• 'Không quảng cáo nên không cần bán bất kỳ dữ liệu nào': Liệu Netflix có kiểm soát thế giới mà không trở thành kẻ xấu?

• Phim Netflix đột kích thẳng vào trái tim Hollywood

Netflix giờ đây đang làm ảo thuật. Kỳ cuối tuần đầu tháng 11, khoảng 42 năm sau khi quay xong, dịch vụ phát trực tuyến này đã cho bộ phim nổi tiếng của Orson Welles bị thất lạc, The Other Side of the Wind, xuất hiện lại với 137 triệu thuê bao của họ. Một tuần sau đó, 23 phút từ bộ phim nguyên bản mới nhất, câu chuyện nổi loạn Outlaw King của Scotland, được loại khỏi bộ phim đã ra mắt tại Liên hoan phim quốc tế Toronto. Cuối tuần 16/11, dịch vụ này tung ra phim bộ truyền hình đầu tiên của anh em nhà Coen, The Ballad of Buster Scruggs, thế nào đó đã biến hóa khôn lường thành một hợp tuyển điện ảnh.

Và một tuần sau đó nữa (23/11), công ty khao khát có trách nhiệm tối cao trong việc giữ bạn ở nhà vào mỗi tối thứ sáu này ra mắt ứng viên hàng đầu hạng mục phim hay nhất, Roma của Alfonso Cuarón, phát hành độc quyền tại các rạp chiếu ở ba thành phố lớn. Đây là những biểu hiện theo dòng thời sự của một công ty cảm thấy mình đang lẩn khuất trong bóng tối, tìm ra cách tái tạo một hệ thống đã không thay đổi gì nhiều 50 năm qua, và nâng cổ phần sở hữu trong tương lai của cách chúng ta xem phim. Không hẳn là David Copperfield băng qua Vạn Lý Trường Thành Trung Quốc; đây giống như lấy lại cho bạn thời gian đã mất. Dù sao đó cũng là một xảo thuật.

Các bước cần thiết để làm nên một bộ phim thành công trong năm 2018 hầu như không đếm xuể. Nhiều thập kỷ qua, các hãng phim đã tinh chỉnh một quy trình bao gồm phân tích dữ liệu chỉ ra các điểm quan tâm, trả tiền mua sỉ quyền làm phim chuyển thể từ tài sản có trước, và chiếu thử nghiệm thị trường cho khán giả trước khi phát hành. Không thấy nói gì đến việc thực sự làm một bộ phim — kịch bản, chọn vai, dựng phim, quay phim, diễn xuất, biên tập, chưa kể đến hiệu ứng hình ảnh và tay nghề.

Phim ảnh đúng nghĩa là phép thuật, nhưng hầu hết người tiêu dùng không biết rằng vòng đời của chúng thường cơ học và bị thao túng rất nhiều. Và với bao nhiêu là sự chú ý như vậy mà, hầu hết các bộ phim đều không nắm bắt được trí tưởng tượng phổ biến. Vì vậy, thật thú vị khi Netflix công khai phát triển chiến lược riêng của mình trong thế giới phim ảnh. Sáu tháng trước, người viết đã viết về tham vọng khuấy đảo lên một cái kết sâu sắc cho việc kinh doanh phim ảnh của dịch vụ này. Công ty đã chinh phục truyền hình bằng các phim bộ House of Card, Stranger Things và 13 Reason Why — một bài tập thể loại phim mang tính khiêu khích, gây nghiện, tông điệu cao và ngôn tình sướt mướt. Nhưng phim ảnh là hình thức giải trí phổ biến nhất mà chúng ta có, và bất kỳ hạ tầng nào được nhà đầu tư hậu thuẫn, dựng nên đế chế đều cần phim có vẻ người lớn. Vì vậy, thôi thúc đó là không thể tránh khỏi. Nó đến mà không thể không có những sai lầm chung.

Noah Centineo (trái) và Lana Condor trong phim To All the Boys I've Loved Before

Hơn hai chục bộ phim nguyên bản của Netflix đã được phát hành trong bốn tháng đầu năm nay, và hầu như không có bất kỳ tác động văn hóa nào. Điều này đến sau khi đã có các dự án lớn gây hổ thẹn hoặc bỏ qua những khoản thu từ bán vé như War Machine, Bright và Death Note năm 2017. Một số trong những phim vừa kể đã bị các hãng phim khác loại bỏ trong quá trình phát triển, một số đơn thuần là những thử nghiệm chưa được kiểm tra của một công ty đang vung tiền như rác và giong thuyền ra khơi mà không có bánh lái. Coi như là đường cong học tập đi. Lâu nay, điều đáng chú ý nhất về những phim nguyên bản của Netflix là thân phận trạm dừng chân cho những câu chuyện vặt vãnh của một Adam Sandler lỗi thời. Rồi mọi thứ bắt đầu thay đổi.

Khi The Kissing Booth, Set It Up và To All the Boys I’ve Loved Before phát hành vào hè năm nay, dịch vụ này được ghi nhận là làm sống lại hai thể loại ngủ đông: phim tuổi ‘teen’ và lãng mạn-hài. Trong hình dạng của To All the Boys I’ve Loved Before, chuyển thể cuốn tiểu thuyết tuổi mới lớn thành công đình đám của Jenny Han, Netflix đã đạt được cả hai. Sao chúng ta biết cái gì thay đổi chỉ là sớm nở tối tàn — Netflix không chia sẻ bao nhiêu người đã thực sự xem những bộ phim này. Nhưng chúng ta đã nói về chúng, ghi nhớ chúng, ‘tweet’ về những ngôi sao lực lưỡng và những cô gái ngây thơ đương thời của những phim đó. Bạn bè có con của chúng ta không thể ngừng nói rằng không biết bao nhiêu lần họ phải theo những bộ phim này; những người bạn của chúng ta hành động như những đứa trẻ không thể ngừng ngất ngây vì Peter Kavinsky. Vào tháng 9, The Ringer đã viết về sự tăng trưởng phi thường trong tài khoản mạng xã hội của các ngôi sao Netflix như diễn viên Noah Centineo.

Một tháng sau, dịch vụ này đã tán tụng những phát hiện tương tự là bằng chứng thành công cho các bộ phim của họ. Xét rằng Netflix hầu như không bao giờ tiết lộ dữ liệu người xem, thật tò mò khi chỉ hai tuần sau khi bộ phim chính kịch 22 July của Paul Greengrass đã bị vùi dập trong một bài báo về quyết định thay đổi định vị của Netflix và đưa phim ra rạp trước khi ra mắt trên hạ tầng dịch vụ:

Netflix không tiết lộ số lượng xem trực tuyến của họ, nhưng các nguồn tin gần gũi [22 July] nói với Deadline rằng phim được 14,5 triệu lượt xem từ tài khoản thuê bao trong ba tuần đầu tiên trên Netflix ở 190 quốc gia. Khán giả thực tế có thể gấp đôi con số đó, vì hầu hết các bộ phim được nhiều người xem, và 92% người xem đã ngồi cho đến hết phim.

Bản chất của nguồn tin đó là mơ hồ — có phải một nhà sản xuất làm việc trong Netflix tiết lộ không? Hay là người nào bên ngoài Netflix đã phản bội sự tín cẩn của ai đó ở công ty này? Hoặc có lẽ ai đó ở công ty gieo mầm chiến lược thông tin tích cực, không thể kiểm chứng? Không thể biết được. Thế nên chia sẻ và mổ xẻ những điểm dữ liệu này mới là tất cả những gì thực sự quan trọng.

Một đoạn sau trong cùng bài báo đó, người đứng đầu nhóm phim Netflix, Scott Stuber, được trích dẫn:

Những thâm nhập sắp tới này đang tiếp nối thành công của các bản phát hành rạp và Netflix phát hành Private Life và 22 July. Có một sự hưởng ứng tràn ngập dành cho tất cả các bộ phim của chúng tôi trong mùa giải thưởng này, bao gồm Outlaw King, chiếu rạp và trên Netflix vào tuần tới, và kế hoạch này đang được xây dựng trên đà đó. Ưu tiên hàng đầu của Netflix là các thuê bao và nhà làm phim của chúng tôi, và chúng tôi không ngừng đổi mới để phục vụ họ. Các thuê bao của chúng tôi được hưởng lợi từ việc có những bộ phim chất lượng tốt nhất từ các nhà làm phim đẳng cấp thế giới, còn các nhà làm phim của chúng tôi được hưởng lợi từ việc chia sẻ nghệ thuật của họ với lượng khán giả lớn nhất có thể ở hơn 190 quốc gia trên toàn thế giới.

22 July: Greengrass tái hiện vụ tấn công khủng bố tàn bạo ở Na Uy năm 2011

Stuber đã nỗ lực để mang đến cho các bộ phim trực tuyến sự hấp dẫn của chủ nghĩa dân túy và vẻ lịch lãm đã từng định nghĩa nhiều tác phẩm đình đám nhất của ông trong vai trò nhà sản xuất, trong số đó có Role Models, The Kingdom và Ted. Dàn phim lãng mạn-hài và hài kiểu hãng phim lớn của Netflix trong mùa hè năm nay rõ ràng đánh dấu không chỉ là một bước đột phá, mà còn là sự công nhận về sáng tạo và hồi sinh truyền thống của Hollywood. Mùa thu năm nay, dịch vụ này đang mang lại điều khác biệt. Như với Bong Joon Ho và Noah Baumbach trước đó, Netflix đã bỏ vốn cho các bộ phim tinh tế của nhà đạo diễn phim độc lập Nicole Holofcener (The Land of Steady Habits) và Tamara Jenkins (Private Life). Nhưng những phim như 22 July, Greengrass tái hiện vụ tấn công khủng bố tàn bạo ở Na Uy năm 2011, và thiên truyện rối loạn tâm lý hậu chấn thương Hold the Dark của Jeremy Saulnier, là một giọng điệu mới: căng thẳng, nặng nề và coi trọng cái tôi.

Những con số được đồn đại về lượng người xem bộ phim 22 July có phần đáng kinh ngạc bởi vì mặc dù Greengrass (The Bourne Supremacy, Captain Phillips) rất được kính trọng, nhưng một bộ phim không có ngôi sao Mỹ, thời lượng 143 phút và giới phê bình bị làm cho câm tiếng thường là công thức thuốc độc phòng vé. Tất nhiên, đó là lý do tại sao nó được Netflix cung vốn từ đầu — công ty này không có chuẩn thống kê đối mặt công chúng nào để phải xóa. Nhưng nếu con số 14,5 triệu lượt xem đó dù chỉ gần chính xác, nó sẽ tương đương với khoảng 1% doanh thu phòng vé hàng năm của Mỹ. Bây giờ, phòng vé do khách hàng trả tiền thuê bao định đoạt, và Netflix là một doanh nghiệp thuê bao; đây không phải là táo so với táo. Mà cam kết là cam kết, và giờ tiêu thụ của người xem trên thế giới chỉ có ngày càng tăng. Netflix muốn càng nhiều người xem càng tốt. Và đó là tất cả những gì họ muốn.

Thiên truyện rối loạn tâm lý hậu chấn thương Hold the Dark của Jeremy Saulnier

Giới chủ rạp có thể cảm thấy mối quan hệ họ hàng đặc biệt của thời buổi bây giờ với các tòa nhà chọc trời bùng lửa, cá mập ăn tạp và các thành phố sụp đổ thống trị màn hình của họ. Để các rạp chiếu phim bắt đầu phủ quanh New York sức đẩy ác nghiệt của một bộ phim thảm họa.

Mặc dù có những bộ phim về một tòa nhà chọc trời bốc lửa, cá mập ăn tạp và các thành phố sụp đổ ở cụm rạp chiếu năm nay, câu nói đó không phải được trích từ báo cáo về tình trạng kinh doanh rạp chiếu. Thực tế, câu đó do nhà sử học Ron Chernow viết — nổi tiếng với tiểu sử của George Washington và Alexander Hamilton — cách đây 41 năm trên tạp chí New York, trong một báo cáo cảnh báo văn hóa điện ảnh biến mất gây xôn xao hồi năm 1977. Cũng trong tác phẩm đó, nhà sản xuất Ray Silver được dẫn lời nói rằng, “Truyền hình không thể mang đến cho quý vị một Dustin Hoffman hoặc Al Pacino.”

Netflix biết điều này vẫn còn đúng cho đến ngày nay. Đó là lý do tại sao ngôi sao của bộ phim mới nhất của nó là Chris Pine trong Chris Wars. Outlaw King là một phim gây tò mò. Đây là cuộc tái ngộ của Pine với David Mackenzie, vị đạo diễn đã cho anh vai diễn hay nhất cho đến nay, Toby Howard trong Hell or High Water năm 2016. Nhưng khi bộ phim biến những kỳ vọng thấp, thủ đoạn và ẩn ý thấu suốt về cuộc sống hiện đại ở Hoa Kỳ thành một trong những bất ngờ thú vị nhất năm, Outlaw King được thêm nếm vẻ lớn lao và giả định về tầm quan trọng. Với ngân sách 90 triệu đôla, bộ phim đã ra mắt ở Toronto vào tháng 9 trước một phản ứng ế ẩm, gần như trơ lì. Thời lượng gần 150 phút, câu chuyện về cuộc nổi loạn của Robert the Bruce chống lại nhà vua và cuối cùng là sự đăng cơ của nhà lãnh đạo Scotland là một câu chuyện hỗn độn, buồn bã, tìm cách làm dịu đi cái kiểu càu nhàu của bộ phim lịch sử tiền nhiệm Braveheart bằng cách tiếp cận căn cơ, khổ hạnh của những phim chiến tranh thời Trung cổ như Henry V của Kenneth Branagh và Andrei Rublev của Andrei Tarkovsky. Nhưng bản phim đầu tiên của Outlaw King chưa hoàn thiện. Thế là Mackenzie cắt gọt.

Chris Pine (phải) và Florence Pugh trong Outlaw King: đây là thể loại phim mà bạn muốn xem trên màn ảnh rộng

“Không thể nói để bạn hiểu được tôi vui thế nào khi có cơ hội quay lại và không bị kẹt vào thế bộ phim được đẩy tới một liên hoan phim mà đã từng là vậy đó,” Mackenzie nói với Indiewire. “Sẽ rất tệ. Có thể kiểm soát hoàn toàn vận mệnh của mình trên một bộ phim có quy mô cỡ này đem lại cảm giác như một đặc ân.”

Lời thừa nhận hấp dẫn từ một nhà làm phim tài năng. Bộ phim đã được cắt gọn xuống còn 123 phút. Và Outlaw King, với tầm nhìn mù sương về vùng cao nguyên Scotland, những lâu đài mang điềm gở, cảnh chiến đấu dữ dội, và những cảnh phòng the dưới ánh nến với Pine khỏa thân hoàn toàn trước máy quay, là thể loại phim mà bạn muốn xem trên màn ảnh rộng. Phim đã được trình chiếu tại một rạp duy nhất ở Los Angeles vào cuối tuần 9/11, và chỉ hai rạp ở New York. Vấn đề không phải ở chỗ chiếu bao nhiêu rạp.

“Tôi hy vọng Netflix mua các chuỗi rạp chiếu phim, để những bộ phim như thế này có thể tiếp tục đời sống,” Mackenzie nói. “Chúng tôi không có gì phải lo lắng về tuần mở màn, vì vậy, không có lý do gì mà không thể chiếu Outlaw King trên một loại hình kinh doanh đang có — cho chiếu bây giờ đi, và có thể trở lại sau đó một năm hay bất cứ lúc nào.”

Roma là ký ức của nhà làm phim sinh trưởng ở khu Roma ở thành phố Mexico vào năm 1970, lấy bối cảnh Cuộc chiến Bẩn thỉu của đất nước này, được kể qua lăng kính của Cleo, người chăm sóc và giúp việc trong một gia đình giàu có, do Yalitza Aparermo (phải) thủ vai

Chiếu rạp là sự sang trọng hấp dẫn đối với một nhà làm phim và có cảm giác cũng là một giải pháp trước mắt. Nói chuyện với các nhà sản xuất và giám đốc điều hành hãng phim bên ngoài Netflix, bạn sẽ thấy một nỗi lo lắng sâu sắc về thiệt hại mà thời điểm này đang gây ra cho phần còn lại của ngành công nghiệp. Mackenzie đã cắt xén bộ phim, nhưng ông có quyền kiểm soát câu chuyện, làm chủ những sai lầm và theo cách định hình số phận của mình. Vì vậy, trong số rất nhiều khó khăn lớn nhất của Netflix là những bộ phim không hẳn dở; chỉ là có cảm giác chúng chưa được hoàn thành hoặc không được kiểm soát.

Hollywood khét tiếng với quy trình, và các hãng phim thường bị chế giễu vì nghĩ rằng họ biết nhiều hơn nghệ sĩ về cách tạo ra nghệ thuật có giá trị. Một cuộc đấu tranh cũng lâu đời như chính ngành này. Nhưng Netflix, được giải phóng trước thói đỏng đảnh của phòng vé nói chung và nhận thức của công chúng đi kèm theo đó, không phải lúc nào cũng cần phải có những trận chiến hạ gục nhanh tiêu diệt gọn, hoặc dai dẳng với các nghệ sĩ của mình. Nó có bước thí tốt hấp dẫn cho người sáng tạo: Hãy chơi trong khuôn cát theo thiết kế riêng của bạn. Nhiều người nghĩ rằng bước này có ngày hết hạn. Một cách để ngăn chặn thiệt hại là cung cấp các tác phẩm nghệ thuật làm thay đổi mô hình. Netflix có thể có cả điều đó.

Trong Roma của Cuarón, điều phi thường đang xảy ra: một bộ phim mà chúng ta chưa từng thấy. Người viết đã xem nó ở rạp chiếu vào tháng trước trong Liên hoan phim New York và há hốc vì miệng khô và mắt ướt ở người khác rất lâu. Đó là ký ức của nhà làm phim sinh trưởng ở khu Roma thành phố Mexico vào năm 1970, lấy bối cảnh Cuộc chiến Bẩn thỉu của đất nước này, được kể qua lăng kính của Cleo, người chăm sóc và giúp việc trong một gia đình giàu có, do Yalitza Aparermo thủ vai. Cuarón 56 tuổi viết kịch bản, đạo diễn và làm nhà quay phim. Đây là một kỳ công phi thường, và bất chấp hình thức mang tính thách thức — phim lịch sử đen trắng nói tiếng nước ngoài có nguồn gốc rõ ràng trên một dịch vụ phát trực tuyến — Roma chắc chắn sẽ tranh nhiều giải Oscar. Nó gần như chắc chắn sẽ là bộ phim nói tiếng nước ngoài thứ 11 được đề cử Phim hay nhất. Nó có thể là phim nói tiếng nước ngoài đầu tiên giành chiến thắng.

James Franco trong một cảnh phim từ hợp tuyển điện ảnh The Ballad of Buster Scruggs của anh em Coen

Đây chính xác là những gì Netflix muốn, và có lý do chính đáng. Roma, được quay trong những bối cảnh riêng tư và cũng rất hoành tráng, những trường đoạn màu sắc biến ảo, ngày nay sẽ rất khó để được làm ở hãng phim. Netflix mua phim, thanh toán hóa đơn vì biết rằng có thể giúp công ty kể một câu chuyện mới: không chỉ là tác phẩm cá nhân của nhà làm phim vĩ đại nhất thế giới, mà còn là một tập đoàn giải trí không bị ràng buộc bởi các quy ước của một ngành công nghiệp thường xuyên rơi vào hoảng loạn ngay lần đầu gặp xu hướng thay đổi.

Netflix tạo ra rất nhiều chất liệu tầm thường, nhưng nó tránh cái kiểu khôn ngoan được thừa nhận là đúng của Hollywood: nó hiếm khi chọn những câu chuyện truyện tranh; phim hoạt hình kỹ thuật số trẻ em hấp dẫn; hoặc các phim bom tấn khủng long. Đó là những phim đạt doanh thu phòng vé lớn nhất mỗi năm trong thập kỷ này. Nhưng đó không phải là trò chơi của Netflix. Đó không phải là một sự phá vỡ. Đây là người gỡ rối. Giành giải Phim hay nhất cho một bộ phim như Roma, thu hút 14,5 triệu thuê bao đến với 22 July, để anh em Coen tạo ra một phim viễn Tây lác mắt — đó mới là sự linh hoạt, tự do tỏa sáng, dù có thể nhất thời.

Nhiều phim nguyên bản của Netflix năm nay còn đọng lại trong người viết không có quy mô, tham vọng hay kinh phí của cái gì cỡ như Outlaw King. Như bất kỳ ai, người viết cũng bị quyến rũ bởi sự ăn ý sủi tăm giữa Zoey Deutch và Glen Powell trong Set It Up. Nhưng những phim khác như Shirkers, giấc mơ-kiểu phim tài liệu mang tính hồi ức của Sandi Tan về dự án đam mê mà cô làm khi còn trẻ ở Singapore, đã không rời bỏ người viết. Giống như Buster Scruggs của anh em Coen và Okja năm 2017 của Bong Joon Ho, Set It Up là một bộ phim vượt ra ngoài sự so sánh. Đây là băng thông mà công ty có thể cung cấp cho các nghệ sĩ: các nhà làm phim không có tiếng tăm, không có tài sản trí tuệ hoặc đại diện trong ngành. Báo cáo thu nhập và giải Oscar sẽ luôn có giá trị cho một công ty như Netflix. Chúng là chất liệu cho thông cáo báo chí và bụi phép tiên quảng cáo. Nhưng không phải là toàn bộ câu chuyện.

Sự ăn ý sủi tăm giữa Zoey Deutch và Glen Powell (trái) trong Set It Up

Roma là một trong những bộ phim yêu thích của người viết trong năm — trong thập kỷ này cũng không chừng. Và người viết mong sớm được xem lại nó ở rạp. Sự xuất hiện của nó ở rạp có thể làm phức tạp thêm cách Netflix sẽ đàm phán với các nhà làm phim trong tương lai, mặc dù người viết không tin nó sẽ hủy hoại mục tiêu cuối cùng của công ty này (tuy nhiên, bạn có thể tin tưởng vào việc Netflix cho phát hành rạp các bộ phim từ Martin Scorsese, Steven Soderbergh và Michael Bay trong năm tới). Cuối cùng, Netflix muốn nuốt hết mọi thứ: phim, người xem phim, mạng truyền hình, trẻ em, người lớn, thời gian rảnh. Nếu trong cùng lúc đó, công ty này phải chấp nhận một số chi phí tăng thêm — và chút ê chề — họ sẽ vui vẻ làm vậy.