• Tại sao Star Trek Beyond phải phá hủy vũ trụ - và khiến người hâm mộ 'nổi giận'

• [Bình luận phim] Star Trek Beyond: Dám đi tới những nơi chưa 'Trek' nào tới

Qua năm tháng cũng có lúc gập ghềnh, nhưng chuỗi phim này vẫn là cách thể hiện không chỉ hành động ‘ngầu đạn’ và người ngoài hành tinh độc đáo, mà còn nghiên cứu những ý tưởng và vấn đề xã hội thú vị. Tuy nhiên, có nhiều thứ bao la quá khiến khán giả mới có thể e ngại tham dự cuộc vui. Đừng lo, chúng tôi sẽ giúp bạn.

Thứ sáu tuần này rốt cuộc Star Trek Beyond ra rạp (ở Việt Nam với tựa Star Trek không giới hạn), phim thứ ba trong chuỗi khởi động lại và thứ 13 trong tổng thể. Để mừng việc ra rạp và cột mốc lớn của chuỗi phim này, Cinema Blend đã tập hợp cẩm nang hướng dẫn, điểm qua tất cả yếu tố quan trọng xung quanh chuỗi phim, tập trung nhất vào các nhân vật "bản gốc", cả từ các phiên bản của thập niên 60 lẫn bản mới hiện trình chiếu trên màn ảnh rộng. Sau đây là mọi điều căn bản về Star Trek bạn cần biết trước khi xem Star Trek Beyond.

Star Trek: Phim truyền hình gốc

Sau khi nhà sáng tạo Gene Roddenberry làm hai phim thử nghiệm năm 1964 và 1965, theo thứ tự lần lượt (The Cage và Where No Man Has Gone Before, cả hai rốt cuộc đều được phát sóng cho công chúng), Star Trek cuối cùng lên sóng đài NBC ngày 8/9/1966. Bộ phim truyền hình này theo chân thủy thủ đoàn tàu không gian Enterprise trong sứ mạng kéo dài năm năm thám hiểm những thế giới mới, tìm kiếm sự sống và những nền văn minh mới, và táo bạo đi đến những nơi chưa con người nào/chưa ai từng đến. Mặc dù bối cảnh, hiệu ứng và thậm chí một số tập phim có thể không phải luôn tuyệt hảo, bộ phim đã tạo dấu ấn bằng việc khám phá những đề tài và ý tưởng mà chưa phim truyền hình nào thời đó muốn chạm đến.

Star Trek: The Original Series kết thúc năm 1969, nhưng tiếp tục gây ấn tượng với khán giả khi được chiếu lại, và rằng, cùng với một phim hoạt hình ngắn, đã dẫn đến việc thủy thủ đoàn Enterprise tái hợp trong Star Trek: The Motion Picture năm 1978. Năm phim điện ảnh tiếp sau đó, kết thúc với Star Trek VI: The Undiscovered Country năm 1991. Đó là lần cuối cùng thủy thủ đoàn ban đầu của Enterprise đi cùng nhau, dù tất cả nhân vật chính, trừ Uhura, đều đóng vai khách mời trong một phim truyền hình sau đó và/hoặc xuất hiện chớp nhoáng trong phim điện ảnh Star Trek: Generations năm 1994.

James Kirk

William Shatner sẽ luôn được nhớ đến nhất vì đóng vai James T. Kirk gần tròn ba thập niên, nhưng với các phim khởi động lại, Chris Pine (ảnh) đảm nhận chức vụ thuyền trưởng tàu Enterprise. Thời thơ ấu của anh có thể khác đi nhờ những sự kiện trong bộ phim năm 2009 (chúng ta sẽ nói sau), nhưng cốt lõi, dòng thời gian của Kirk vẫn giống như khi anh ở Vũ trụ Cơ bản (Prime Universe). Anh ngạo mạn (là thuyền trưởng trẻ tuổi nhất Starlet mới khiến ra nông nỗi), anh cứng đầu và thường xuyên suy nghĩ phá cách khi giải quyết vấn đề. Anh còn khét tiếng phá vỡ quy tắc, và nếu là sĩ quan nào khác, họ đã bị đuổi từ lâu. May thay, Kirk gặt hái thành công, và mặc dù đôi lúc anh đối mặt với những hậu quả từ hành động của mình, hiện trạng thường trở lại bình thường.

Spock

Trái ngược với James Kirk, Spock, thuyền phó tàu Enterprise, là người logic và tuân thủ luật lệ. Chuyện đó không có gì phi thường vì anh có nửa dòng máu Vulcan, một chủng loài trấn áp cảm xúc để sống duy lý hơn... hầu hết thời gian. Leonard Nimoy đóng vai Spock trong phim truyền hình gốc (ông là nhân vật duy nhất từ phim thử nghiệm The Cage có mặt thường xuyên trong loạt phim truyền hình này), và sau đó, sáu phim điện ảnh và hai tập Star Trek: The Next Generation, còn Zachary Quinto (ảnh) giờ đây là Spock mới. Nimoy còn trở lại vai Spock trong Star Trek và Star Trek Into Darkness. Một khác biệt giữa phiên bản gốc và phiên bản mới của Spock là các phim điện ảnh mới được cho là nhấn mạnh khía cạnh con người của nhân vật. Anh có quan hệ với thành viên Nyota Uhura, và trong những lúc thất bại và đau khổ cực kỳ, anh không cưỡng lại sự giận dữ và nỗi buồn.

Leonard McCoy

Nam chính thứ ba trong dàn diễn viên Star Trek (ít nhất theo chuẩn của Original Series) là Tiến sĩ Leonard McCoy, Bác sĩ trưởng của tàu Enterprise do DeForrest Kelley thể hiện đầu tiên, hiện nay trong hóa thân của Karl Urban (ảnh). Anh còn có biệt danh "Bones" rút gọn từ "sawbones", thuật ngữ cổ gọi bác sĩ phẫu thuật, nhưng trong các phim mới được quy cho việc người vợ cũ chẳng để lại gì ("nothing but his bones") cho anh khi ly dị. Kirk và McCoy là bạn thân thiết nhiều năm, đến độ như anh em. Tuy nhiên, mặc dù anh và Spock cũng là bạn bè, McCoy thường chán nản vì bản tính xa cách Vulcan của Spock, hoàn toàn trái ngược với tính cách đam mê của anh. Tuy nhiên, McCoy nhiều lần chứng tỏ anh am hiểu xuất sắc về giải phẫu học, cả con người lẫn các chủng loài ngoài hành tinh. Chỉ đừng quên anh là bác sĩ, chứ không phải nhân vật điền vào chỗ trống.

Từ trái sang: Simon Pegg, John Cho, Zoe Saldana và Anton Yelchin

Các thành viên chính khác trong thủy thủ đoàn

Thủy thủ đoàn Enterprise có hàng trăm thành viên, nhưng với khán giả, có bốn nhân vật khác làm tròn dàn diễn viên chính của Star Trek. Thứ nhất, Kỹ sư trưởng Montgomery Scott, tức Scotty, do James Doohan đóng trong bản gốc giờ đây là vai diễn của Simon Pegg. Bạn có thể trông đợi tính tình vui vẻ của Scotty (và trong phiên bản của Pegg, càng hài hơn).

Thứ hai, phi công Hikaru Sulu, do George Takei đóng trong bản gốc và giờ đây trong hóa thân của John Cho. Sulu rất cường tráng và là một kiếm sĩ tài năng. Thứ ba, sĩ quan thông tin Nyota Uhura, do Nichelle Nichols đóng trong bản gốc và bây giờ là Zoe Saldana. Nhiệm vụ chính của cô là giữ liên lạc và phiên dịch ngôn ngữ người ngoài hành tinh, và trong các phim mới, cô còn có tuyến truyện tình cảm với Spock. Cuối cùng là Pavel Chekov, trong Original Series, đến mùa thứ hai mới xuất hiện. Walter Koenig đảm nhận vai này trong bản gốc, còn trong các phim khởi động lại do Anton Yelchin vừa qua đời thể hiện. Ngoài làm hoa tiêu, Chekov được nhớ đến nhiều nhất bởi giọng Nga độc đáo.

Starfleet

Trong vũ trụ của Star Trek, đến giữa thế kỷ 21 nhân loại đạt được công nghệ bay cong, mở ra một kỷ nguyên mới cho Trái đất. Đến thế kỷ 22, Starfleet được hình thành, tuy ban đầu chỉ kết nối với Trái Đất, nhưng về sau, nổi tiếng là một nhánh của United Federation of Planets. Mục tiêu của tổ chức khoa học này là điều thiện: thám hiểm ngân hà, nghiên cứu những sự sống và nền văn hóa khác, tham gia các sứ mạng ngoại giao, v.v... Tuy nhân sự của Starfleet là những người gìn giữ hòa bình và không muốn làm hại (trừ một vài ngoại lệ), các con tàu của họ được vũ trang phòng khi phải tự vệ, đồng minh hay những người vô tội bị nhắm đích. Tất nhiên, không phải ai cũng xem Starfleet là thế lực thiện. Có những người chẳng muốn gì hơn là tiêu diệt họ. Kẻ mới nhất cố làm điều đó là nhân vật phản diện trong Star Trek Beyond, Krall.

Chỉ thị Cơ bản

Như trên, Starfleet cử các tàu không gian đi thám hiểm ngân hà. Họ thường xuyên chạm trán những chủng loài ngoài hành tinh tiên tiến, nhưng cũng có lúc, họ sẽ phát hiện ra thế giới nào đó vẫn còn kẹt trong tình trạng nguyên. Khi đó, thủy thủ đoàn của tàu không gian phải tuân thủ Chỉ thị Cơ bản, nghĩa là họ không được phép can thiệp vào sự phát triển tự nhiên của một nền văn minh. Quan điểm đó có nghĩa là thay vì Starfleet áp đặt những giá trị của họ bằng cách cung cấp công nghệ tiên tiến, những chủng loài này cần tự mình phát triển. Tất nhiên, như ‘fan’ Star Trek đã biết từ lâu, Chỉ thị Cơ bản thường xuyên bị vi phạm, bất kể là vô tình hay cố ý. Ví dụ gần đây nhất về sự vi phạm cố ý là khi Kirk và tàu Enterprise ngăn chặn không để một vụ núi lửa phun trào hủy diệt tất cả sự sống trên một hành tinh nguyên sơ trong Star Trek Into Darkness / Star Trek chìm vào bóng tối. Hậu quả là, tàu Enterprise bị người bản xứ nhìn thấy (ảnh trên), và họ xem con tàu như thượng đế.

Chỉ thị Cơ bản cũng áp dụng với những thế giới tiên tiến, như không can dự vào các vấn đề chính trị nội bộ hoặc tránh xa nếu lãnh đạo của một cộng đồng xã hội không muốn Starfleet lảng vảng xung quanh. Còn có Chỉ thị Thời gian Cơ bản (Temporal Prime Directive) cấm những người du hành thời gian không được thay đổi những sự kiện trong quá khứ.

Tàu Enterprise

Không thể nghĩ đến Star Trek mà không nghĩ đến con tàu nổi tiếng nhất của phim, tàu USS Enterprise, tức NCC-1701. Trong bảng niên đại, tàu Enterprise của The Original Series là con tàu đầu tiên mang tên này, nhưng với khán giả truyền hình, nó sẽ luôn là con tàu không gian đã mở ra tất cả mọi chuyện. Vì với những con tàu khác trong Starfleet, Enterprise du hành khắp ngân hà với quỹ đạo cong, và được vũ trang đủ để trở thành một mối đe dọa ghê gớm cho bất cứ ai muốn chiến với thủy thủ đoàn. Tàu Enterprise của The Original Series bị phá hủy trong Star Trek III: The Search for Spock, và Star Trek IV: The Voyage Home, hậu duệ của nó là Enterprise-A. Bốn con tàu Enterprise nữa sẽ được tạo ra trong thế kỷ kế tiếp, với hai con tàu cuối cùng được đặt tên theo nhân vật của Next Generation.

Vulcan

Loài người đã làm đồng minh với các chủng loài ngoài hành tinh trong vũ trụ Star Trek, đứng đầu trong số đó là Vulcan. Họ đến gần khi Zefram Cochrane thực hiện bay cong, và thấy rằng loài người đã sẵn sàng hội nhập với phần còn lại của ngân hà, họ công khai giới thiệu bản thân với chúng ta, tức là liên lạc trước. Đặc điểm cơ thể loài Vulcan là họ có đôi tai nhọn, nếu họ bị chảy máu, bạn sẽ thấy máu màu xanh. Vulcan còn có khả năng ngoại cảm, như "kết hợp tư tưởng" với ai khác hoặc chuyển "katra" của họ sang ai khác để giả chết. Họ cũng là những chiến binh xuất sắc bất cứ khi nào phi bạo lực không phải là một lựa chọn, với "cú bóp cổ Vulcan" trở thành động tác thương hiệu của họ để vô hiệu hóa người khác.

Như đã đề cập khi nói về Spock, Vulcan thiên về logic chi phối hành động hơn là cảm xúc, thứ hầu như đã khiến tổ tiên họ điên loạn. Hầu hết Vulcan đều có thể kìm nén cảm xúc, nhưng những nhà nghiên cứu xuất sắc còn hoàn chỉnh nghi thức Kolinahr, một nghi thức sẽ thanh lọc tất tật cảm xúc. Cứ mỗi bảy năm một lần, một người Vulcan còn phải tham dự “pon farr”, khi mất cân bằng hormone buộc họ phải phối ngẫu với ai đó để xử lý thỏa đáng hiệu ứng, tuy nhiên có nhiều phương pháp khác cũng được sử dụng.

Nhắc lại những sự kiện trong các phim trước

Chuỗi phim Star Trek thường xuyên khám phá những dòng thời gian khác, nhưng chính Star Trek năm 2009 mới cho ‘fan’ một hiện thực khác quan trọng nhất. Trong Vũ trụ Cơ bản (Prime Universe), Spock của Leonard Nimoy cố gắng hủy diệt một sao băng đến gần hành tinh Romulus bằng cách tạo ra một lỗ đen sử dụng vật chất đỏ. Nỗ lực không thành, và anh bị hút vào lỗ đen và bị chuyển trở về thời gian khi các nhân vật của Star Trek hoạt động. Không may, một Romulan tên Nero và các thuộc hạ cũng bị hút vào lỗ đen đó. Họ đến trước Spock khoảng 20 năm, và họ bí tỉ vì người yêu của họ đều chết cả.

Những sự kiện này đã khởi đầu các thay đổi trong dòng thời gian mới, có thể kể là cha của Kirk chết trên tàu Kelvin (là con tàu không gian của Starfleet đã phát hiện Nero đi qua cổng thời gian) và hành tinh Vulcan bị Nero hủy diệt để trả thù vì mất Romulus. Tuy nhiên, thủ thủ đoàn xoay xở để gặp nhau và cùng đánh bại Nero, cuối phim, họ cùng nhau lên đường thám hiểm ngân hà.

Star Trek Into Darkness năm 2013 bắt đầu vài năm sau đó khi không biết từ đâu một ác nhân mới xuất hiện phá hủy Starfleet. Kẻ này thoạt đầu được gọi là John Harrison, nhưng nửa chừng phim được tiết lộ (dù một số ‘fan’ đã đoán đúng) rằn hắn chính là Khan Noonien Singh, thủy thủ tàu "Prime" Enterprise đã chiến đấu trong Original Series tập "Space Seed" và phim điện ảnh Star Trek II: Wrath of Khan. Cũng như phiên bản do Ricardo Montalbán đóng, Khan của Benedict Cumberbatch là một siêu nhân, cả thể chất lẫn tinh thần. Hành động của hắn còn dẫn tới việc Kirk chết tạm thời, tuy nhiên sau đó chàng thuyền trưởng đã sống lại. Spock rốt cuộc vô hiệu hóa Khan và đặt hắn trở về trạng thái ngừng hoạt động, và một năm sau những sự kiện này, thủy thủ đoàn Enterprise bắt đầu sứ mạng kéo dài năm năm. Star Trek Beyond sẽ tái hợp với thủy thủ đoàn đó chừng nửa đường thông qua sứ mạng này.