• [Bình luận phim] Star Trek Beyond: Dám đi tới những nơi chưa 'Trek' nào tới

• 50 năm hành trình Star Trek đến Star Trek Beyond 2016

Trên trường quay Star Trek Beyond – phim thứ 13 trong chuỗi – sự việc tiến bộ hơn một chút. Tác giả bài viết này đã đứng trên một hành lang tàu Enterprise sắp sửa bị phá hủy. Trường quay đó, ở Vancouver, được dựng trong một thiết bị cân bằng máy quay khổng lồ sẽ bắt đầu rung lắc ngay khi ai đó quát “action”; từng mảng tường được mồi cho thực sự nổ tung.

Diễn viên sẽ chỉ việc đứng thẳng tại chỗ. Đã 50 năm kể từ khi Roddenberry có ý tưởng làm bộ phim về một nhóm những nhà thám hiểm đa văn hóa, đa chủng loài du hành không gian để phát hiện những dạng sự sống mới và đem alị hòa bình, chứ không gây chiến tranh.

Tuy lấy bối cảnh tương lai rất xa, phim phản ánh những nỗi lo lắng của hiện tại, như phân biệt chủng tộc, kỳ thị phụ nữ và sự vô nghĩa của chiến tranh. Phim truyền hình gốc, được làm với chi phí rất rẻ nhưng kịch bản thông minh, tính đến nay nhà đài (đã phát ba mùa phim này) sinh ra thêm năm phim truyền hình và 13 phim điện ảnh nữa.

Star Trek Beyond là phim thứ ba từ khi J J Abrams khởi động lại chuỗi phim màn ảnh rộng này hồi năm 2009. Bộ phim mới đưa phi hành đoàn quen thuộc quay lại – gồm Chris Pine trong vai Captain Kirk, Zachary Quinto trong vai Spock và Zoe Saldana là Uhura – và giới thiệu nhân vật phản diện mới, Krall, của Idris Elba. Còn có sự chỉ đạo cừ khôi mới mẻ trong tay Justin Lin, nổi tiếng với các phim Fast and Furious.

Krall (Idris Elba) nắm cổ nhấc bổng Captain Kirk (Chris Pine) trong Star Trek: Beyond

Nhưng, sau bao năm, Star Trek khớp vào đâu? Phim Star Trek mới nhất, Into Darkness, được giới phê bình đón nhận nhiệt tình khi ra rạp năm 2013, nhưng lại không thỏa mãn cả ‘fan’ – họ đã bầu chọn đó là phim Star Trek dở nhất mọi thời đại tại cuộc họp mặt ở Las Vegas cũng năm đó – lẫn ngay cả đạo diễn của nó, J J Abrams, về sau đã thừa nhận “không hiệu quả như lẽ ra là phải thế, giá tôi có những quyết định tốt hơn trước khi bắt đầu quay.”

Phim bị kết án chú trọng quá khứ, ăn cắp quá nhiều cốt truyện từ Wrath of Khan năm 1982. Thế làm gì để Star Trek năm 2016 giữ được tính đương thời? À, theo đạo diễn Lin, người ta hủy diệt nó. “Tôi có ý niệm chung rằng điều tôi muốn làm là tháo tung Star Trek,” anh nói với người viết. “Tôi đã trao đổi với JJ về nghĩa đen của việc tháo tung Star Trek bằng cách phá hủy tàu Enterprise.”

Và chính xác đạo diễn Lin đã làm thế. Cùng với nam diễn viên người Anh Simon Pegg, không chỉ tham gia trong vai kỹ sư Scotty mà còn viết kịch bản (chung với Doug Jung), Lin lắp ghép một câu chuyện tàu Starship Enterprise bị người ngoài hành tinh tấn công dữ dội và tan tành thành nhiều mảnh. Như một tuyên ngôn mục đích, có vẻ là một thủ đoạn tàn khốc. Đây là công việc của một người muốn làm cho Star Trek đặc biệt chứ chẳng phải – Fast and Furious trong không gian, lẽ nào?

Justin Lin chỉ đạo Chris Pine trên trường quay Star Trek: Beyond

Thực ra, Lin lập luận, giải pháp triệt để này mới làm cho Beyond trung thành hơn với tầm nhìn của Roddenberry. Suy cho cùng Star Trek bản gốc không xem xét những gì đã qua, mà luôn nhìn tới trước, luôn hình dung cái gì khác có thể xảy ra.

Nhiều ‘fan’ có thể bất ngờ khi biết rằng Lin là ‘Trekker’ cứng cựa bao năm. Có sự thất kinh rụng rời khi Lin được công bố là đạo diễn của Beyond, sau một giai đoạn tiền sản xuất rối bời chứng kiến một đạo diễn, Roberto Orci, lặng lẽ rời bỏ, và ít nhất một kịch bản bị vứt đi.

Lin nhấn mạnh, anh không phải “tay đua xe” của The Fast and Furious, mà là con nghiện Vulcan. “Tôi không biết tất tật những cái tên rắc rối của mọi người và mọi thứ [trong cả loạt phim],” anh cười. “Nhưng tôi lớn lên cùng với việc xem phim này… Tất cả bạn bè tôi đều xem Star Wars nhưng tôi không có tiền đi xem phim, thế nên tôi xem Star Trek.”

John Cho trong vai Sulu (phải) cùng với Zoe Saldana trong vai Uhura

Lúc còn nhỏ, mỗi tối Lin đều xem phim với bố, một người nhập cư từ Đài Loan làm việc suốt ngày ở nhà hàng. Với chỉ 79 tập phim, anh có thể xem đi xem lại và bắt đầu thắc mắc đủ thứ về bộ phim.

"Tại sao Liên bang (Federation) lại đặc biệt thế? Những nhân vật này là ai bên ngoài mối quan hệ mà chúng ta thấy?” anh hỏi. “Với thời gian làm người gác cổng, đặc biệt là cho kỷ niệm 50 năm, tôi cảm thấy chất vấn mọi thứ là rất quan trọng… Tôi yêu Star Trek vì đó có thể là bất cứ cái gì.”

Một chi tiết đáng chú ý mà Lin đã sáng tạo trong việc mở rộng những cuộc đời chưa biết đến của các nhân vật chính là Sulu, phi công do John Cho đóng, là người đồng tính. Trong dòng thời gian của bản gốc Sulu không được miêu tả trong bất cứ mối quan hệ nào, nhưng trong Star Trek Generations đã cho thấy anh có một con gái. Giờ anh có chồng và con gái.

George Takei, đã đóng vai Sulu trong phim truyền hình gốc và bản thân cũng là người đồng tính, chỉ trích việc này "hoàn toàn không thích hợp... một sự bóp méo sáng tạo của Gene Roddenberry" và khuyến khích các nhà làm phim hãy giới thiệu một nhân vật đồng tính khác.

Từ trái sang: Spock (Zachary Quinto), Jaylah (Sofia Boutella), Bones (Karl Urban)

Simon Pegg đáp lại rằng thật không may bộ phim truyền hình chưa bao giờ có một nhân vật LGBT* nguyên bản và chi tiết mới này chẳng thay đổi gì tiểu sử đã có của Sulu. Chắc chắn khó lập luận rằng điều này không tương đồng với tư tưởng hướng tới trước của Roddenberry. Nếu có một phim truyền hình trào lưu nào tự tin có nhân vật LGBT trong dàn diễn viên từ đầu, có lẽ là Star Trek.

Ngay cả vậy, mặc dù có số lượng khổng lồ những người tán thưởng Star Trek là thế giới hư cấu phong phú nhất nói rất nhiều điều về thế giới hiện đại ngày nay, phim vẫn gặp phải rắc rối với vấn đề hình tượng. Star Trek không ‘ngầu’, giải thích vì sao phim luôn là một tay chơi chắc ăn ở phòng vé chứ không ngoạn mục. Into Darkness làm ra 467triệu đôla toàn cầu, không thay đổi mảy may điều đó.

Nhưng so sánh con số đó với doanh thu của những phim chuỗi lâu đời khác, chẳng hạn như Bond (phần mới nhất Spectre làm ra 880 triệu đôla) hay Star Wars (The Force Awakens thu 2,1 tỉ) thì cỏ vẻ kém ấn tượng.

Pegg quá hiểu phim mới này muốn thành công thì phải hấp dẫn được không chỉ những ‘fan cứng’ mà phải cả khán giả bình thường. “Bạn không thể làm ra một câu chuyện mà những hán giả thông thường hơn thờ ơ,” anh nói. “Tôi biết có những ‘fan’ Star Trek nổi giận với điều này. Tôi nghĩ họ tin rằng bạn có thể làm ra một phim giống y như phim truyền hình gốc rồi kỳ vọng nó sẽ làm ăn tốt. Buồn thay, không thể như vậy. Thế nên bạn phải cố gắng dò ra điểm cân bằng tốt đẹp.

Zoe Saldana trong vai Uhura

“Với chúng ta quan trọng là có một bộ phim vừa hoành tráng vừa phấn khích nhưng được củng cố bằng những thứ cốt lõi của Star Trek, để suy ngẫm ý nghĩa của chính mình trong ngân hà này, con người là gì, mà phi con người là gì.”

Bi kịch là, việc sản xuất Star Trek Beyond được mặc định bằng mất mát. Leonard Nimoy, nam diễn viên đóng nhân vật Spock trong bản gốc và một vai nhỏ trong phim Star Trek của J J Abrams, qua đời ngay trước khi phim khởi quay. Cái chết của ông có ảnh hưởng đặc biệt đến Zachary Quinto, đóng vai Spock trẻ. “Mối liên hệ giữa tôi với nhân vật mà giờ đây tôi nghĩ là tâm linh hơn khi Leonard còn sống,” anh nói. “Thật là một nhân vật tượng đài mà Leonard đã tạo nên. Tôi nghĩ đến ông mỗi ngày.”

Rồi, ngày 19 tháng 6 năm 2016, chỉ một tháng trước khi phát hành Beyond, Anton Yelchin – nam diễn viên đóng vai phi công của tàu Enterprise, Chekov – bị thiệt mạng trong một tai nạn xe ở quê nhà California. Trong số những diễn viên tăng thêm bảy năm qua, anh là người trẻ nhất. Khi gặp anh trên phim trường, tháng 8 năm 2015, anh thông minh và bặt thiệp, luôn có chú chó trông rất buôn cười tên Elvis đi cùng.

Anton Yelchin (trái) đã qua đời hôm 19/6

Anh đã miêu tả trách nhiệm của việc tiếp tục một loạt phim tồn tại từ trước khi anh sinh ra rất lâu. “Chúng tôi thực sự là những người trông nom tạo tác này. . . tạo vật tuyệt vời có lịch sử 50 năm,” anh nói với tác giả bài viết. “Chúng tôi phải kính trọng và đi theo.”

Yelchin có vẻ thích vai trò là thành viên nhỏ nhất đoàn. “Với mọi người tôi thực sự là nhóc con,” anh nói, Elvis rúc vào lòng anh. “Khi chúng tôi làm phim đầu tiên, Chris [Pine] ở tuổi tôi bây giờ còn tôi khi đó mới 18. Nhưng tôi vẫn thấy mình là cậu nhóc.” Anh chỉ mới 27 khi mất.

Bất chấp bao khó khăn, những tín hiệu ban đầu cho thấy Star Trek Beyond, ra rạp vào cuối một mùa hè khá ảm đạm cho phim bom tấn, sẽ thành công. Thế nhưng, dù thất bại, Star Trek, với lượng ‘fan’ cơ sở vẫn cuồng nhiệt, hầu như chắc chắn sẽ tiếp tục trong những năm sắp tới, ở dạng nào đó.

Khởi đầu, năm tới phim sẽ quay lại màn ảnh nhỏ trong một phim truyền hình do Brian Fuller chỉ đạo, người từng dẫn dắt những loạt phim được khen ngợi như Pushing Daisies và Hannibal. Và chỉ có điên mới không cược là còn nhiều phim nữa đang xếp hàng.

Leonard Nimoy trong vai Spock

Trong thế giới của Star Trek lúc nào cũng có những tương lai phía trước, chưa biết để mà khám phá. Nếu có một biên cương cuối cùng, thì chúng ta vẫn chưa đến đó.

Star Trek: Beyond ra rạp ngày 22/7 ở Việt Nam với tựa Star Trek: Không giới hạn.