• Tố chất 'phim Oscar' đang thay đổi nhanh chóng

• Hiểu đúng về tỷ suất người xem lễ trao giải Oscar 2018 thấp nhất lịch sử

• Oscar 2018: Tượng vàng danh giá nhất dành cho câu chuyện tình yêu với thủy quái The Shape of Water

Bộ phim về một lao công câm yêu người-cá thần đã đoạt giải Oscar Phim hay nhất.

Guillermo del Toro nhận giải Phim hay nhất cho The Shape of Water tại lễ trao giải Oscar lần thứ 90 tối chủ nhật 4/3/2018

Hãy dành chút thời gian để xem xét chuyện này lạ lùng như thế nào.

Cùng một tổ chức từng trao giải thưởng hàng đầu cho các phim về Gandhi, Shakespeare, William Wallace và Forrest Gump đã chọn tôn vinh bản ballad khoa học giả tưởng dị thường, trong đó sự cương dương của một sinh vật lưỡng cư được kể bằng cách diễn kịch câm. Chắc chắn đây không phải là kết cục buồn tẻ nhất có thể xảy ra cho đêm trao giải chủ nhật vừa rồi.

The Shape of Water ở trong trạng thái cuồng nhiệt suốt mùa giải. Dựa vào sự pha trộn hỗn độn những ngựa đua đầu đàn ― những tán tụng trước Oscar, những mưu đồ vận động, những số liệu phòng vé, bàn tán truyền thông ― dường như bộ phim của Guillermo del Toro tụt lại đằng sau Three Billboards Outside Ebbing, Missouri, bộ phim của Martin McDonagh mà những mập mờ chính trị chủng tộc đã không ngăn nó lấy được giải của Hiệp hội Diễn viên điện ảnh, Quả cầu vàng và BAFTA. Trong khi đó, Get Out, Dunkirk và Lady Bird được coi là những ngựa ô tiềm năng, mỗi phim đại diện cho một ý tưởng khác biệt về vị trí Hollywood đang đứng lúc này và sẽ hướng đến đâu.

Những chuyện như thế đấy là nỗi đau và niềm hạnh phúc của mùa giải Oscar: lạc thú và phù phiếm như sự kiện này, dù tốt hay xấu, có bản chất chính trị đằng sau điệu nhảy hoành tráng cho Phim hay nhất. Có lẽ đây là tuyên bố minh bạch nhất của văn hóa đại chúng Mỹ về chính nó. “Đây là bộ phim mà chúng tôi tự hào nhất là đã được làm ra ― những giá trị của nó phản ánh những giá trị của chúng tôi,” khoảng 7.000 thành viên bầu chọn của Hollywood đồng thanh nói.

Để so sánh, Get Out là lựa chọn phá lệ nhất của Viện Hàn lâm, cả về thể loại (một bộ phim hài-kinh dị) lẫn chủ đề (những cư dân ngoại ô da trắng phân biệt chủng tộc chào hàng lý tưởng tự do hóa ra là những kẻ xấu); trong lịch sử 90 năm của Oscars không có phim nào như vậy mà thắng giải. Lady Bird chào một phiếu bầu cho nữ quyền, chứng minh rằng những bộ phim tuổi mới lớn dễ thương về các cô gái cũng quan trọng như các tác phẩm sử thi Thế chiến II (Dunkirk, Darkest Hour) và xuất phẩm tao nhã của Steven Spielberg (The Post). Call Me By Your Name có thể báo hiệu rằng, vâng, cái gọi là phim đồng tính nam có thể thực sự giành được giải thưởng này hai năm liên tiếp.

Cô lao công câm (Sally Hawkins) yêu người-cá thần (Doug Jones) trong câu chuyện của del Toro

The Shape of Water không có huy chương thể hiện những sự khác biệt như thế để mà loa lên. Thay vào đó, phim là sự chiết trung của năm. Đây là đề cử phù hợp an toàn bên trong câu chuyện hiện tại của Hollywood: Các cơ cấu quyền lực ăn sâu bám rễ đang bị xới tung lên và những người lạm dụng diễn viên bị cho ra rìa, nhưng sự tiến bộ hữu hình sẽ chỉ xảy ra theo từng bước. Người ta chưa sẵn sàng để cho một phim có ý thức chính trị-xã hội làm hài lòng đám đông như Get Out trở thành tai to mặt lớn, mà sẽ bình ổn lại thành một cuộc phiêu lưu cổ điển rải những ẩn ý lạ thường không thì tóm tắt bằng lời kêu gọi “yêu là yêu thôi”.

Bởi vì, một lần nữa, một người phụ nữ câm (Sally Hawkins) làm tình với một người-cá thần (Doug Jones), và chúng ta mê mẩn với cùng cảm xúc bay bổng từng dành cho Titanic, West Side Story và Casablanca ― tất cả những phim (xứng đáng) thắng giải Phim hay nhất thuở xưa. Một khái niệm có vẻ ghê tởm, đã đi vào cuộc sống trong câu chuyện cổ tích kỳ ảo nhất và được trình bày cho những khán giả không khuyển nho sẵn sàng đón nhận toàn bộ hiểu biết và truyền thuyết như vậy. Không tệ với một câu chuyện ngụ ngôn về ‘cái khác’.

Người phụ nữ câm cảm nhận việc làm tình với một người-cá là xa lạ với khái niệm về yêu

Hết sức hợp lý, rằng, The Shape of Water hơn xa phim phân cực như Three Billboards và Get Out. Nếu Moonlight năm ngoái được giao nhiệm vụ với gánh nặng không công bằng làm đại diện cho sự phản kháng kiểu hành xử của Trump, thì Shape là bộ phim đưa chúng ta lướt tới tương lai mà không cần có tuyên bố chọc ngoáy quá quắt nào trên đường đi. Các phương tiện truyền thông đã dành rất nhiều năng lượng để bới bèo ra bọ Three Billboards, đến nỗi dậy lên một phản ứng dữ dội trên internet. Và khi Vox, Vulture, CNN, USA Today và Vanity Fair đồng loạt chỉ ra sự phân cực tồn tại ở hầu hết các nhà phê bình điện ảnh và các chuyên gia trên Twitter, hẳn sự phân cực là có thật. Nhưng người viết không tin đó là lý do làm cho Billboards bị thua ở đêm chủ nhật, và cũng không tin những lời phê bình nào đó về nhân vật chính bị khuyết tật của Sally Hawkins sẽ khiến The Shape of Water phải trả giá nếu không thắng giải. Viện Hàn lâm không quan tâm liệu có ai lên mạng tức giận vì nhân vật cảnh sát phân biệt chủng tộc của Sam Rockwell lại được chuộc tội. Nhưng, họ quan tâm liệu một bộ phim có gì cụ thể để nói không, bởi vì khả năng nói được chuyện gì cô đọng súc tích và có tính giải trí phản ánh năng lực làm phim.

Với những sáng kiến đa dạng gần đây đã mở rộng thành viên Viện Hàn lâm để bao gồm thêm nhiều phụ nữ và người bầu chọn trẻ hơn của đủ màu da, chúng ta đang tìm kiếm một Viện Hàn lâm hiểu biết hơn là một Viện Hàn lâm nghĩ rằng Crash xử lý các tệ nạn xã hội của Mỹ.* Three Billboards thay bản sắc bằng sự hỗn loạn, và thông điệp nhạt phèo của nó khiến nó thua kém nét quyến rũ của The Shape of Water, trong đó, một phụ nữ câm cảm nhận việc làm tình với một người-cá là xa lạ với khái niệm về yêu. Nhà bầu chọn không cần bất kỳ phản ứng nào từ phương tiện truyền thông đại chúng bảo họ đừng chọn Three Billboards; tất cả những gì họ cần là sự thấu cảm thấm đẫm trong câu chuyện của del Toro.

Nhà bầu chọn không cần bất kỳ phản ứng nào từ phương tiện truyền thông đại chúng bảo họ đừng chọn Three Billboards; tất cả những gì họ cần là sự thấu cảm thấm đẫm trong câu chuyện của del Toro

Khi chúng ta tiến vào thập niên 2020 với Spotlight, Moonlight và The Shape of Water là những phim thắng giải Phim hay nhất gần đây, có vẻ như thời những phim cưng của Oscar đã ở lại phía sau rồi. Suy cho cùng, đây là người chiến thắng đầu tiên kể từ khi Million Dollar Baby 13 năm trước thể hiện một vai nữ chính. Có lẽ Viện Hàn lâm đã không đưa ra quyết định gây động đất vào tối chủ nhật vừa rồi, nhưng chắc chắn quyết định đó đã cho chúng ta một thứ đáng ngưỡng mộ.



* Bộ phim Crash năm 2004 của đạo diễn Paul Haggis đoạt giải Phim hay nhất Oscar lần thứ 78 gây tranh cãi khi đánh bại Brokeback Mountain được giới phê bình yêu mến.