• Emily Blunt và Chris Evans giao kèo nỗi đau trong Pain Hustlers của Netflix

Ngay từ những giây phút đầu tiên, Pain Hustlers đã bắt đầu tạo sự khác biệt với một loạt những phim bộ và phim điện ảnh gần đây cùng đề tài cuộc khủng hoảng thuốc giảm đau bằng một tuyên bố đơn giản: Bộ phim này không nói về gia đình Sackler.

Emily Blunt (trái) vai bà mẹ đơn thân Liza Drake và Chris Evans vai cựu giám đốc điều hành hãng dược hư cấu Zanna Pete Brenner trong phim Netflix Pain Hustlers / Giao kèo nỗi đau

Gia đình có liên quan chặt chẽ nhất với cuộc khủng hoảng đó — do hoạt động tiếp thị dẫn dắt sai lệch của công ty Purdue Pharma về OxyContin và các vụ kiện sau đó — là trung tâm của một số xuất phẩm nổi tiếng của Hollywood, phần nhiều trong số đó dựa trên sách của các nhà báo. Hay nhất trong nhóm là Dopesick, phim bộ ngắn tập có kịch bản của Hulu giới hạn từng đoạt nhiều giải Emmy, phân chia thời gian nói về các giám đốc điều hành Purdue và các nạn nhân ở vùng Appalachia.

Còn nhiều nữa, bao gồm phim bộ Painkiller của Netflix, phim bộ tài liệu The Crime of the Century của HBO, những phim lẻ như Ben Is Back và Hillbilly Elegy, cùng nhiều phim khác.

Phim tài liệu xuất sắc All the Beauty and the Bloodshed của Laura Poitras, cũng trên HBO, tập trung vào hoạt động chống lại gia đình Sackler của nhiếp ảnh gia Nan Goldin và nằm trong số những bộ phim hay nhất năm 2022. Ngay cả phim bộ Netflix gần đây nhất của bậc thầy kinh dị Mike Flanagan, The Fall of the House of Usher / Sự sụp đổ của dòng họ Usher, cũng dựa trên tiểu thuyết của Poe nhưng ít nhiều phác họa công khai về gia đình Sackler.

Michael Stuhlbarg (đứng, giữa) đóng vai Richard Sackler trong Dopesick

Pain Hustlers / Giao kèo nỗi đau, dựa trên cuốn sách của nhà báo Evan Hughes, bắt đầu bằng đoạn phim giả tài liệu giới thiệu những nhân vật hư cấu trong câu chuyện mà chúng ta sắp xem, hầu hết đều là kết hợp những người thật trong tin bài của Hughes. Cựu giám đốc điều hành hãng dược Pete Brenner (Chris Evans) nói với vẻ thờ ơ, “Bạn cần nhớ chúng tôi không phải là Purdue Pharma. Chúng tôi không giết nước Mỹ. Đây là năm 2011. Nói đúng ra, chúng tôi thậm chí không can dự gì đến cuộc khủng hoảng thuốc giảm đau.”

Khi hình ảnh những người nằm trên cáng xuất hiện trên màn hình, anh ta tiếp tục. “Bạn biết đấy, Lonafen” — loại thuốc giảm đau có chất gây nghiện hư cấu trong phim, dựa trên thuốc Subsys — “chưa bao giờ là thuốc giải trí. Nhưng bạn biết đấy, cứ nghe ‘fentanyl’ là người ta hết còn biết suy xét.”

Đúng là Pain Hustlers hướng tới cung cấp sự suy xét, một mục tiêu mà phim này chia sẻ với những phim khác cùng chủ đề để dệt ra câu chuyện về người nghiện với kẻ gây nghiện, với mức độ thành công khác nhau.

The Fall of the House of Usher của Mike Flanagan phác họa khá công khai về gia đình Sackler

Pain Hustlers là câu chuyện về bà mẹ đơn thân Liza Drake (Emily Blunt), đang sống cuộc sống không ngừng tuyệt vọng, thiếu tiền, cùng con gái và mẹ ở tạm bợ trong gara của bà chị dù không được bà này đồng ý. Một đêm nọ, bực tức vì công việc làm vũ công múa may quái đản, cô lao vào quán rượu và gặp Brenner đang say rượu mời cô làm việc.

Hóa ra Zanna, công ty dược phẩm (hư cấu, dựa trên Insys) nơi anh này làm việc, cũng đang rơi vào tình trạng tuyệt vọng. Mọi người làm việc ở đó cũng vậy. Các bác sĩ mà họ tiếp cận trong nỗ lực hầu như không hợp pháp nhằm lôi kéo họ kê đơn Lonafen cho những bệnh nhân ung thư đang tuyệt vọng cũng tuyệt vọng. Toàn bộ sự việc tràn ngập trong hoảng loạn, và ngay cả khi kho bạc của Zanna bắt đầu phình to, cảm giác đó vẫn vậy.

Pain Hustlers tuyên bố rằng cốt lõi của cuộc khủng hoảng thuốc giảm đau gây nghiện là câu chuyện về sự tuyệt vọng của người Mỹ: một hệ thống y tế bí bách không phục vụ hiệu quả bất kỳ ai, một hệ thống tư pháp ghê tởm áp dụng công lý một cách không đồng đều và những con người tuyệt vọng bị hút vào quỹ đạo cần tiền hoặc cần sự công nhận hoặc chỉ để sống lây lất qua ngày mà không muốn chết.

Phim bộ tài liệu The Crime of the Century của HBO

Tuy nhiên, về tông điệu, đây là một bộ phim kỳ lạ, âm hưởng Wolf of Wall Street nhưng không hẳn cùng mức độ đùa cợt, nghĩa là Liza xuất hiện kiểu như nữ anh hùng có một trái tim nhân hậu, gan dạ nhưng lầm đường lạc lối.

Nhưng khi kể một câu chuyện tách rời khỏi gia đình Sackler, Pain Hustlers đã nắm bắt được điều quan trọng đôi khi có thể bị các phương tiện truyền thông khác bỏ quên. Các phương tiện truyền thông khác đó ở những hình thức khác nhau: Painkiller đóng vai câu chuyện thảm họa (và do đạo diễn tác gia thảm họa hiện đại Peter Berg chỉ đạo); Dopesick là phim bộ uy tín; Fall of the House of Usher là phim kinh dị theo phong cách gothic, công khai âm hưởng Succession.

Các phim khác theo dạng câu chuyện gây nghiện, một thể loại phổ biến trong lịch sử Hollywood, thành công ở mức trung bình. Có cảm giác Pain Hustlers giống như một trong những bộ phim doanh nhân cực kỳ nổi tiếng của năm nay, câu chuyện về sự thăng trầm có tính đến nỗi đau nhưng lại có kiểu mạch truyện khác..

Painkiller (ảnh) đóng vai câu chuyện thảm họa (và do đạo diễn tác gia thảm họa hiện đại Peter Berg chỉ đạo)

Việc các nghệ sĩ cứ quậy tung các thể loại khi kể câu chuyện này cho thấy một quốc gia đang cố gắng tìm ra chính xác là chuyện gì. Cuộc khủng hoảng... về cái gì? Về nỗi đau đớn và cách chúng ta xử lý; về sự tuyệt vọng. Về những kẻ phản diện — nhà Sackler, hay có lẽ chỉ là bản thân cái đau thôi — nhưng không phải là loại phản diện có thể hoặc sẽ bị người hùng đánh bại.

Cố gắng đưa khủng hoảng thuốc giảm đau gây nghiện vào một thể loại thì khó lắm bởi vì xu hướng của Hollywood là chỉ ra một nhân vật phản diện duy nhất và biến tất cả những người khác thành nạn nhân, và cách làm như vậy không hề hiệu quả ở đây. Sẽ cực kỳ sai lầm nếu gọi Purdue, OxyContin, và đặc biệt nhà Sackler là “vật tế thần” cho cuộc khủng hoảng; trên thực tế, họ phải chịu trách nhiệm phần lớn, do coi thường mạng sống của người khác một cách đáng kinh ngạc, và cần phải được đối xử đích đáng.

Tuy nhiên, nửa triệu người chết và gia đình đau buồn của họ trên khắp nước Mỹ chịu đau khổ không phải chỉ vì một số người giàu cá biệt nào đó quyết định lợi dụng họ. Xu hướng tập trung quá nhiều vào gia đình Sackler có nguy cơ gợi ý rằng nếu có thể trừng phạt gia đình này thì vấn đề sẽ được giải quyết. Nhưng nào chỉ có vậy. Có phải là chuyện chiến tranh đâu.

Nửa triệu người chết và gia đình đau buồn của họ trên khắp nước Mỹ chịu đau khổ không phải chỉ vì một số người giàu cá biệt nào đó quyết định lợi dụng họ. Ảnh: cảnh phim Ben is Back năm 2018

Đó là lý do tại sao cuối cùng thì All the Beauty and the Bloodshed là một thành tựu bất hủ và cho đến nay vẫn là bộ phim hay nhất trong số các phim về thuốc giảm đau gây nghiện hiện nay. Poitras và Goldin đan kết hoạt động xã hội của Goldin và chứng nghiện thuốc của cô bằng một số tuyến truyện phát triển bất ngờ. Có những bức ảnh Goldin chụp, đặc biệt là The Ballad of Sexual Dependency, trong đó cô ghi lại cuộc đời của những người bạn, nhiều người trong số họ đã chết vì ma túy hoặc các bệnh liên quan đến HIV. Có câu chuyện về người nhà của Goldin, và đặc biệt là chị gái cô, nhiều lần bị đưa vào trại giáo dưỡng và chết trẻ, Goldin nói, một phần là do cha mẹ cô không sẵn lòng thừa nhận con cái họ cần gì để phát triển.

Có liên quan đến nhau hay không không quan trọng, trừ việc chúng đều xảy ra với Goldin. Nhưng việc đặt cạnh nhau tạo ra ý nghĩa, đặc biệt là trong những nỗ lực (thành công) của Goldin nhằm buộc các bảo tàng nghệ thuật lớn như Guggenheim và Tate gỡ tên Sackler ra khỏi phòng trưng bày của họ và ngừng lấy tiền từ gia đình này.

All the Beauty and the Bloodshed là một thành tựu bất hủ và vẫn là bộ phim hay nhất trong số các phim về thuốc giảm đau gây nghiện cho đến nay. Poitras và Goldin (ảnh) đan kết hoạt động xã hội của Goldin và chứng nghiện thuốc của cô bằng một số tuyến truyện phát triển bất ngờ

Gia đình Sackler, và những loại người kiếm lợi trong Pain Hustlers, thành công chính là nhờ bối cảnh trật tự xã hội cho phép họ làm vậy. Tức là cần có các hệ thống bảo vệ thủ phạm thoát tội, miễn là họ đủ giàu. Cần có một công chúng coi người nghiện là phản diện. Đòi hỏi kiểu lạc quan mê sảng của người Mỹ nhằm chôn vùi bất cứ gì không lạc quan, và tôn vinh người giàu có. Tất nhiên, cần có một hệ thống y tế hỏng hóc mất sạch đạo đức. All the Beauty and the Bloodshed phác ra những chủ đề này thông qua các loại khủng hoảng sức khỏe cộng đồng khác, HIV/AIDS hay điều trị (sai lầm) và cái chết của những người đồng tính, hay nhu cầu to lớn về chăm sóc sức khỏe tâm thần tốt hơn.

Bộ phim tài liệu của Poitras nắm bắt tốt nhất tất cả những điều này, đặt cuộc khủng hoảng vào nguồn gốc xã hội, và có thể nói nguồn gốc tinh thần, lớn hơn. Một xã hội bệnh hoạn thay vì quan tâm đến những người yếu thế, nhét những nỗi đau đớn vào tủ, chính là một xã hội dung dưỡng khủng hoảng. Thêm một số loại thuốc gây nghiện cao có thể khiến một số người trở nên cực giàu vậy là có mồi lửa trong kho xăng rồi. Không ai thoát khỏi đám cháy.

Gia đình Sackler, và những loại người kiếm lợi trong Pain Hustlers, thành công chính là nhờ bối cảnh trật tự xã hội cho phép họ làm vậy. All the Beauty and the Bloodshed (ảnh), bộ phim tài liệu của Poitras nắm bắt tốt nhất tất cả những điều này, đặt cuộc khủng hoảng vào nguồn gốc xã hội, và có thể nói nguồn gốc tinh thần, lớn hơn

Pain Hustlers, Painkiller và The Fall of the House of Usher phát trực tuyến trên Netflix. Dopesick phát trực tuyến trên Hulu. All the Beauty and the Bloodshed phát trực tuyến trên Max.