• [Bình luận phim] Valerian và thành phố ngàn hành tinh: Thiên truyện không gian điên rồ của Luc Besson

• Valerian là phim Pháp tốn kém nhất từ trước đến nay. Luc Besson bảo ‘Ai quan tâm?’

Dĩ nhiên là đang nói tới Valerian and the City of a Thousand Planets, sẽ ra rạp ở Việt Nam với tựa Valerian và thành phố ngàn hành tinh vào ngày 28 tháng 7. Bộ phim có hai diễn viên chính Dane DeHaan và Cara Delevingne, là phim có kinh phí cao nhất từng được sản xuất tại Pháp, và là dự án nhiệt huyết cả đời của đồng sản xuất, biên kịch và đạo diễn Luc Besson.


Valerian được dựa trên loạt truyện tranh Pháp Valerian and Laureline của tác giả Pierre Christin và họa sĩ Jean-Claude Mézières, xuất bản từ năm 1967 tới 2010 và là một tác phẩm có sức ảnh hưởng lớn tới thể loại khoa học-viễn tưởng và kỳ ảo. Mời đọc tiếp để tìm hiểu thêm về bộ truyện và những gì ta nên kỳ vọng ở bộ phim (ngoài những hiệu ứng đẹp diệu vợi ta đã thấy trong các trailer. Sẽ có TIẾT LỘ NỘI DUNG của truyện tranh, tuy nhiên người viết cố hết sức tránh nói chi tiết trong Quyển 6, Ambassador of the Shadows, vì đây là chuyến phiêu lưu được thuật lại nhiều nhất trong cốt truyện phim của Besson.

Đầu tiên, giới thiệu sơ qua

Bộ truyện tranh theo chân cuộc phiêu lưu của hai đặc vụ xuyên không-thời gian làm công việc bảo vệ Trái Đất tránh khỏi các nghịch lý thời gian ở thế kỷ 28: Valerian, một đặc vụ trẻ đẹp trai truyền thống, hơi huênh hoang, cực kỳ trung thành (đôi lúc đó là khuyết điểm), và cộng sự Laureline, cô gái từ thế kỷ 11 cứu mạng Valerian và dần dà trở thành một đặc vụ. Những chuyến phiêu lưu đưa họ xuyên không gian và thời gian, và họ liên tục được cử đi làm nhiệm vụ từ mang tính chất ngoại giao giảng dạy tới những cuộc chạm trán hung dữ với các giống loài ngoài hành tinh tới những âm mưu tầm cỡ liên ngân hà.

Nhân vật đặc vụ trẻ đẹp trai Valerian của Dane DeHaan

Bộ phim có vẻ xoay quanh một trạm vũ trụ/thành phố liên ngân hà tên Alpha, ít nhiều phỏng theo Central Point trong truyện. Đó là một điểm trong vũ trụ nơi hàng nghìn giống loài ngoài hành tinh trao đổi với nhau, và là bối cảnh chính của Ambassador of the Shadows.

Mạch truyện cuộc sống ngoài không gian cuốn hút + những ảnh hưởng sâu xa

Không quá đi sâu vào các chi tiết chính, có thể yên tâm nói sẽ có những chủ đề đáng suy ngẫm, hơi hướng nhân văn trong câu chuyện. Đây là nét tiêu biểu của bộ truyện và một trong những đặc điểm khiến nó độc đáo trong truyện tranh dòng phiêu lưu khoa học-viễn tưởng (Quyển 16, Hostages of Ultralum, thắng Giải Tournesol vì phản ánh hay nhất ý tưởng của Đảng Xanh.) Thực tế, nhiều tuyến truyện, xoay quanh những khác biệt lý tưởng giữa con người và giống loài ngoài hành tinh họ gặp gỡ, có thể coi là những ảnh hưởng lớn trên khắp các loạt phim khoa học-viễn tưởng/kỳ ảo, từ Star Wars tới Star Trek tới Conan the Barbarian.

Laureline (Cara Delevingne), cô gái từ thế kỷ 11 cứu mạng Valerian và dần dà trở thành một đặc vụ

Một số ví dụ người viết thích nhất có trong Quyển 3, World Without Stars, và Quyển 4, Welcome to Alflolol. Trong Quyển 3, Valerian bắt đầu uống say khi đi dạo quanh một số hành tinh mới bị đô hộ, và đề nghị cứu họ thoát khỏi hiểm họa lường từ một hành tinh mất thăng bằng lao xoáy về phía họ. Khi anh say ngủ, Laureline lái họ vào hành tinh đó, họ du hành tới trung tâm và khám phá một thế-giới-trong-thế-giới. Hai thành phố duy nhất trên hành tinh, Malka và Valsennar, trường tồn gây chiến với nhau. Một thành phố do một hàng ngũ nữ chiến binh dẫn dắt còn thành phố kia là những nam giới sang trọng học giả. Hãy nghĩ tới tập phim Raising Gazorpazorp trong loạt Rick and Morty nhưng các giới đảo lại, hoặc lý tưởng trái ngược cùng cực của J’naii vô giới tính trong tập phim The Outcast của Star Trek: The Next Generation… trừ việc truyện này ra mắt từ 1972.

Trong Quyển 4, Valerian và Laureline gặp một gia đình giống Alflolol nhiều tuổi quay về hành tinh quê hương Alflolol, sau hàng nghìn năm họ vắng mặt đã bị Trái Đất xâm chiếm dùng làm nhà máy sản xuất và đặt tên là Technorog. Chính quyền địa phương, theo quy trình khá giống Mệnh lệnh Chính trong Star Trek, hằn học cho phép những người bản địa tái định cư, nhưng rồi bắt đầu dồn ép họ vào các khu hạn chế. Khó mà bỏ qua sự tương đồng với cách nước Mỹ đối xử với thổ dân Mỹ bản địa, và mãn nguyện được thấy hai đặc vụ chật vật tìm cách đối phó khi chính quyền của họ đối xử bất công với những người ngoài hành tinh họ đã kết bạn.

Trạm vũ trụ/thành phố liên ngân hà tên Alpha, phỏng theo Central Point trong truyện

Nhiều câu chuyện theo cùng mạch ngọt ngào cay đắng, giàu tưởng tượng, nhưng tận cùng dựa trên tính thực tế, rất khác với tiêu chuẩn văn hóa kể chuyện khoa học-viễn tưởng Mỹ. Ta nên kỳ vọng có gì đó tương tự trong phim mới, dù chắc sẽ không có tính chất thiên cánh hữu rõ rệt của những người sáng tạo.

Sinh vật ngoài hành tinh, thiết bị, và đủ thứ liên quan

Một phần khiến loạt truyện cuốn hút là lượng tư duy và sáng tạo dồn vào những giống loài và công nghệ mà Valerian và Laureline gặp gỡ. Trong một số lần hai thứ này giao thoa thành những loài động vật có tính năng đặc biệt khiến chúng hữu ích cho những người biết sử dụng. Có ít nhất một trong số này ta đã biết sẽ có trong bản chuyển thể, dựa trên sự xuất hiện của nó trong trailer: Grumpy Converter, một sinh vật nhỏ bé dễ cáu kỉnh có thể tái sản sinh bất cứ loại tiền nào nó ăn vào.

Giống loài ngoài hành tinh Doghan Daguis trong phim

Sẽ có cả Shingouz, một giống loài ngoài hành tinh có sự tương đồng còn hơn cả y hệt trong dáng vẻ và tính cách với Watto của Star Wars: The Phantom Menace. Họ xuất hiện nhiều lần xuyên suốt bộ truyện, thường với thông tin đáng giá cho những người hùng. Nghe nói họ đã được đổi tên thành Doghan Daguis trong phim sắp tới.

Và người viết có thể (vui vẻ) ngồi cả ngày săm soi trailer và so sánh những phần hình ảnh với phần trong truyện tranh, sẽ dẫn thêm một ví dụ nữa thôi, về sinh học và công nghệ giao thoa (hay đúng hơn là, sinh học ngoài hành tinh vượt trội nhu cầu có công nghệ tiên tiến). Trong truyện, giống Groubos khổng lồ mang trên mình những ký sinh, tên là Zuurs, có khả năng điều khiển từ xa mà hai đặc vụ cần. Cảnh đuổi bắt dưới nước từ trailer của Valerian có vẻ cho thấy các Groubos săn đuổi hai đặc vụ.

Các Groubos săn đuổi hai đặc vụ

Du hành thời gian

Vì vũ trụ rộng mở chóng mặt của truyện, với vô số giống loài sống trên vô số hành tinh, khiến ta dễ quên là hai người hùng của truyện cũng là những nhà du hành thời gian. Trong tập đầu tiên, The City of Shifting Waters, Valerian được đưa tới thành phố New York năm 1986 để ngăn chặn một kẻ ác du hành thời gian không thay đổi mạch lịch sử Trái Đất. Việc cam kết vô hiệu hóa, thay vì can thiệp vào, những gián đoạn của dòng thời gian có nghĩa là Valerian và Laureline thường phải đối mặt với những quyết định khó khăn ảnh hưởng tới cuộc sống của chính họ. Nhưng yếu tố du hành thời gian cũng cho chúng ta những khoảng vui vẻ thoát khỏi sự phức tạp gây mất phương hướng của các chuyến phiêu lưu không gian xa lạ, như ở Quyển 13, On the Frontiers, khi hai người hùng của chúng ta đến những năm 1950 trên Trái Đất, nhảy giữa Liên bang Xô viết, Mỹ, và Trung Quốc.

Từ trailer thì chưa rõ du hành thời gian sẽ có mặt bao phần trong phim, hay là có không nữa, nhưng khi đó là phần chủ chốt trong công việc của hai đặc vụ, ta nên kỳ vọng Besson sử dụng nó ít nhất vài lần theo những cách không chuẩn mực (cá nhân người viết hy vọng nó không được dùng như một biện pháp ‘thần trong cỗ máy’ - để mô tả một thế lực bên ngoài đột nhiên giải quyết các vấn đề có vẻ nan giải mà nhân vật rất khó hoặc không thể giải quyết; Galaxy Quest đã sử dụng chiêu du hành thời gian đó trong khi nhẹ nhàng châm biếm nó với Omega-13).

Mối quan hệ cộng tác nổi bật

Phần lớn truyện, Valerian được thể hiện đôi chút nhàm chán, thường làm theo lệnh cấp trên dù trái ngược với tư tưởng đạo đức của anh. Mézières và Christin định hướng nhân vật này để làm bật lên Laureline tháo vát, nổi loạn. Những tác động đôi chút có qua có lại, dần dà chạm điểm thăng bằng đâu đó khi hai nhân vật thành những người làm thuê tự do, không còn trong Dịch vụ Không gian Thời gian nữa. Tóm gọn những khía cạnh phát triển lâu dài trong mối quan hệ của họ vào một phim duy nhất là không tưởng, nhưng nhìn qua, Besson cũng gần đạt được chuyện này. Họ là cộng sự đúng nghĩa, cứu mạng nhau thường xuyên, và họ rõ ràng thiếu những tương tác gợi tình. Họ là một cặp đã thành đôi thỉnh thoảng có thời gian tán tỉnh nhau giữa những chuyến phiêu lưu vũ trụ gian truân.

Hơi lạ là Besson (hay hãng phim, hay ai đó) bỏ tên Laureline ra khỏi tựa phim, dù loạt truyện cũng chỉ được gọi vắn là Valerian trước đây; tuy nhiên, sự bằng vai phải lứa tinh túy của mối quan hệ cộng sự giữa hai đặc vụ chắc chắn sẽ là điều nên để ý tới trong phim mới, bởi nó đã định nghĩa loạt truyện này và khiến nó nổi bật so với phần lớn các câu chuyện phiêu lưu khoa học-viễn tưởng khác.

Sinh vật ngoài hành tinh

Một cảm giác kỳ diệu tươi mới

Không cách nào đặt tất cả những cảnh chiến đấu không gian tuyệt diệu, khung cảnh ngoài hành tinh choáng ngợp, và những tuyến truyện gay cấn vào hết một phim, nhưng vậy không hẳn là dở. Sau cùng, trải nghiệm lao vào truyện tranh thời trẻ đáng nhớ tới nỗi ông cứ đợi cả đời để làm bộ phim này. Trong cuộc phỏng vấn với Polygon năm ngoái, ông nói về việc gặp gỡ Mézières để làm phim bối cảnh ngoài không gian đầu tiên của mình, và rằng nhà họa sĩ đã trả lời, “Sao anh không làm Valerian thay vì cái Fifth Element chết tiệt này?” Vì phim mới nhất của Besson là một lá thư tình tận tụy gửi cho loạt truyện ông đọc từ bé đến lớn, cũng dễ hiểu là ông cũng muốn ta đọc nó.

Thực ra có nhất nhiều thứ trong bộ truyện sẽ khiến người hâm mộ The Fifth Element thấy quen thuộc, đặc biệt là phần ba của bộ ba tập New Future, The Circles of Power. Nhưng cả bộ truyện đầy những thế giới được tưởng tượng phong phú vượt xa chuẩn mực những câu chuyện phiêu lưu khoa học-viễn tưởng có trước Valerian và Laureline.

Và dù những nhà sáng tác bộ truyện từ lâu đã đeo đuổi một lời xin lỗi của George Lucas cho việc tạm nghi là đánh cắp những ý tưởng của họ cho phim Star Wars, theo chừng mực nào đó vẫn còn nhiều thứ trong vũ trụ khoa học-viễn tưởng mở rộng của họ chưa được chuyển thể. Bộ phim hẳn sẽ khiến khán giả mong đợi có nhiều thêm nữa.