• Hoa Mộc Lan, da trắng hóa, và vấn đề đại diện người Mỹ gốc Á ở Hollywood

• Tại sao Hollywood không chọn diễn viên châu Á

• Phim Hollywood toàn da trắng là vì thị trường Trung Quốc ư? Không chắc (và không điên) thế đâu!

• Vấn đề của Hollywood đang gây thịnh nộ: Diễn viên da trắng vào vai người châu Á

• Diễn viên gốc Á ở Hollywood: Số lượng vai diễn tăng lên đánh dấu làn sóng mới trong ngành

Khi phát triển nhân vật của mình, Wu nghe một sự thật đáng sợ lặp đi lặp lại nhiều lần: 20 năm mới có một phim truyền hình có dàn diễn viên chính là Mỹ gốc Á trên tivi. Phim truyền hình trước của đài ABC, All-American Girl có Margaret Cho đóng chính năm 1994, bị hủy sau một mùa.

Từ trái qua: Daniel Dae Kim, Aziz Ansari, Constance Wu và BD Wong

“Tôi không biết điều này cho tới khi nhận vai,” Wu nói. “Tôi chỉ tập trung vào nhiệm vụ trước mắt là trả tiền nhà.”

Phim truyền hình này, mới được chấp thuận mùa thứ ba, đã cho Wu một công việc ổn định và một cách nhìn nhận mới. “Nó thay đổi tôi,” Wu nói. Sau khi nghiên cứu, cô chuyển “từ mối quan tâm của bản thân tới của cộng đồng Mỹ gốc Á.”

Trong năm vừa qua, Wu và một số diễn viên Mỹ gốc Á khác đã nổi lên khi là người kêu gọi mạnh mẽ cho sự hiện diện của họ – và phê bình thẳng thắn ngành phim ảnh. Vấn đề đã đọng trong cụm từ – "whitewash" (tạm dịch: tẩy trắng) – chỉ trích Hollywood lấy vai và câu chuyện người châu Á và thay vào đấy bằng diễn viên da trắng.

Trên Facebook, Wu đánh dấu một danh sách những phim phạm tội này và nói, “Tôi có thể liệt kê tiếp nữa, và điều đó thật đáng xấu hổ.” Trên Twitter, cô chống trả những nhà sản xuất Hollywood tin rằng “vai diễn chính phải là da trắng” và khuyên những người tạo ra các nội dung toàn về da trắng “QUAN TÂM NHIỀU HƠN ĐI”. Một lời khuyên khác: “Một cách hay để tránh việc làm lấy lệ? Có hơn một nhân vật da màu," cô đăng trên Twitter vào tháng 3. “Có khó gì đâu.”

Daniel Dae Kim quay Hawaii Five-0

Không hề dễ dàng gì cho diễn viên gốc Á làm việc ở Hollywood, chưa nói đến việc chống lại những người điều hành nó. Nhưng việc có nhiều vai cho người Mỹ gốc Á trên truyền hình gần đây đã đẩy lên một thế hệ diễn viên có đủ sự nổi tiếng và an toàn công việc để nói thoải mái về những thất bại to lớn của Hollywood.

Và với danh tiếng của họ, cùng với đội quân truyền thông xã hội tại chỗ và đầy trí tưởng tượng, đã đẩy mạnh vấn đề sự hiện diện của người Mỹ gốc Á – từ lâu bị dìm xuống tầng sâu – vào cuộc tranh cãi đầy gay gắt gần đây về tầm nhìn đơn sắc của Hollywood về thế giới.

“Thực tế khắc nghiệt của việc làm diễn viên là rất khó kiếm sống, khiến các diễn viên da màu rất khổ,” Daniel Dae Kim, diễn viên chính phim truyền hình Hawaii Five-0 trên đài CBS và đang xuất hiện trong vở The King and I trên sân khấu Broadway.

Kim đã lấy tài khoản Twitter của mình để chỉ ra những thông số khô khan và kêu gọi các nhà làm phim Mỹ gốc Á. Năm ngoái, anh đăng tấm hình tưởng niệm tinh quái “khuôn mặt châu Á duy nhất” tìm được trong loạt phim Lord of the Rings, một người phụ nữ “xuất hiện trong vòng ba giây vinh quang.”

Emma Stone vai Allison Ng trong Aloha của Cameron Crowe

Các diễn viên khác góp giọng là Kumail Nanjiani đóng phim Sillicon Valley, Ming Na Wen của Agents of S.H.I.E.L.D và Aziz Ansari, đóng vai chính trong phim truyền hình Master of None, vai một nam diễn viên Mỹ gốc Ấn Độ cố gắng thành danh.

Họ đứng cùng những diễn viên và nhà vận động lâu năm như BD Wong phim Gotham; Margaret Cho, mang những bình luận hài hước sắc sảo của mình lên Twitter; và George Takei, nhờ cậy danh tiếng Star Trek của mình để thành một người khổng lồ trên mạng xã hội.

“Có một khuôn mẫu muôn đời là người Mỹ gốc Á không phát biểu,” Wong nói. Nhưng “chúng tôi đang nghiêm túc đối mặt với nó.”

Năm qua đã trở thành một khoảng thời gian cực kỳ đáng lo ngại cho vấn đề hình ảnh người Mỹ gốc Á trên phim. Tháng 5 năm ngoái, Sony phát hành Aloha, một phim lấy bối cảnh Hawaii toàn diễn viên da trắng, kể cả Emma Stone tóc vàng mắt xanh dù vào vai một phi công chiến đấu gốc Hawaii lai Trung Quốc tên Allison Ng.

Cậu bé có sức mạnh hắc ám tên Light Yagami của loạt manga Death Note sẽ được đổi tên thành Light và do diễn viên da trắng Nat Wolff (trái) thủ vai trên bản điện ảnh của Hollywood

Tháng 9, kế hoạch chuyển thể loạt manga Nhật Bản Death Note được tiết lộ, với nhân vật chính, cậu bé có sức mạnh hắc ám tên Light Yagami, sẽ được đổi tên thành Light và do diễn viên da trắng Nat Wolff thủ vai. Trong The Martian, phát hành tháng 10, nữ diễn viên da trắng Mackenzie Davis vao vai nhân viên NASA Mindy Park, trong tiểu thuyết gốc là người Mỹ gốc Hàn Quốc.

Danh sách còn dài. Tháng 12, các hình ảnh từ trường quay Absolutely Fabulous sắp ra mắt cho thấy nữ diễn viên Scotland Janette Tough ăn mặc như một nhân vật quá rõ là châu Á. Tháng 4 năm nay, Marvel Studios tung ra trailer cho Doctor Strange, nhân vật nhà sư Tây Tạng trong truyện được đổi thành một pháp sư gốc Celtic do Tilda Swinton thủ vai.

Và trong phiên bản chuyển thể người đóng của Mỹ loạt manga Ghost in the Shell, dự định ra mắt năm sau, nhân vật chính, Thiếu tướng Motoko Kusanagi, sẽ được gọi là Thiếu tướng và do Scarlette Johansson có tóc đen kiểu bob đóng.

Các hãng phim nói phim của họ rất đa dạng. “Như các phim Marvel khác, nhiều nhân vật trong Doctor Strange có sự thay đổi nhất định từ truyện gốc, không giới hạn bởi màu da, giới tính hay sắc tộc,” chủ tịch Marvel Studios Kevin Feige nói trong một lần phát biểu. Swinton vào vai một nhân vật vốn là nam, và Chiwetel Ejiofor là nhân vật vốn da trắng. Paramount và DreamWorks, các hãng phim đứng sau Ghost in the Shell, nói bộ phim phản ánh một sự đa dạng văn hóa và quốc gia.

Chris Rock, phải, và các diễn viên nhí trong một trò đùa đêm Oscars đã gây phản cảm với nhiều người Mỹ gốc Á

Nhưng các diễn viên Mỹ gốc Á không thấy thuyết phục. “Rõ ràng là quá trắng trợn,” Takei nói, “Đã đi tới mức gần như nực cười.”

Lễ trao giải Oscar vào tháng 2 đế thêm sỉ nhục vào vết thương. Chương trình có trọng tâm là than phiền về đa dạng sắc tộc trình chiếu với hashtag #OscarsSoWhite, nhưng lại vô duyên cười nhại người Mỹ gốc Á với lời đùa dựa trên những khuôn mẫu về người châu Á. Người dẫn chương trình, Chris Rock, mang ba đứa trẻ Mỹ gốc Á lên sân khấu để phục vụ một trò đùa dựng lên để làm tổn thương chính chúng.

“Tôi chưa từng thấy cộng đồng Mỹ gốc Á tập hợp nhanh như vậy,” Janet Yang nói, một nhà sản xuất làm trung gian giữa các hãng phim Hollywood và Trung Quốc. Bà nói thêm, “Đó là giọt nước làm tràn ly.”

Trong vài ngày, Yang và 24 thành viên Viện Hàn lâm khác, gồm các diễn viên Sandra Oh, đạo diễn Lý An và Takei, ký một lá thư gửi Viện Hàn lâm đòi họ chịu trách nhiệm cho những trò đùa phản cảm của chương trình. Câu trả lời cụt lủn của Viện Hàn lâm chỉ đổ thêm dầu vào lửa. Takei gọi đó là “một câu trả lời nhạt nhẽo đúng kiểu tổ chức lớn.”

Tilda Swinton (với Benedict Cumberbatch), vào vai một pháp sư Celtic vốn là người Tây Tạng trong truyện gốc, trong phim Doctor Strange sắp ra mắt

Trên mạng, nhiều diễn viên và nhà hoạt động người Mỹ gốc Á cũng lên tiếng với sự tức giận không tiếc.

Wen phản đối Ghost in the Shell, tweet về việc “tẩy trắng” và ném thêm một emoji bất bình. Takei viết về Doctor Strange trên Facebook của ông: “Hollywood đã cho diễn viên da trắng vào vai châu Á hằng thập kỷ nay, và ta không thể giả vờ rằng không có gì đó sâu xa hơn đang xảy ra.”

Nanjiani lên Twitter chỉ ra việc một phóng viên thảm đỏ nói với anh, “Cười nào, anh ở Mỹ rồi.” (“Tôi biết khi một người phân biệt chủng tộc, là lỗi của họ chứ không phải của mình,” anh viết. “Nhưng, lúc đó, tôi cũng cảm thấy bị chà đạp, chèn ép và lấn áp.”) Và Cho giúp khởi động một chiến dịch hashtag #whitewashedOUT (tạm dịch: phản đối tẩy trắng).

“Rất mạnh mẽ,” Cho viết khi hành động lên đỉnh điểm. “Chúng ta đã tàng hình quá lâu nên không biết ta có thể làm gì.”

Trong khi đó, các phim truyền hình – cạnh tranh mang lại nội dung mới mẻ và lấy khán giả khi số lượng phim có kịch bản đã tăng đột ngột trong các năm gần đây – giúp mở rộng ranh giới của những gì tưởng chừng có thể. Người Mỹ gốc Á đã dần được vào vai chính và người yêu chính và có vai chính trong nhiều phim tình huống gia đình.

Gia đình nhà Huang của phim truyền hình Fresh Off the Boat, nói về trải nghiệm nhập cư của một gia đình Mỹ gốc Á

Sau Fresh Off the Boat, ABC cho ra mắt phim hài tình huống Dr. Ken, xoay quanh một gia đình Mỹ gốc Á có nhân vật chính do chủ nhiệm phim, Ken Jeong đóng, cũng như phim chính kịch Quantico có nữ diễn viên Bollywood Priyanka Chopra đóng chính. Trong Crazy Ex-Girlfriend trên đài CW, Rachel Bloom, nhân vật chính, thương thầm Vincent Rodriguez đệ tam bảnh trai, là người Mỹ gốc Philippines. Những diễn viên này là những người phá vỡ khuôn mẫu cùng với Mindy Kaling, chủ nhiệm và đóng chính trong The Mindy Project, và Lucy Liu, vào vai bác sĩ Watson phiên bản nữ trong Elementary.

Những phim này cải thiện tình hình, nhưng vấn đề vẫn lan tỏa, kể cả trên tivi. “Tâm thế của Hollywood là phim và chuyện về những người da trắng dị tính là mẫu số, tất cả những người khác là thiểu sổ,” Ansari viết trong một email. “Điều đó không đúng. Tôi đã xem các nhân vật với vấn đề của nam da trắng trung niên từ khi là một cậu bé Ấn Độ.”

Trên phim ảnh, một số vai diễn đã vượt qua khuôn mẫu: Takei trong các phần Star Trek đầu, Liu trong các phim Charlie’s Angels, và John Cho và Kal Penn trong phim hài ma túy Harold & Kumar Go to White Castle và những phần sau. Và nhiều hơn đang trong sản xuất: phiên bản chuyển thể tiểu thuyết Crazy Rich Asians của Kevin Kwan đang tiến hành, và nữ diễn viên Mỹ gốc Việt Kelly Marie Tran sẽ có một vai thứ chính trong phần tiếp theo của Star Wars.

Nữ diễn viên Mỹ gốc Việt Kelly Marie Tran sẽ có một vai thứ chính trong phần tiếp theo của Star Wars

Nhưng phần lớn người Mỹ gốc Á không hiện diện. Dù họ chiếm 5,4% dân số Mỹ, hơn nửa số phim, truyền hình và các chương trình trực tuyến không có tên hay nhân vật có tiếng nói gốc Á, một báo cáo hồi tháng 2 của Khoa Truyền thông và Báo chí Annenberg tại Đại học Nam California cho thấy có 1,4% nhân vật chính trong số các phim hãng phát hành năm 2014 là gốc Á.

Với các diễn viên Mỹ gốc Á, việc ít cơ hội cũng làm mọi thứ tồi tệ hơn. “Một người gốc Á phải cạnh tranh với người da trắng, cho một khán giả da trắng, phải tập luyện cho cơ hội đó như thể đi thi Olympics,” Wu nói. Một diễn viên gốc Á cực tài năng có thể được cân nhắc cho một vai chính đôi lần trong đời. Đó là một tình thế áp lực cao.”

Cũng như việc bước ra đằng sau máy quay. Ngoài việc diễn viên sáng tạo phim truyền hình của riêng mình như Kaling, Jeong và Ansari, Kim của Hawaii Five-0 đã sáng lập công ty sản xuất riêng, 3AD, “góp phần kể những câu chuyện của thành phần không có sự hiện diện,” anh nói. Người Mỹ gốc Á và những diễn viên thuộc nhóm thiểu số khác, anh nói thêm, “đã mệt mỏi việc chờ được thuê vào những vai Hollywood làm ra rồi.”

Khán giả cũng nhanh chóng theo chân. “Có thời gian vấn đề này xa lạ với mọi người,” Wong nói. Giờ những người tham gia trẻ tuổi “đã thông hiểu vấn đề và có thể bàn luận chúng nhiệt tình.”

Từ trái qua, Aziz Ansari, Noël Wells, Lena Waithe và Eric Wareheim trong phim truyền hình Master of None của Netflix

Ellen Oh, một nhà văn cho tuổi thiếu niên phát minh hashtag #whitewashedOUT, nói có một sự chuyển đổi thế hệ. “Một thời gian dài, người gốc Á chỉ biết tới với những trải nghiệm nhập cư, nhưng giờ những thế hệ người Mỹ gốc Á thứ hai và ba đang tìm những tiếng nói riêng,” Oh nói.

Họ cũng mang một vốn từ vựng mới. “Từ ‘tẩy trắng’ là một từ mới, và rất hữu ích,” Wong nói. Trái ngược với “yellowface” (tạm dịch: bôi vàng), phản đối việc các diễn viên da trắng dùng trang điểm và hóa trang để vào vai người châu Á, “tẩy trắng” lên tiếng cho sự gần như không có những vai chính.

Và Internet cho phép tưởng tượng một vũ trụ so sánh khi người Mỹ gốc Á thống trị màn ảnh. Tháng 5, những người hâm mộ thất vọng của loạt phim Ghost in the Shell lấy ảnh Johansson trong vai chính và photoshop thay vào đó khuôn mặt của Rinko Kikuchi, ngôi sao người Nhật của Pacific Rim.

Gần đây hashtag #StarringJohnCho lan tỏa chóng mặt, tưởng tượng nam diễn viên Mỹ gốc Hàn đóng vai chính trong nhiều phim tình cảm-hài và hành động. Dù Cho có vai trong loạt phim Star Trek sau những phim Harold and Kumar, anh vẫn chưa có những vai chính danh giá được đưa cho các diễn viên da trắng xuất thân tương tự, như Seth Rogen sau phim Knocked Up hay Christ Pratt hậu-Guardians of the Galaxy.

Những hình ghép #StarringJohnCho cho Cho đóng vai chính trong The Martian và vào vai James Bond

“Khi photoshop mặt John Cho lên mặt Tom Cruise trong poster Mission: Impossible, tôi với mấy đứa bạn cười khúc khích, vì ’Như thế thì điên rồ nhỉ?’” William Yu 25 tuổi, phát minh ra hashtag này, kể lại. “Rồi tôi nghĩ lại. Có gì mà điên rồ?”

Chiến dịch được nối tiếp với hashtag #StarringConstanceWu, với gương mặt nữ diễn viên được photoshop vào các vai chính của Emily Blunt, Drew Barrymore và, e hèm, Emma Stone.

“Chiến dịch hành động là một “cơn thủy triều,” Keith Chow, sáng lập The Nerds of Color, một trang web phê bình văn hóa hâm mộ là trụ sở của nhiều chiến dịch trên mạng, nói.

Nó cũng cuốn lấy nhiều thành viên da trắng của Hollywood vào quỹ đạo. Stone đã công nhận vai diễn trong Aloha của cô “đáng đem ra làm trò cười.” Và tháng 5, đạo diễn Doctor Strange, Scott Derrickson, tweet, “Sự giận dữ/tổn thương mạnh mẽ từ những người Mỹ gốc Á về việc Hollywood tẩy trắng, rập khuôn và xóa bỏ người châu Á trong điện ảnh. Tôi đang nghe và học hỏi.”

Nữ diễn viên Bollywood Priyanka Chopra, trái, cùng Kake McLaughlin trong phim Quantico

Dù đó có trở thành sự thay đổi trên màn ảnh hay không vẫn là câu hỏi mở. “Mọi người đều có vẻ dần hiểu ra mọi thứ trắng quá thể như thế nào,” Ansari nói. “Như thể cả hệ thống đang cố đa dạng sắc tộc để tránh chê bai, nhưng nó đang di chuyển như sên.” Anh nói thêm: “Cứ nhìn những poster phim bạn thấy đi. Đều là người da trắng cả.”