• Đường dài đến khủng hoảng của Oscar 2019: Vì đâu nên nỗi?

• Phim đại chúng xuất sắc nhất: Sáng kiến tệ hại nhất cho giải Oscar

• Tại sao không ai muốn dẫn chương trình lễ trao giải Oscar?

Không còn như thế nữa.

Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh, đội ngũ 8.000 con người được coi là có ảnh hưởng nhất trong ngành công nghiệp giải trí, đã làm một số chuyện lần đầu tiên vào sáng thứ ba 22/1 khi công bố các đề cử phim hay nhất. Và chủ nghĩa dân túy đã chạy xuyên suốt nhiều phim trong số đó.

Trong số tám đề cử, Viện Hàn lâm đã chọn một phần phim trong Vũ trụ Điện ảnh Marvel (Black Panther), phim siêu anh hùng hiện đại đầu tiên lấy được vinh dự này. Viện Hàn lâm đã chọn một bộ phim từ Netflix (Roma), công ty phát trực tuyến cực kỳ nổi tiếng có 58 triệu thuê bao tại Hoa Kỳ đã khiến những người theo chủ nghĩa truyền thống tức giận trước sự thờ ơ của nó đối với trải nghiệm xem rạp. Và viện đã chọn một bộ phim tiểu sử nhóm nhạc rock làm hài lòng đám đông (Bohemian Rhapsody) vốn bị nhiều nhà phê bình chỉ trích.

“Trớ trêu là, ngay cái năm mà họ quyết định phản đối giải Oscar ‘phim đại chúng’, hãy nhìn xem những phim rốt cuộc họ chọn lại đại chúng đến mức nào,” John Sloss, nhà điều hành sản xuất bộ phim Green Book cũng được đề cử, nói — nhắc đến kế hoạch tạo ra một hạng mục riêng cho các phim bom tấn đã bị tạm gác vào mùa hè năm ngoái.

Black Panther được giới phê bình đồng lòng yêu thích, Viện Hàn lâm đã háo hức bất chấp để tìm một suất cho nó, vốn dĩ là bộ phim có doanh thu cao thứ ba mọi thời đại ở Mỹ

Đây là lần đầu tiên sau gần một thập kỷ — kể từ năm 2009 — có ba ứng viên phim hay nhất thu về ít nhất 200 triệu đôla ở thời điểm được đề cử. Năm ngoái, không phim nào đạt mức này.

Đã trở thành gần như là một nghi thức hàng năm. Viện Hàn lâm đưa ra lựa chọn của họ và, ngay sau đó, phải đối mặt với những cáo buộc cho rằng họ đã quá nghiêm ngặt và mờ ám, rằng họ đã từ bỏ lịch sử của một nơi mà phim chất lượng và phim trào lưu có thể cùng tồn tại. Tất cả đã thay đổi trong năm nay. Với một vài dấu ấn trong phiếu bầu chọn của họ, Viện Hàn lâm đã hồi sinh một sinh vật bị lãng quên: phim Oscar đình đám.

Nhưng trong khi làm như vậy, viện cũng làm dấy lên những câu hỏi, đặc biệt là tầm quan trọng của tiền trong các lựa chọn của Viện Hàn lâm.

Bohemian Rhapsody, về người đứng đầu nhóm nhạc Queen Freddie Mercury quá cố, đã bị loại bỏ trong phần lớn mùa giải, không được hiệp hội nhà nghề nào của Hollywood đề cử và điểm Metacritic dưới 50%. Tuy nhiên, bộ phim đã thu về 202 triệu đôla, một yếu tố dường như khó có thể phủ nhận đối với 90 người quyết định Quả cầu vàng và, bây giờ, cả Viện Hàn lâm.

Roma, bộ phim tuổi mới lớn đen-trắng nói tiếng Tây Ban Nha từ Alfonso Cuarón, xoay quanh người giúp việc nhà quả cảm vào những năm 1970 ở Mexico

Tuy nhiên, Roma, còn xa mới là thành công thương mại, cũng có thể có một số yếu tố tài chính đằng sau sự lựa chọn của viện. Netflix đã chi mạnh để giành được một đề cử cho bộ phim, một bộ phim tuổi mới lớn đen-trắng nói tiếng Tây Ban Nha từ Alfonso Cuarón, xoay quanh người giúp việc nhà quả cảm vào những năm 1970 ở Mexico. Công ty đã tổ chức sự kiện rình rang tại các điểm nóng ở Los Angeles như Spago, hợp tác với nhà xuất bản cao cấp Assouline ra một cuốn sách nghệ thuật hào nhoáng để gửi tặng và tiến hành một mạch bất tận các quảng cáo ngoài trời và trên truyền hình, tất cả để thu hút sự chú ý của các thành viên Viện Hàn lâm.

Và trong khi đó, Black Panther được giới phê bình đồng lòng yêu thích, Viện Hàn lâm đã háo hức bất chấp để tìm một suất cho nó, vốn dĩ là bộ phim có doanh thu cao thứ ba mọi thời đại ở Mỹ. Thành công của nó là một trong những động lực thúc đẩy cho Oscar “đại chúng”, theo một người thông thuộc với các cuộc thảo luận nhưng không có quyền nói ra công khai.

“Đây nói lên một điều rằng Viện Hàn lâm cần nhiều người xem chương trình hơn, đơn giản chỉ là vậy,” một giám đốc điều hành phim không liên kết với các chiến dịch cho bất kỳ phim nào trong ba phim này, yêu cầu giấu tên để không bị coi là chỉ trích đối thủ. “Họ luôn luôn cần khán giả. Nhưng năm nay họ đã làm gì đó để có khán giả.”

Bộ phim tiểu sử nhóm nhạc rock làm hài lòng đám đông Bohemian Rhapsody vốn bị nhiều nhà phê bình chỉ trích vẫn lấy được đề cử Phim hay nhất

Viện Hàn lâm đã tuyệt vọng mở rộng thành phần, đặc biệt là khi tỷ suất người xem rớt thẳng đứng. Năm ngoái đánh dấu mức thấp trong hiện đại, tổng cộng có 26,6 triệu người đã xem chương trình truyền hình trực tiếp lễ trao giải trên kênh ABC, giảm gần 20% so với năm trước, theo Nielsen.

Phim hay nhất là chỗ tốt để làm điều đó; những phim được đề cử có xu hướng nhận được nhiều thời lượng trên màn hình nhất và chiếm một phân đoạn có tỷ suất người xem cao nhất, vì chúng sẽ lên hình một lần nữa khi chương trình phát sóng vào ngày 24 tháng 2 (có khả năng không người dẫn). Và không giống với mọi hạng mục khác, các đề cử phim hay nhất phản ánh toàn bộ Viện Hàn lâm. (Phim hay nhất được quyết định bởi toàn bộ thành viên, không như các “phân ban”, các nhóm nhỏ chỉ vài trăm người, quyết định các đề cử ở hầu hết các hạng mục khác.)

Nhưng trong khi Viện Hàn lâm đói tỷ suất có thể khao khát những đề cử phim bom tấn, thì mối liên hệ giữa lượng người xem và phòng vé lại rất mong manh. Những năm của Avatar và The Lord of the Rings: The Return of The King đã chứng kiến tỷ suất người xem mạnh mẽ. Nhưng lượng người xem cao nhất trong thế kỷ này thực sự đến trong một năm ít phim đại trà hơn — mùa giải 2013, khi 12 Years a Slave giành chiến thắng, với Gravity là ứng viên phim hay nhất có doanh thu cao nhất.

Đạo diễn Steve McQueen, trái, nhảy lên sung sướng với dàn diễn viên và đoàn phim 12 Years a Slave khi họ nhận tượng vàng Oscar Phim hay nhất tại Nhà hát Dolby ngày 2/3/2014

Năm nay liệu Viện Hàn lâm chuyển sang khẩu vị đại chúng hay ngược lại là một đề tài tranh cãi. Hôm 22/1, người trong nghề đã xoay tới xoay lui về việc liệu trong số những phim ‘hit’ này — còn bao gồm bản làm lại A Star Is Born do Lady Gaga đóng chính — có những phim xứng với Oscar hơn là những phim đình đám trong quá khứ không, hay liệu Oscar có sẵn lòng xem xét những phim đình đám đó kỹ lưỡng hơn không.

Một phần của sự thay đổi này có thể là do cơ cấu dân số của người bầu chọn. Viện Hàn lâm đã phình lên hơn 30% kể từ năm 2016, với nhiều thành viên mới đến từ các nhóm tuổi trẻ hơn ít định kiến hơn về một phim đoạt Oscar phải thế nào.

Cơ cấu dân số mới đó cũng đa dạng hơn về chủng tộc, một phản ứng trước những chỉ trích rằng viện có lịch sử quá trắng. (Năm nay, kỷ lục mới là gần 40% người da màu.) Có thể điều đó đã giúp Spike Lee có được đề cử đạo diễn đầu tiên. Bộ phim của ông, BlacKkKlansman, đã được đề cử phim hay nhất, cùng với Black Panther là phim sử dụng thể loại để thảo luận các vấn đề nặng ký về chủng tộc.

Đạo diễn Spike Lee (trái) và Adam Driver trên trường quay BlacKkKlansman

Cần lưu ý rằng viện đã không hẳn hứng thú với chủ nghĩa dân túy mới. Họ đã không đề cử Crazy Rich Asians, bộ phim hài-lãng mạn đột phá của mùa hè năm ngoái, vào bất kỳ hạng mục nào. Và phân ban đạo diễn, một nhóm khoảng 500 người quanh co ngụy biện, đã phớt lờ cả Bradley Cooper của Star lẫn Peter Farrelly của Green Book, thay vào đó chọn Pawel Pawlikowski, người đã làm bộ phim lãng mạn lịch sử đen-trắng Cold War của Ba Lan.

Tuy nhiên, sự dao động là không thể phủ nhận. Các giám đốc điều hành của Disney, nhận ra sự thay đổi xảy ra với họ, liền chớp thời cơ: đề cử của Panther đã dẫn tới một tuyên bố từ một nhân vật không ai khác chính là chủ tịch và giám đốc điều hành Robert Iger.

“Chúc mừng tất cả các bộ phim được đề cử của chúng tôi, và đặc biệt là Black Panther,” ông nói. “Hôm nay, thấy bộ phim này được Viện Hàn lâm công nhận với bảy đề cử, bao gồm Phim hay nhất, thực sự là một vinh dự.” Ông tiếp tục gửi lời chúc tốt đẹp tới Ryan Coogler, đạo diễn Black Panther và Kevin Feige, giám đốc điều hành Marvel “vì khả năng sáng tạo xuất sắc, tài năng nghệ thuật vô đối, và niềm đam mê toàn tâm toàn ý cho dự án này.”

Bảng quảng cáo ngoài trời khổng lồ cho Balck Panther

Những bộ phim hãng lớn năm nay đưa cuộc cách mạng ở giải Oscar chưa đầy hai thập kỷ quay lại tình trạng cũ. Cuộc cách mạng đó bắt đầu ở mùa giải 1996-1997, khi bốn trong số năm đề cử phim hay nhất đến từ cái gọi là chuyên ban của hãng phim; không phim nào trong bộ tứ đó qua mốc 50 triệu đôla phòng vé tại thời điểm đề cử. Điều này đã kết thúc một thời gian dài phần lớn sự công nhận Oscar dành cho các bộ phim được sản xuất bởi các hãng phim lớn nhất Hollywood.

Xu hướng có lẽ đã đạt đến đỉnh điểm trong mùa giải 2007-2008, chỉ một phim hãng lớn được đề cử và có doanh thu phòng vé hơn 50 triệu đôla — và thậm chí đó là một bộ phim đen tối loại R, Michael Clayton. (Các chuyên ban của hãng phim trực thuộc hãng phim nhưng vận hành gần như tách biệt và thường làm phim gai góc hơn với ngân sách thấp hơn.)

Và xu thế này tiếp tục tốt vào những năm 2010. Hai năm trước, không một ứng viên phim hay nhất nào có doanh thu phòng vé đạt 100 triệu đôla tại thời điểm đề cử. Người chiến thắng cuối cùng là Moonlight, người chiến thắng có doanh thu thấp thứ hai trong kỷ nguyên hiện đại. Bộ phim này do A24, một công ty độc lập, sản xuất và phát hành.

Chiến dịch vận động Oscar cho Roma của Netflix được xem là tốn kém nhất mùa giải này. Ảnh trên là Angelina Jolie (trái) và Alfonso Cuarón tham dự sự kiện ROMA Tastemakers Screening and Reception tại San Vicente Bungalows ngày 5/1/2019 ở West Hollywood, California

“Tôi nghĩ nếu nhìn lại lịch sử giải Oscar gần đây thì đó là một bong bóng kéo dài hơn 20 năm mà giờ đây có thể sẽ kết thúc,” Tom Quinn, một người kỳ cựu của nhiều chiến dịch vận động Oscar trong thời gian đó, giờ đang điều hành công ty phát hành độc lập Neon, ý nói đến thời đại khởi đầu với mùa giải 1996-1997. “Tôi không nghĩ hồi đó bạn có thể dự đoán được tất cả những gì nó sẽ mang lại.”

Một cách để một kỷ nguyên mới có thể bắt đầu là với Netflix, đón chào thành tích đạt được bằng thông báo sẽ tham gia Hiệp hội Điện ảnh Hoa Kỳ, hiệp hội nghề nghiệp bao gồm các hãng phim lớn nhất, trong số đó nhiều hãng đã cảnh giác với các đối thủ mới.

Các nhà điều hành Netflix đã từ chối bình luận về các đề cử hoặc chiến dịch vận động cho Roma của họ. Thay vào đó, một phát ngôn viên đã gửi một trích dẫn từ Ted Sarandos, giám đốc nội dung của công ty.

Đạo diễn Pawel Pawlikowski trên trường quay Cold War

“Cảm ơn Viện Hàn lâm vì đã công nhận tất cả những người thực hiện những bước nhảy vọt sáng tạo trong năm qua. Chúng tôi rất vinh dự nhận được đề cử Phim hay nhất đầu tiên của chúng tôi và rất nhiều điều đầu tiên khác vào sáng nay,” ông nói. “Xin chúc mừng tất cả những người được đề cử vì đã đẩy lùi các giới hạn và làm những bộ phim truyền cảm hứng cho tất cả chúng ta.”

Một số ứng viên đã kín đáo càu nhàu rằng Netflix không quan tâm đến trải nghiệm xem rạp và đã sử dụng Roma, sử dụng một đạo diễn đáng kính và giờ tới sử dụng Viện Hàn lâm làm bình phong để làm xói mòn điện ảnh.

Nhưng những người liên quan đến với Roma nói rằng các đề cử nhằm mục tiêu thuần túy hơn.

Marina de Tavira, một trong những ngôi sao của Roma

“Đây là một bộ phim nói về vai trò của cộng đồng, và ở Mexico, đã phải chịu đựng trong nhiều năm qua,” Marina de Tavira, một trong những ngôi sao của Roma, nói trong một phỏng vấn. “Tôi rất hài lòng với những gì Netflix đã làm vì đã gây được sự chú ý ở những nơi này. Tôi hy vọng họ sẽ mở ra triển vọng cho nhiều bộ phim giống như vậy.”