• [Bình luận phim] Alice ở xứ sở trong gương: 5 điều các phụ huynh nên biết

Tác phẩm mới Alice Through the Looking Glass, phát hành ở Việt Nam với tựa Alice ở xứ sở trong gương, dựa theo câu chuyện thần tiên của Lewis Carrol và bỏ đi gần hết, cho chúng ta một Alice đã trưởng thành, chỉ huy một con tàu, đánh bại hải tặc (và các chuyên gia tâm thần học) và giúp một người bạn đối mặt với chấn thương tânm lý từ thời thơ ấu.

Johnny Depp vào vai Mad Hatter trong Through the Looking Glass, nhưng bộ phim này khá điên loạn

The Huntsman: Winter's War vừa rồi thì gần như ‘xóa sổ’ Bạch Tuyết hoàn toàn, và sau đó dệt nên một câu chuyện về mang thai trước khi cưới, giết hại trẻ con tàn ác, tình yêu bị cự tuyệt và bắt cóc trẻ con.

Chỉ trong vài năm gần đây chúng ta đã có một Cô bé quàng khăn đỏ chiến đấu với người sói (Red Riding Hood), anh em Hansel và Gretel đã lớn đi săn phù thủy (Hansel and Gretel: Witch Hunters), một Peter Pan mồ côi bị bán làm nô lệ (Pan)và một câu chuyện Người đẹp ngủ trong rừng toàn để bào chữa cho bà tiên hắc ám (Maleficent).

Đây không phải là truyện đọc trước giờ ngủ.

Người viết hiểu tham vọng của người làm nghệ thuật. Joe Wright, đạo diễn bộ phim quá lố Pan, muốn những hình ảnh về thời cách mạng công nghiệp Anh và tâm trạng cáu bẳn thời hiện đại, một thứ mà anh đã ấp ủ theo những con tàu trên không khổng lồ và những bản nhạc của Nirvana và Ramones phiên bản a capella.*

Và Linda Woolverton – người viết kịch bản cho cả Maleficent và Alice Through the Looking Glass – là một biên kịch nghiêm túc luôn cố gắng tạo ra những nhân vật nữ mạnh mẽ, độc lập hơn cho truyện trẻ em. Điều này rất tốt.

Anh em Hansel và Gretel thành thợ săn phù thủy

Nhưng liệu mục tiêu nữ quyền đáng quý ấy có thực đang biện hộ cho việc biến Maleficent thành một ẩn dụ cho sự thiến hoạn phụ nữ? Hay đảm bảo rằng Alice bị nhanh chóng đưa vào bệnh viện tâm thần, để chúng ta có thể thuyết giảng cho khán giả hiện đại về chứng ghét phụ nữ trong tâm lý thời Nữ hoàng Victoria?

Dù sao đi nữa chuyện cổ tích này dành cho ai?

Vấn đề là, những câu chuyện này – dù cho chúng có ẩn ý tăm tối hay liên quan tới chính trị - cũng từng dành cho trẻ em. Chúng nói về những hình mẫu rõ ràng. Chúng chứa đựng các bài học đạo đức đơn giản. Chúng nói về những cái kết có hậu và những giấc mơ êm đềm.

Chứ không phải nói về việc Maleficent bị người yêu phản bội và bị cắt mất đôi cánh, hay thợ săn nam nữ quan hệ với nhau, hay cậu bé Peter Pan bị các nữ tu sĩ độc ác hành hạ, và tay trần làm việc trong hầm mỏ.

Thực vậy, nếu bạn đọc bản gốc truyện cổ Grimm, chúng thực sự rất tăm tối (đó là lý do vì sao các chi tiết gây ám ảnh đã bị lược bỏ theo thời gian). Và các nghệ sĩ tài năng luôn tìm ra được hàm ý dành cho người lớn trong những thứ tưởng chừng như trẻ con, và khơi ra những ý nghĩa mới trong các câu chuyện kinh điển.

Maleficent thì bị cắt mất đôi cánh

Dù vậy, sự khác biệt là ở chỗ những phim như The Company of Wolves, hay Into the Woods (hay phim Tây Ban Nha hay tuyệt và ít người xem Blancanieves, biến chuyện Bạch Tuyết thành phim câm hiện đại) thì lại chưa từng được đẩy mạnh thành phim cho trẻ em. Những phim mới này được quảng bá là dành cho gia đình.

Và người viết cho rằng điều đó không tốt cho cả trẻ con lẫn người lớn.

Bởi vì trẻ em cần có ít nhất một điều trong sáng và ngọt ngào của riêng chúng.

Chúng không cần phải xem một phim ăn theo về Bạch Tuyết có những đứa bé bị chết và một nơi hẹn hò trần trụi. Chúng không cần phải xem câu chuyện về Pan mà biến bụi tiên thành ẩn dụ xấu xí cho ma túy. Chúng không cần các bài học đạo đức về những chiến dịch vô nghĩa chống lại "chứng cuồng loạn" ở phụ nữ thế kỷ 19.

Trẻ con cần phép thuật. Cần nữ anh hùng. Và đúng vậy. Ở độ tuổi non trẻ này bọn trẻ vẫn cần chuyện giả tưởng mà trong đó người tốt luôn được thưởng, và kẻ xấu phải bị trừng phạt (về việc này, như Oscar Wilde từng nhận xét khô khan, làm nên sự hư cấu).

Nàng Bạch Tuyết thời hiện đại trong Blancanieves

Và người lớn, nói thật lòng, cũng chẳng cần những câu chuyện mới này. Nếu bạn vẫn yêu thích đao kiếm và phép thuật, hiệp sĩ và bùa mê? Được thôi. Vậy thì hãy xem Games of Thrones. Hay đọc lại Tolkien, hoặc Mervyn Peake. Hay hơn nữa có Ivanhoe hay Macbeth.

Bởi một khi bạn hạ mình xuống để xem phim của chính con bạn, các hãng phim sẽ cố phục vụ luôn cả bạn, bằng cách tăng cường độ bạo lực, hạ những điều kỳ diệu trẻ con xuống và tô điểm mọi thứ bằng quái vật, cam go và quan điểm.

Cho tới khi chúng ta nhận ra điều ta đang thấy - phim thần tiên quá trẻ con đối với người lớn, và ngược lại.

Sẽ tốt hơn nếu như thay vì chuyển thể những chuyện cổ tích mà rõ ràng họ không trân trọng, thì các nhà làm phim nên thực hiện các phiên bản trung thành với nguyên tác – hay đơn giản là tự nghĩ ra. Nếu phim cho trẻ em không thấy ngượng với việc đang tự nhắm mình vào trẻ con – hoàn toàn, trực tiếp và chân thành. Nếu như phim phiêu lưu dành cho người lớn không cố bán thêm vài vé bằng cách vờ như là dành cho trẻ em.

Peter Pan (Levi Miller) và thuyền trưởng Hook (Garrett Hedlund) trong phim Pan

Nếu phim có thể cứ giữ nguyên như vậy, dành cho đúng đối tượng.

Thì có lẽ tất cả chúng ta sẽ sống hạnh phúc mãi về sau.