• Hành trình thành đạo diễn quốc tế xuất sắc của cô gái Tày

Di, cô bé H’Mông 13 tuổi, là trung tâm của bộ phim tài liệu Những đứa trẻ trong sương gây chấn động của Hà Lệ Diễm (31 tuổi) là tiếng cười đẹp, lan tỏa khắp vùng núi mù sương phía Bắc Việt Nam, nơi cô sống cùng gia đình trong một ngôi làng nhỏ.

Di thuộc dân tộc thiểu số H’Mông, nơi các cô gái kết hôn khi còn rất trẻ. Điều này thường xảy ra trước một vụ “bắt cóc cô dâu” gây tranh cãi, trong đó cô gái bị chồng tương lai bắt cóc vào dịp tết Nguyên đán. Các cuộc đàm phán giữa hai gia đình theo sau.

Di trong phim Những đứa trẻ trong sương

Với đôi mắt to và đôi má hồng hào, Di toát lên vẻ tinh nghịch đáng yêu, nhưng ngay cả trong các trò mà em chơi với những đứa trẻ khác, cái bóng của truyền thống cổ xưa vẫn lờ mờ hiện ra. Tại một thời điểm, Di và những người bạn của cô giả vờ diễn “vụ bắt cóc cô dâu”, một phong tục của người H’Mông trong lễ đón năm mới cho phép một chàng trai cướp một cô gái mang đi và ép cô ấy kết hôn.

Tập tục này là cách cha mẹ cô và cha mẹ chồng gặp nhau. Đó cũng là cách chị gái cô kết hôn ở tuổi 14. Hầu hết việc nhà và lao động đồng áng đều do phụ nữ đảm nhận. Thậm chí Di còn phải khuân những khúc gỗ to hơn mình rất nhiều, trong khi Tộc trưởng dành phần lớn thời gian trong ngày để uống rượu. Tuy nhiên, Di không phàn nàn môi trường xã hội hạn chế của cô, thay vào đó, tính cách sôi nổi của cô chiếm ưu thế trên màn ảnh. Từ mong muốn hoàn thành việc học đến việc phải lòng những chàng trai khác, Di quyết tâm biến tương lai do chính mình định đoạt.


Tuy nhiên, giấc mơ này bị cắt ngang khi một lời tán tỉnh ngây thơ dẫn đến việc Di bị một chàng trai khác bắt cóc. Khi cô bị lôi ra khỏi nhà, đấm đá, la hét từ nhà của gia đình mình, cảnh này đặt câu hỏi về cách tiếp cận mang tính dân tộc học, về các cộng đồng bị gạt ra ngoài lề xã hội. Từ phía sau máy quay, Hà Lệ Diễm cố gắng bảo vệ Di bằng lý lẽ đanh thép với bọn bắt cóc nhưng bị đẩy ra xa. Sau đó Diễm thừa nhận với Di rằng cô không lường trước được truyền thống có thể tàn bạo như vậy. Quyết định để lại những chi tiết như vậy trong phim đặc biệt phá vỡ tính trung lập được cho là phải có của các nhà làm phim tài liệu.

Điều này cũng xảy ra với chị gái Di và mẹ của họ, vì vậy không có gì lạ khi những người phụ nữ và các cô gái thảo luận về tình dục và cuộc sống hôn nhân mà không ngại ngùng khi chuẩn bị. Di đến trường, nơi cô học được những giá trị rất khác. Và theo cách riêng của mình, ngay cả mẹ của Di cũng cố gắng cảnh báo con gái mình về nạn tảo hôn.

Đạo diễn Hà Lệ Diễm

Đạo diễn Hà Lệ Diễm kể câu chuyện về sự xung đột giữa phong tục cổ xưa và giá trị hiện đại, ở một nơi mà trẻ em từ một nền văn hóa truyền thống cũng được tiếp cận với thế giới bên ngoài. Phim tài liệu dài đầu tiên của cô Những đứa trẻ trong sương là một bộ phim đầy cảm động kể về những thử thách mà một cô gái trẻ H’Mông phải đối mặt, nhưng trên hết là về một thiếu nữ có cá tính mạnh mẽ.

Những đứa trẻ trong sương là phim tài liệu Việt Nam đầu tiên góp mặt trong danh sách rút gọn để chọn đề cử Oscar 2023 hạng mục Phim tài liệu dài xuất sắc. Trước Oscar lần thứ 95, Những đứa trẻ trong sương từng thắng nhiều giải như Đạo diễn xuất sắc tại Liên hoan phim tài liệu quốc tế Amsterdam, Phim tài liệu Đông Nam Á xuất sắc tại Liên hoan phim Balimakarya, Giải thưởng lớn (Grand Prix) tại Liên hoan phim Giáo dục của Pháp...