Kỷ niệm ngày 30/4 — ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, cùng điểm lại những bộ phim kinh điển về cuộc chiến đấu anh dũng, bền bỉ của nhân dân Việt Nam trong những năm tháng đó.

Nổi gió (1966)

Bộ phim Nổi gió của đạo diễn Huy Thành được chuyển thể từ vở kịch cùng tên của tác giả Đào Hồng Cẩm. Đây là tác phẩm đầu tiên của điện ảnh cách mạng nói về chiến tranh Việt Nam với bối cảnh miền Nam. Phương là trung úy quân đội Việt Nam Cộng hòa, còn chị gái — Vân — chiến đấu trong đội ngũ Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Sau nhiều năm xa cách, hai chị em gặp lại nhau, chưa kịp vui thì mâu thuẫn nảy sinh. Khi biết Phương phục vụ phía nào, Vân đã đuổi em đi, và sau đó là chuỗi bi kịch của gia đình họ

Các diễn viên Thế Anh (bìa phải) và Thụy Vân (giữa) vào vai hai chị em trong phim Nổi gió

Chị Vân và con trai bị bắt vào trại tập trung. Trong trại, chị tham gia đấu tranh, bị bắt đi tù, con trai bị địch giết. Nỗi đau khiến Vân trở nên như điên dại, nhưng chị vượt qua và dùng vỏ bọc người điên để hoạt động cách mạng trong tù. Sau khi ra tù, Vân thuyết phục được em trai và nhiều lính Việt Nam Cộng hòa về với chính nghĩa, với nhân dân bằng việc phá ấp chiến lược, giết cố vấn Mỹ. Kết thúc phim là cảnh trung úy Phương cúi xuống vốc nước rửa mặt trên dòng sông chan hòa ánh nắng, trong tiếng cổ vũ của nhân dân và nụ cười trìu mến của người chị.

Một phân đoạn trong phim Nổi gió

Với diễn xuất của các nghệ sĩ Thế Anh (trung úy Phương), Thụy Vân (chị Vân), bộ phim khiến khán giả nhiều thế hệ xúc động và ám ảnh. Nổi gió được đánh giá là bộ phim truyền cảm hứng và tinh thần cho công cuộc giải phóng miền Nam năm 1975. Phim giành giải Bông Sen Vàng cho hạng mục Phim truyện nhựa tại Liên hoan phim Việt Nam lần đầu tiên.

Cánh đồng hoang (1979)

Cánh đồng hoang của đạo diễn Hồng Sến lấy bối cảnh vùng Đồng Tháp Mười trong thời kỳ chiến tranh chống Mỹ. Bộ phim xoay quanh vợ chồng Ba Đô và đứa con nhỏ sống trong căn chòi giữa dòng nước. Họ được Cách mạng giao nhiệm vụ giữ đường dây liên lạc cho bộ đội. Tác giả tập trung khai thác cuộc sống thường ngày của đôi vợ chồng: Trồng lúa, nuôi con, bắt trăn, bắt cá, vượt qua những cuộc càn quét của địch, với cảnh trực thăng Huey của quân đội Mỹ quần thảo khu vực đồng nước truy tìm du kích. Khi Ba Đô bị máy bay Mỹ bắn trúng, để trả thù cho chồng, vợ Ba Đô đã đuổi theo bắn cháy chiếc trực thăng.

Cảnh phim Cánh đồng hoang

Kết thúc phim Cánh đồng hoang có cảnh tấm ảnh vợ con phi công Mỹ rơi ra từ ngực anh ta khi anh ta bị bắn. Từng có những ý kiến đề nghị cắt bỏ cảnh này. Tuy nhiên, nó vẫn được giữ lại để cho người xem hiểu rõ hơn về lính Mỹ, họ cũng là người bình thường, có vợ và con như Ba Đô, nhưng do chiến tranh mà phải dứt bỏ gia đình để sang Việt Nam tham chiến. Đạo diễn Hồng Sến đã dùng thủ pháp đối lập trong ngôn ngữ điện ảnh để từ đó truyền tải những giá trị nhân văn sâu sắc, gây xúc động mọi trái tim.

Bên cạnh sự dẫn dắt tài tình của đạo diễn Hồng Sến và kịch bản tuyệt vời của nhà văn Nguyễn Quang Sáng, diễn xuất nhập tâm của dàn diễn viên, đặc biệt là Lâm Tới và Thúy An trong vai vợ chồng Ba Đô đã tạo nên một tác phẩm nghệ thuật xuất sắc.

Ván bài lật ngửa (1982-1987)

Ván bài lật ngửa là bộ phim nhựa đen trắng 8 tập về đề tài tình báo, do Xí nghiệp Phim Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh (nay là Hãng phim Giải Phóng) sản xuất trong những năm 1982–1987. Bộ phim mô phỏng quãng đời hoạt động của các điệp viên của cách mạng Việt Nam hoạt động trong lòng địch thời kháng chiến chống Mỹ, đặc biệt là tình báo viên Phạm Ngọc Thảo.

Phim do Nguyễn Trương Thiên Lý (Trần Bạch Đằng) viết kịch bản, Khôi Nguyên (Lê Hoàng Hoa) làm đạo diễn, dàn diễn viên có Nguyễn Chánh Tín (vai Nguyễn Thành Luân), Thương Tín, Thanh Lan, Thúy An (vai nữ điệp viên tình báo Thùy Dung – vợ Nguyễn Thành Luân).

Các nghệ sĩ Thương Tín và Chánh Tín trong Ván bài lật ngửa

Ván bài lật ngửa được khen ngợi là một đỉnh cao của điện ảnh Việt. Phim giành giải đặc biệt tại Liên hoan phim Việt Nam năm 1983, giải Bông Sen Bạc, giải Nam diễn viên chính xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam 1985.

Đây là bộ phim ghi dấu ấn lớn nhất trong sự nghiệp điện ảnh của nghệ sĩ Nguyễn Chánh Tín.

Biệt động Sài Gòn (1986)

Biệt động Sài Gòn của đạo diễn Long Vân gồm 4 tập, tái hiện chiến công của lực lượng biệt động thành trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Đan xen bối cảnh đạn bom, khói lửa là những câu chuyện tình yêu đầy cảm xúc và hy sinh của các chiến sĩ, góp phần giúp bộ phim đi sâu vào lòng người. Phim được phát hành năm 1986, trở thành một điểm sáng của điện ảnh Việt Nam lúc bấy giờ.

Không chỉ lập kỷ lục phòng vé, bộ phim còn đưa tên tuổi của hàng loạt nghệ sĩ như Quang Thái, Thúy An, Thương Tín, Hà Xuyên, Hai Nhất, Thanh Loan… đến gần hơn với công chúng. Hơn ba thập niên trôi qua, tác phẩm vẫn luôn là bộ phim được yêu thích.

Áp phích phim Biệt động Sài Gòn

Bộ phim đã đưa dàn diễn viên: Thanh Loan (vai Ni cô Huyền Trang), Thương Tín (vai Sáu Tâm), Quang Thái (vai Tư Chung),...bước lên đỉnh vinh quang. Sau 30 năm công chiếu màn ảnh rộng, nhiều lần phát lại trên truyền hình, xuất bản DVD và online, Biệt động Sài Gòn vẫn thu hút lượng người xem đông đảo, trở thành bộ phim kinh điển về ngày 30/4 của điện ảnh Việt Nam.

Giải phóng Sài Gòn (2005)

Giải phóng Sài Gòn được sản xuất nhân kỷ niệm 30 năm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Các nhân vật chính trong phim đều là những nhân vật lịch sử như Tổng bí thư Lê Duẩn (NSƯT Hà Văn Trọng thủ vai), Đại tướng Võ Nguyên Giáp (Khương Đức Thuận thủ vai), Bí thư Trung ương Cục miền Nam Phạm Hùng (NSƯT Hoàng Quân Tạo thủ vai), Đặc phái viên Bộ chính trị Lê Đức Thọ (Dương Trọng Hiếu thủ vai)...

Phim tập trung ghi lại những sự kiện chính trong tiến trình Quân Giải phóng tiến vào thành phố Sài Gòn

Giải phóng Sài Gòn của đạo diễn Long Vân được sản xuất dựa trên tác phẩm Sài Gòn - Bản hùng ca của nhà văn Hoàng Hà, có lược bớt một số đoạn. Phim được đầu tư 12,5 tỉ đồng, sản xuất trong thời gian dài kỷ lục là 13 năm. Phim tái hiện một số sự kiện chính trong quá trình quân Giải phóng tiến vào Sài Gòn, bắt đầu từ trận tấn công giải phóng Buôn Ma Thuột.

Tác phẩm tái hiện những cảnh bom rơi đạn nổ chân thực, không kỹ xảo, Giải phóng Sài Gòn được đánh giá là những thước phim bi tráng và hào hùng về chiến thắng lớn của dân tộc Việt Nam.

Đừng đốt (2009)

Đừng đốt (tựa tiếng Anh: Don't Burn) là bộ phim theo dòng chính kịch lịch sử được sản xuất năm 2009 do Đặng Nhật Minh đạo diễn và viết kịch bản dựa trên cuốn nhật ký nổi tiếng của nữ bác sĩ-liệt sĩ Đặng Thùy Trâm. Bộ phim tạo tiếng vang lớn khi công chiếu.

Phim đi sâu khai thác đời sống nội tâm sâu sắc, khắc họa rõ nét vẻ đẹp tâm hồn, lòng trắc ẩn của nữ bác sĩ quân y Đặng Thùy Trâm (do diễn viên Minh Hương đảm nhiệm), cũng chính là vẻ đẹp tinh thần và bản lĩnh chiến đấu của lớp thanh niên Việt Nam. Ngoài ra, bộ phim còn thể hiện lòng bao dung của con người Việt Nam, chứng minh rằng tình yêu thương xóa nhòa vết thương lịch sử. Đây là bộ phim chân thực, dung dị nhưng chứa đựng tính dân tộc lớn lao và mạnh mẽ.

Áp phích phim Đừng đốt

Phim ra mắt tại Liên hoan phim Fukuoka lần thứ 19 tại Nhật Bản và giành giải Khán giả bình chọn, bộ phim được phát hành cuối tháng 4/2009 tại Việt Nam và được chiếu ở Liên hoan phim quốc tế ASEM sau đó. Đừng đốt giành giải Bông Sen Vàng tại Liên hoan phim Việt Nam 2009 và chiến thắng 6 hạng mục của giải Cánh Diều Vàng năm 2010, gồm: Phim nhựa xuất sắc nhất, Nữ diễn viên chính xuất sắc (Minh Hương), Đạo diễn xuất sắc (Nghệ sĩ Nhân dân Đặng Nhật Minh), Họa sĩ xuất sắc (Nghệ sĩ ưu tú Phạm Quốc Trung), Âm thanh xuất sắc (Nghệ sĩ ưu tú Bành Bắc Hải) và giải Phim khán giả bình chọn. Đây cũng là bộ phim được chọn để tham dự giải Oscar.

Mùi cỏ cháy (2011)

Mùi cỏ cháy là bộ phim điện ảnh thuộc thể loại tâm lý xã hội, chiến tranh. Bối cảnh chính là sự kiện mùa hè đỏ lửa 1972 với trận chiến tại thành cổ Quảng Trị. Nhân vật chính trong phim là bốn sinh viên Đại học Tổng hợp Hà Nội — Hoàng, Thành, Thăng, Long — theo lệnh tổng động viên lên đường nhập ngũ năm 1971. Họ được huấn luyện tốc hành và tham gia chiến đấu tại thành cổ Quảng Trị năm 1972. Tại đây, Thành, Thăng, Long đã hy sinh, còn Hoàng may mắn sống sót trở về. Chuyện phim được kể lại từ ký ức của Hoàng khi ông thăm lại chiến trường xưa.

Đoàn làm phim Mùi cỏ cháy

Mùi cỏ cháy do Hãng Phim truyện Việt Nam sản xuất, nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm viết kịch bản, nghệ sĩ Hữu Mười đạo diễn, đặc biệt có dựa trên quyển nhật ký Mãi mãi tuổi hai mươi của liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc. Khởi quay từ tháng 12/2010, bộ phim được đặc cách tham dự Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 17 tại Phú Yên, được công chiếu giới thiệu tại lễ khai mạc tuần phim và đoạt giải Bông Sen Bạc.

Năm 2012, phim được trao bốn giải Cánh Diều Vàng cho Phim điện ảnh xuất sắc, Âm nhạc xuất sắc (nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân), Biên kịch xuất sắc (Hoàng Nhuận Cầm) và Quay phim xuất sắc (Nghệ sĩ ưu tú Phạm Thanh Hà) tại Lễ trao giải Cánh diều Vàng năm 2011.