• Đấu trường Oscar 2019: Ai sẽ thắng giải phim hay nhất? Tiết lộ của 20 nhà bầu chọn

Những gì ta biết là một hệ thống Oscar tương đối vẫn y nguyên trong khoảng 87 năm. Các thành viên được mời gia nhập hoặc được đề cử bởi các thành viên khác. Sở thích của họ dễ dự đoán hơn vì cơ cấu dân số cơ bản của họ không thay đổi, vì vậy ta có thể xem xét các mô hình xuất hiện. Nhìn chung họ là những người theo chủ nghĩa truyền thống mà thị hiếu của họ có xu hướng ủng hộ làn sóng mới của những đạo diễn phi đảng phái thập niên 1970 như Scorsese, Coppola, Friedkin, De Palma, Polanski. Và những đạo diễn đó, đến lượt họ, lại bị ảnh hưởng bởi những người theo chủ nghĩa truyền thống trước đó, như John Ford, hay những người nhìn xa trông rộng như Hitchcock hoặc Welles.

Lúc này ta đang trải nghiệm một thời kỳ — và các giải thưởng Sundance hồi đầu tháng 2 này đã thực sự đặt dấu chấm than vào cuối câu này — mà tính đại diện đã trở thành nhân tố chính ở Hollywood và văn hóa cánh tả. Đó là một nhân tố thường không đếm xỉa đến, hay chí ít thay đổi, vấn đề đơn giản là liệu các nhà bầu chọn có thích bộ phim không hay liệu các nhà bầu chọn có thấy bộ phim đó hay không.

Roma có vẻ là bộ phim hoàn hảo cho thời điểm này trong lịch sử Oscar và Hollywood và nước Mỹ

Thế cho nên, một bộ phim như Roma có vẻ là bộ phim hoàn hảo cho thời điểm này trong lịch sử Oscar và Hollywood và nước Mỹ. Nó đáp ứng ở hầu hết mọi cấp độ có thể: một đạo diễn có tầm nhìn cuối cùng đã tạo ra kiệt tác đậm chất cá nhân nhất bằng ngôn ngữ của chính mình. Inarritu, del Toro và Cuarón đều từng đoạt giải Oscar trước đó khi làm phim với sự tham gia của các diễn viên Mỹ nói tiếng Anh. Nhưng với Roma, Cuarón đã mạo hiểm và làm một bộ phim với sự tham gia của hầu hết những người vô danh (khâu quảng bá đã làm nên công việc tuyệt vời đảm bảo các ngôi sao đó trở nên hết sức nổi tiếng vào lúc các đề cử được công bố), nói tiếng Tây Ban Nha, và tái hiện cuộc đời của Cuarón ở Mexico. Thật là hấp dẫn.

Nhưng ngoài việc là kiệt tác, bộ phim này còn gãi trúng chỗ ngứa về tính đại diện. Đó là một bộ phim về những người phụ nữ đội đá vá trời. Không phải bất kỳ phụ nữ nào, mà cụ thể là phụ nữ da màu. Đối tượng này đã được chứng minh là nhựa Teflon khi được nói tới vì bất kỳ lý do gì. Không ai dám chạm đến. Điều đó làm cho Roma trở thành một ứng viên thực sự mạnh cho danh hiệu Phim hay nhất. Cho dẫu có không là lựa chọn số một của tất cả các nhà bầu chọn đi nữa, thì vẫn có khả năng đa số họ sẽ đẩy phim này lên đỉnh vì làm như vậy khiến họ cảm thấy như thể họ đang làm chuyện tốt cho nhân loại và cho sự đối kháng. Cho dẫu có một số nhà bầu chọn không thích phim này đi nữa, họ vẫn kính trọng nó. Mặc dù nhiêu đó có lẽ là không đủ để giành chiến thắng trong cuộc đua gồm năm đề cử theo cách bầu chọn đa số, nơi bạn cần sự ủng hộ nhiệt tình với số phiếu nhiều nhất, Roma có vị thế đáng ganh tị phù hợp nhất để chiến thắng hệ thống bầu chọn theo ưu tiên vì mọi người đều kính trọng và đánh giá cao những gì Cuarón đã làm.

Roma có vị đạo diễn có tầm nhìn (thứ hai từ phải qua) cuối cùng đã tạo ra kiệt tác đậm chất cá nhân nhất bằng ngôn ngữ của chính mình

Nhưng đây, chắn chắn là, con ngựa thành Troy của Netflix. Netflix vừa có một chỗ ngồi quan trọng tại bàn Oscar mà họ đã bị loại trước đó; ngay cả khi SAG đề cử Beasts of No Nation cho dàn đồng diễn và sau đó trao cho Idris Elba giải nam diễn viên phụ xuất sắc, Viện Hàn lâm đã hoàn toàn phớt lờ bộ phim. Không còn như vậy nữa đâu. Roma được đề cử trên mọi lĩnh vực, thắng như chẻ tre, với bản thân Cuarón được đề cử trong năm hạng mục. Điều này mở ra rất nhiều cánh cửa cho các nhà làm phim và giảm bớt rất nhiều áp lực cho các nhà làm phim nào, người Mỹ hay người nước ngoài, hiện có lựa chọn khác biệt để họ có thể theo đuổi tầm nhìn của mình mà không phải bị tiêu diệt bởi phòng vé, bởi Rotten Tomatoes, hay Twitter. Đây là một con đường mới, một cơ hội để có cách giữ cho nghệ thuật tồn tại giữa thời đại đang thay đổi, khi rất nhiều hãng phim lớn sẽ hướng tới CGI hào nhoáng, ngày càng nhiều hơn.

Viện Hàn lâm, và giờ là Hiệp hội đạo diễn Mỹ (DGA), đã chào đón Netflix với vòng tay rộng mở vì Netflix cung cấp cho họ một đề nghị mà họ không thể chối từ: một kiệt tác rõ ràng. Năm tới, Martin Scorsese sẽ lên boong với The Irishman. Chuyện gì tới sẽ tới, bạn không thể nào ngăn chặn. Chưa thấy có bất cứ gì trong chuyện này là tệ hại cho bất cứ ai. Mọi người cùng thắng. Những ai không thể đến được New York hay Los Angeles có thể xem phim mà không phải chờ đợi hàng tuần hay hàng tháng, trong thời gian cao điểm của các cuộc bàn luận khi phim ra mắt. Các nghệ sĩ sẽ có quyền tự do làm những gì họ muốn làm. Vả lại, tương lai đã cất cánh. Bắt chuyến bay hoặc là bị bỏ lại phía sau thôi.

Roma là bộ phim về những người phụ nữ đội đá vá trời. Không phải bất kỳ phụ nữ nào, mà cụ thể là phụ nữ da màu

Trong khi đó, Black Panther là một bộ phim khác đã trưng bộ giáp nhựa Teflon của mình với Twitter, và đại diện cho một loại tương lai khác. Đây là cách của Disney: tính dung hợp + phim chuỗi = vàng phòng vé cùng sự chấp nhận và ca ngợi của công chúng trên mọi lĩnh vực. Nếu dung hợp là điều người ta muốn có trong phim bom tấn, thì bây giờ họ sẽ có được điều đó. Vậy có làm cho nó xứng đáng đoạt giải Oscar không? Có thể, tùy theo định nghĩa của bạn. Netflix có thể làm cho các bộ phim thể loại trở nên phổ biến theo cách mà Hollywood không bao giờ có thể — lấy ví dụ Bird Box. Có ai để ý bộ phim đó trở nên đại chúng nhanh chóng đến mức nào không? Bây giờ hãy tưởng tượng nếu phim đó được một hãng phim phát hành trước và, nhiều tháng sau, lên Netflix. “Đại chúng” chỉ có nghĩa là: phim được rất nhiều người xem và yêu thích.

Cuối cùng, Green Book lẽ đã có thể càn quét cả mùa giải, nhưng người viết chưa bao giờ thấy bộ phim nào bị tấn công dữ dội đến như vậy, từ nhiều góc độ, như phim này. Có những người theo đúng nghĩa đen là bới lông tìm vết các nhà làm phim bằng cách lùng sục các bài phỏng vấn cũ, các dòng ‘tweet’ cũ, cố tìm cho ra chuyện xấu xa để biến nó thành KẺ THÙ ĐÁNG GHÉT, một kẻ không được ai hoan nghênh. Vâng, đó là phim, thưa bà con. Chỉ là phim thôi mà. Trong khi đó, trên đời còn có chiến tranh ở Syria. Trong khi đó, trên đời còn có chuyện tan băng ở hai địa cực. Trong khi đó, trên đời còn có những tù nhân bị tra tấn bằng cách để ở nhiệt độ đóng băng cho đến chết.

Black Panther là cách của Disney: tính dung hợp + phim chuỗi = vàng phòng vé cùng sự chấp nhận và ca ngợi của công chúng trên mọi lĩnh vực

Với ba phim khác nhau giành được ba giải thưởng hiệp hội lớn, một lần nữa ta trở thành một năm tương tự năm 2015. Điểm khác biệt duy nhất là Black Panther không phải là Spotlight vì Spotlight được đề cử kịch bản, đạo diễn và diễn xuất còn Black Panther không có. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là Black Panther cũng là một phim “đại chúng”. Đó là một phim siêu anh hùng, chắc chắn, nhưng cũng là một bộ phim mà lâu nay nhiều người đã tranh đấu để “cứu” giải Oscar (hoặc ít nhất là buổi truyền hình trực tiếp lễ trao giải Oscar) thoát khỏi chuyện toàn phim không ai biết đến. Tất cả quý vị đều nhớ cái gọi là giải thưởng gây tranh cãi khi Viện Hàn lâm công bố hạng mục mới dành cho phim đại chúng, và rất nhanh họ đã bị gọi là, trong rất nhiều từ, “phân biệt chủng tộc” vì làm điều đó để lập lờ đánh lận con đen Black Panther không? Dù sao đi nữa bộ phim đó đã trở thành trung tâm của một cuộc tranh luận rộng lớn hơn. Liệu Viện Hàn lâm có “đánh lận” Black Panther, một bộ phim mà nhiều người tin rằng xứng đáng được đề cử cùng với các ông lớn? Chà, rốt cuộc họ đâu có bất kính với Black Panther, bởi vì phim này đã giành được đề cử Phim hay nhất — mặc dù không có đề cử đạo diễn hay kịch bản hay diễn xuất, nhưng có vẻ như ít có khả năng để giành chiến thắng.

Tuy nhiên, vẫn có những lý do nó có thể chiến thắng. Đầu tiên, một lần nữa, là hệ thống bầu chọn theo thứ tự ưu tiên. Black Panther là phim đứng thứ nhất với đủ số nhà bầu chọn, hay là phim ở dưới theo thứ tự ưu tiên? Có phải nó gây chia rẽ theo những cách mà chúng ta không nhìn thấy? Có lẽ. Nhưng hãy nhớ rằng, Black Panther đã đánh bại BlacKkKlansman, A Star Is Born và Bohemian Rhapsody tại SAG.

Nếu dung hợp là điều người ta muốn có trong phim bom tấn, thì bây giờ họ sẽ có được điều đó

Tương tự, từ góc độ thống kê, Green Book là bộ phim có cơ hội giành giải Phim hay nhất sau khi đánh bại Roma và A Star is Born tại Toronto để nhận giải thưởng khán giả bầu chọn, và quan trọng hơn, nó đã đánh bại Roma, Bohemian Rhapsody, A Star Is Born, Black Panther và BlacKkKlansman tại PGA cũng với cách bầu chọn theo thứ tự ưu tiên.

Cuối cùng, bất chấp điều này, mọi con đường đều dẫn đến Roma, cho đến nay chủ yếu chỉ giành được chiến thắng cho Alfonso Cuarón tại Quả cầu vàng và DGA danh hiệu Đạo diễn xuất sắc nhất, đánh bại Spike Lee, Peter Farrelly, Bradley Cooper và Adam McKay. Điều đó làm cho Cuarón tất nhiên trở thành người thắng giải đạo diễn xuất sắc nhất tại Oscar, và có lẽ giải quay phim nữa, một cách cũng xứng đáng. Roma sẽ dễ dàng thắng hạng mục Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất (trừ khi mọi người thấy sự thống trị của Roma và thay đổi cách bầu chọn cho Cold War có chỗ). Liệu Roma cũng có thể giành chiến thắng trong một hạng mục diễn xuất? Nó có thể thắng gải Phim hay nhất không? Chắc chắn là có thể. Nhưng trong số đó không có chiến thắng nào là tất yếu như có vẻ thế, ít nhất là không từ góc độ thống kê.

Chúng ta vẫn lùng nhùng trong một năm kỳ cục, trong số liệu thống kê. Xem ra không có phim duy nhất nào có đủ mọi thứ cần thiết. Mỗi bộ phim đều đi kèm với, “Được, ngoại trừ…”

Cho đến giờ, chỉ có Green Book không giành được bất cứ giải quan trọng nào

Chúng ta luôn cần các đề cử Đạo diễn xuất sắc nhất, kịch bản, diễn xuất và biên tập phim để hướng tới một chiến thắng.

• Phim có đề cử đạo diễn, kịch bản, diễn xuất, biên tập phim:

BlacKkKlansman
Vice
The Favourite

• Phim có đề cử đạo diễn, kịch bản, diễn xuất, biên tập phim, cộng đề cử dàn diễn viên của SAG:

BlacKkKlansman

• Phim có đề cử đạo diễn, kịch bản, diễn xuất, biên tập phim cộng đề cử DGA:

BlacKkKlansman
Vice
Green Book (PGA)

Nếu có một cuộc đảo lộn thì khả năng cao nhất bộ phim đó là nhà vô địch về số liệu thống kê: BlacKkKlansman

Trong số những phim này, chỉ có Green Book không giành được bất cứ giải quan trọng nào. BlacKkKlansman, mặc dù ngay bây giờ có các số liệu thống kê khá ngon lành, chỉ có khả năng thắng, ít nhất là, kịch bản chuyển thể. Nó cần một cơn gió hết sức mạnh vào phút cuối nếu muốn giành được bất cứ giải nào khác.

Chúng ta có thể xem xét cuộc đua từ góc độ thống kê, và làm vậy thì tức là chẳng thú vị gì hết. Hoặc có thể xem xét từ góc độ chủ đề. Đây là cách người viết thấy cuộc chơi đang diễn ra, như hầu hết bạn đọc đều đã biết.

Câu hỏi đặt ra là: liệu Roma có giành được cả Phim hay nhất và Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất không. Người viết không tin là nó sẽ, và sẽ phải tận mắt chứng kiến chuyện đó. Người viết cho rằng chắc chắn Roma có thể giành chiến thắng trong hạng mục bầu chọn theo thứ tự ưu tiên. Nhưng các nhà bầu chọn xét kiểm phiếu sẽ có một sự lựa chọn, luôn luôn vậy, đó là lý do hạng mục phim tiếng nước ngoài được phát minh ra ngay từ đầu — bộ phim này (Ngọa hổ tàng long, Amour) đã có ở hạng mục phim nói tiếng nước ngoài và cũng phim này cho Phim hay nhất (mà cho đến nay đã về tay các bộ phim nói tiếng Anh trong suốt 90 năm)? Hoặc họ sẽ lấy Roma cho phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc và chọn một phim khác cho Phim hay nhất — một bộ phim mà có lẽ nhiều cử tri đã xem hơn hoặc một bộ phim đơn giản là họ thích hơn. Khó có thể nói gì lúc này. Chúng ta vẫn còn một vài giải thưởng nữa để chờ đợi, như BAFTA và WGA. Roma ghi bàn tại Phim hay nhất một trong những giải đó sẽ là một dự đoán an toàn tại thời điểm này, an toàn như bất cứ dự đoán nào trên đời. [Roma đã đoạt hai giải quan trọng của BAFTA là Phim hay nhất và Đạo diễn xuất sắc nhất – ND]

Cold War sẽ có chỗ ở hạng mục Phim nước ngoài nếu các nhà bầu chọn thấy Roma áp đảo và thay đổi cách bầu chọn

Rất nhiều người quá sợ không dám bênh vực cho Green Book, ngay cả khi số liệu phòng vé của nó tăng lên, ngay cả khi ngoài kia người ta bí mật thích nó và đánh giá cao thông điệp rằng yêu người hàng xóm thì mãn nguyện hơn là ghét. Nhưng dù cảm thấy thế nào về Green Book đi nữa, hầu hết mọi người đều giữ tình cảm đó cho riêng mình. Người viết không nghĩ có ai muốn công khai ủng hộ và lãnh đủ cơn lốc ‘ném đá’ cực đoan nếu phim này lại chiến thắng. Nhưng nếu nhà bầu chọn nghe theo tiếng gọi con tim mà bỏ phiếu, trong sự riêng tư của các cộng đồng kín cổng cao tường của họ, thì biết đâu chừng.

Liệu có phim nào khác có thể giành chiến thắng ngay cả khi nó chưa giành được giải thưởng lớn nào không, như Moonlight đó? Hãy nhớ lại rằng Moonlight chỉ thắng giải thưởng Hiệp hội biên kịch — WGA (trong một thắt nút bất ngờ). Phải, trong một năm như thế này, hẳn nhiên bất cứ chuyện gì cũng đều có thể, và nếu có một cuộc đảo lộn thì khả năng cao nhất bộ phim đó là nhà vô địch về số liệu thống kê của bạn — BlacKkKlansman. Mặc dù điều đó vẫn sẽ không thể vá nổi cái lỗ hổng đáng xấu hổ không có đạo diễn da đen nào giành chiến thắng trong lịch sử 90 năm của Oscar, ít nhất nó cũng có ý nghĩa vững chắc từ góc độ thống kê. Ngoài ra, nó là một bộ phim trực tiếp nhắm vào Donald Trump, tại một thời điểm mà rất nhiều người Mỹ khao khát được nhìn thấy ông ta bị tát. BlacKkKlansman có một kết thúc thuyết phục, khó quên và, cho đến hơi thở cuối cùng, vẫn nguyên vẹn là một Spike Lee kinh điển.

Spike Lee, Topher Grace, và Adam Driver trên trường quay BlacKkKlansman

Dù sao thì, bạn đọc thân mến, mọi chuyện cũng sắp kết thúc rồi. Còn một tuần nữa thôi.