rằng nó “chả có lý gì” khi “câu chuyện trong sách sẽ chẳng xảy ra với phụ nữ.” Cho đến giờ, nhiều phim tái khởi động nữ đã khua chiêng ủng hộ của nữ giới ngang hàng hoặc vượt trên nhiệt huyết phỉ báng của nam giới. Có cảm giác điều kiện làm người ủng hộ nữ quyền là mua vé. Nhưng khi sự mới mẻ nhạt đi rồi, những phim này sẽ bắt đầu được đánh giá không dựa trên tư tưởng, mà là phẩm chất của chúng.

Các anh của Ocean’s Eleven được làm một điều mà những quý cô của Ocean’s 8 không được làm: đóng vai chính trong một phim hay. Công cuộc xây dựng vụ trộm tưởng đại tài của Debbie lỏng lẻo tới nỗi quy định duy nhất cô đặt ra — không có nam giới trong nhóm — bị phản bội vụng về ở cao trào, khi một thành viên nam của chuỗi phim đon đả vào để thực hiện yếu tố lao lực nhất phim. Xem lại thì thấy Ghostbusters và Overboard của thời 80 không phải những thành công về phê bình cao vời gì, nhưng ít ra chúng là phim mới nguyên, điều này cho chúng không gian để thành hiện tượng.

Taraji P. Henson (phải) vào vai của Mel Gibson trong What Women Want cho bản đổi giới tính What Men Want

Hollywood lưu ý nhé: Khi phụ nữ than phiền là họ không được trao những vai tương tự như nam giới trong Hollywood, họ không nói theo nghĩa đen đâu.