• Tarantinoesque: Sự hình thành vị đạo-diễn-người-nổi-tiếng vĩ đại cuối cùng

• [BLP] Chuyện ngày xưa ở Hollywood: Có một thời cổ tích trong Quentin Tarantino

• Những nhân vật có thật trong Once Upon a Time in Hollywood

• Once Upon a Time in Hollywood có nằm trong vũ trụ điện ảnh Tarantino không?

Quentin Tarantino

Bắt đầu với tựa phim — và nói thẳng ra, Quentin Tarantino luôn có tài cho những tựa phim hay tuyệt. Đùa về một bộ phim của Louis Malle đã sinh ra cụm từ bí hiểm Reservoir Dogs phần lớn nhờ xuất thân Tarantino từng làm việc ở cửa hàng băng đĩa. Một tay vị đạo diễn tái giới thiệu từ “pulp” (tạm dịch: tào lao) vào ngôn ngữ đại chúng. Inglourious Basterds không phải một tựa mới nguyên, nhưng về chủ đề, nó là từ “bingo” được vay mượn, và viết sai chính tả rất đẹp cho câu chuyện Thế chiến II của ông. Bạn không cần biết Bill là ai để hiểu cần phải giết hắn. Bạn không cần biết lịch sử dài dòng của việc thêm tên nhân vật đấu súng Django nhằm bán các phim Viễn Tây spaghetti ngẫu nhiên để được đảm bảo là, trong câu chuyện trên lưng ngựa pha trộn với ngụ ngôn về nô lệ này của Tarantino, anh cần được tháo xiềng xích.

Tuy nhiên, phim mới của ông, sinh ra được ban cho một biệt danh đơn giản, đầy thần thoại. Tựa phim này đập vào mắt bạn ở bất cứ đâu – miền Tây, miền Trung của Vương quốc Anh, Pháp, Mexico, Trung Quốc, Anatolia, Mỹ – bùm, sẽ có ngay cảm giác trang trọng và hoành tráng. Không có trò đùa ẩn hoặc phát âm sai ở đây. Nó theo lối mà sử thi và truyện cổ tích bắt đầu. Và với Tarantino, việc gọi bộ phim thứ chín của ông là Once Upon a Time… in Hollywood phát tín hiệu rõ ràng cho bạn biết mình sẽ lún vào một cái gì đó lớn lao, ngổn ngang, hùng vĩ.

Tái tạo tỉ mỉ Los Angeles những năm 1969 trong Chuyện ngày xưa ở Hollywood

Đối với một nghệ sĩ có tác phẩm được thôi thúc bằng cơn cuồng si chìm đắm về điện ảnh, thật đáng ngạc nhiên là mất từng ấy thời gian để viết và đạo diễn một cái gì đó nói về các bộ phim. Bạn sẽ không bảo đây là bộ phim mà Tarantino sinh ra để đạo diễn. Nhưng bao lâu nay vị alpha king của các mọt phim đã dọn đường cho bản ballad nói thậm nhiều về thị trấn công nghiệp này.

Thị trấn Hào nhoáng (tức Tinseltown, cách gọi khác của Hollywood) mà Tarantino thả chúng ta vào không phải là Nhà máy Giấc mơ nhộn nhịp năm 1939, mà là Thung lũng Tử Thần năm 1969, khoảnh khắc đảo lộn xã hội đã diễn ra. Cơn động đất tuổi trẻ đang tạo ra dư chấn; Easy Rider sẽ chiếu tại Cannes tháng 5 năm đó, vài tháng sau khi hai phần đầu trong ba phần chính của Hollywood diễn ra, và tháng 7 đóng một nhát đinh phản văn hóa vào quan tài của hệ thống hãng phim. Truyền hình đã cướp một mảng khán giả màn bạc, kể cả khi hai phương tiện này thường trao đổi hay nâng cấp người chơi. (Xem: McQueen, Steve.) Và Rick Dalton, ngôi sao của phim truyền hình Bounty Law, là một trong những người đang quá thời. Anh có một vài phim bắn phá bạo lực đứng tên mình – ai có thể quên The 14 Fists of McClusky? Nhưng anh trượt vai trong The Great Escape, những ngày tháng phim đơn lẻ ăn khách và các lần xuất hiện trên Hullabaloo đã qua từ lâu, và anh chưa bao giờ thực sự vượt lên danh tiếng sao màn ảnh nhỏ. Xu thế chọn một loạt nam chính hơi lập dị đã bỏ anh lại phía sau. Điều tốt nhất Dalton có thể hy vọng có được là những vai khách mời thường xuyên đóng vai trò lớn trong các phim truyền hình.

Rick Dalton, ngôi sao của phim truyền hình Bounty Law, là một trong những người đang quá thời, và người đóng thế của anh, Cliff Booth, quanh quẩn để an ủi và chăm sóc

Nên con khủng long chải chuốt từ thời đại khác này nhận một vai kẻ xấu trong khi người bạn thân nhất/người đóng thế cũ của anh, Cliff Booth quanh quẩn để an ủi và chăm sóc, một dạng bộ đôi trong phim hài lèo lái việc làm người lạ trong một vùng đất yêu-hòa bình-thuốc gây ảo giác mới mẻ lạ lẫm. Bất kỳ sự tương đồng nào giữa McQueen và James Ekins “Bud”, hay Burt Reynold và người đóng thế sau thành đạo diễn Hal Needham, đều không phải là ngẫu nhiên. Việc Dalton và Booth do Leonardo DiCaprio và Brad Pitt thủ vai, những ngôi sao đã trưởng thành thành công từ các giai đoạn trai đẹp đóng phim thành các diễn viên “nghiêm túc” mà không phải hy sinh vị thế sao hạng A, tăng thêm một tầng địa chất nữa. Cả hai đều đã từng là ngôi sao sáng giá của Tarantino trước đây, đã chứng minh rằng họ biết cách bán sự dồn dập đậm chất riêng của ông và chơi theo sự đảo ngược thể loại liên tục của nhà làm phim này.

Họ là những thành viên mang thẻ bài Vũ trụ Tarantino, một thế giới của những tên tội phạm trơn tru và những tay tán chuyện còn trơn tru hơn, những cặp bài trùng cỗ máy giết người và sát thủ chỉ-yêu-một phụ nữ, những thiên thần báo thù sau Nội chiến và những biệt kích huênh hoang của Thế chiến II. Hai người này biết cách sống trong một thế giới điện ảnh diễn ra trong quỹ đạo của các thế giới điện ảnh khác, trong đó các sảnh gương vô tận phản ánh thị hiếu, nhạy cảm, danh sách top 10 của một cá nhân. Họ biết cách hòa hợp với một giọng nói đặc biệt bắt nguồn từ vô số thời gian trong bóng tối.

Leonardo DiCaprio và Brad Pitt: những ngôi sao đã trưởng thành biết cách sống trong một thế giới điện ảnh diễn ra trong quỹ đạo của các thế giới điện ảnh khác

Bởi vì đó là lời mắng mỏ Tarantino, phải không? Rằng ông là một nghệ sĩ nhại bậc thầy, Nhà Ám chỉ Đại tài, kẻ pha chế điện ảnh, người biết tại sao bạn phải mượn từ bộ phim xã hội đen Pháp này và bộ phim hành động Hồng Kông kia và những viên ngọc phim hạng B thời 1920 và phim tội phạm hành động Ý này để tạo ra thứ gì đó độc đáo. Thỉnh thoảng, cách tiếp cận tối đa có nghĩa là các thành phần chỉ đơn giản được xếp chồng lên nhau, nhưng tất cả vẫn là một chiếc burger ngon tuyệt phải không?

Cái cách ông thực hiện mánh khóe đó với kiểu khoe khoang như vậy – cách ông khiến cho nghệ thuật lập dị của điện ảnh trở nên hay ho — là điều đã biến ông từ một nhà làm phim độc lập khó khăn chật vật thành hiện tượng đột phá ở Sundance thành một tác giả điện ảnh (auteur) siêu sao. Tarantino có thể viết thoại, dựng một cận cảnh ra trò, nhả tên một đạo diễn bị lãng quên hoặc một thể loại gây tranh cãi, và đột nhiên mọi người đều muốn đi mò rác.

Ông có câu chuyện xuất thân: mẹ đơn thân, bỏ học trung học, nhân viên bán băng đĩa, người đọc ngấu nghiến, được hoan nghênh ở giới liên hoan phim, ở lại châu Âu một thời gian dài và sau đó là người nổi tiếng rồ ga từ 0 lên 80 dặm/giờ. Ông là người tuyển lựa hạng nhất của điện ảnh “rác” đã biến mình thành một nhà sử học điện ảnh chắp vá. Cái tôi của ông là cỡ “kaiju”. Nhưng ông là ai?

Quentin Tarantino chỉ đạo Uma Thurman trên trường quay Kill Bill: Vol. 1 (2003)

“Những bộ phim của tôi riêng tư tới đau lòng,” ông nói với nhà phê bình Ella Taylor năm 2009, “nhưng tôi không bao giờ cố cho các bạn biết là riêng tư tới mức nào. Kill Bill là một phim rất riêng tư.” Trên bề mặt, một phim trong đó Uma Thurman ăn mặc như Lý Tiểu Long và một cảnh chiến đấu lặp lại trận giao tranh trong Lady Snowblood và Daryl Hannah toát ra vẻ nữ anh hùng của phim trả thù Thụy Điển những năm 70 và tiếng nhạc cứa sắc của Bernard Hermann chen khít vào nhạc phim Ironside không thực sự tuyên bố đó là một tiểu thuyết ám chỉ người thật. Nó gợi ra một người vừa mua sắm ngập mặt trên Amazon ban đêm.

Rồi bạn nhìn vào những vấn đề cha con được vạch ra, và nhớ một số thứ Tarantino từng nói về cha ông, và đột nhiên cảm thấy bộ phim không chỉ là chiếc bánh kẹp tri ân mang phong cách Dagwood. Trong cùng đợt quảng bá, một người bạn nhà báo bày tỏ sự yêu thích Jackie Brown và, theo giai thoại có lẽ là ngụy tác, Tarantino nhắc đó là một nỗ lực hơi quá của một người đàn ông 34 tuổi cố gắng tưởng tượng cuộc đời của một người phụ nữ da đen ngoài 40. Nhưng từ Brown toát ra một lòng tự trọng và vẻ kiều diễm lặng lẽ, và khó mà không nghĩ đó là lời tri ân sự kiên cường của người mẹ đơn thân đã nuôi dạy ông được gắn trong nhân vật chính không lùi bước này. Chỉ vì không hiển hiện trước mắt đâu có nghĩa là không có.

Pam Grier trong Jackie Brown

Nhà biên kịch-đạo diễn thường ngâm nga việc ông thực sự yêu nhân vật của mình ra sao, và cuộc nói chuyện liên hồi giữa cô tiếp viên trong muôn vàn khó khăn của Pam Grier và tay bảo lãnh thích Delfonics của Robert Forster đóng vai trò Tang vật A để bào chữa. (Phim và/hoặc cảnh phim Tarantino ‘hay nhất’ là một ý kiến chủ quan được tranh luận nơi người xem, nhưng tác giả sẽ chọn Grier và Forster đốp chát nhau bôm bốp trên một triệu cảnh được đồng loạt vỗ tay kiểu “Royale với Cheese” [Pulp Fiction] khác.) Có gì đó cực kỳ nhân văn, và riêng tư, và thân tình không thể xóa nhòa mà Tarantino vẽ nên từ bản chuyển thể tiểu thuyết của Elmore Leonard chứng minh ông không phải là cái máy chơi trích đoạn như những kẻ gièm pha ông cáo buộc.

Và cũng tương tự tình cảm ấy với các nhân vật của ông, khiến cho Once Upon a Time… in Hollywood trở thành kẻ về nhì sít sao về mặt thể hiện khả năng của vị đạo diễn để cho các diễn viên rèn đúc một kết nối trên màn ảnh. Nó là bức sơn dầu lớn với rất nhiều phần chuyển động, những nhân vật ngoài đời thực lơ lửng ở ngoại vi — không chỉ Sharon Tate và Lý Tiểu Long, mà cả McQueen, Michelle Phillips, và Gia đình Manson nữa, chu choa! — một sự tái tạo tỉ mỉ Los Angeles những năm 1969 và đung đưa phong cách giả tài liệu nhiều không đếm xuể.

Sharon Tate, cô gái Lạ thập niên 60 bây giờ chỉ được nhớ là một nạn nhân nổi tiếng và được Margot Robbie biến thành một tia nắng biết đi biết nói trong phim

Một cách tự nhiên, Tarantino đã ném rất nhiều liên hệ cụ thể vào đây, từ gọi tên rõ ràng đến các diễn viên phim B hầu như không được nhắc đến đóng vai trò là nguồn cảm hứng của Dalton. Bạn muốn có một nhạc phim quá-bảnh-cho-trường-điện-ảnh và áp phích phim giả như thật và mục lục phim giả có những tựa chỉ-người-trong-nghề-mới-hiểu như Kill Me Quick, Ringo, Said the Gringo? Chỉ cách bạn xa cỡ giá một cái vé xem phim thôi.

Nhưng mánh khóe lộn sòng đánh lận con đen lớn ở trung tâm Hollywood là, trong rất nhiều cách, mấy thứ đó chẳng có nghĩa lý gì. Hay đúng hơn, nó quan trọng bởi vì tất cả đều phục vụ một ý nghĩa lớn hơn là chú-ý-em-nè-mấy-anh. Nó phục vụ niềm vui đơn giản khi xem hai diễn viên đầu tư mọi thứ vào hai vai màu mỡ, với DiCaprio ở đỉnh cao sải bước bồn chồn và Pitt thả mình vào vẻ xù xì xạ hương của Booth như thả mình vào một chiếc áo khoác denim được may vừa vặn. Nó phục vụ cách mà những kẻ này cần nhau và cả hai đều cảm thấy lạc lõng trong một ngành công nghiệp đang biến họ thành lỗi thời. Nó phục vụ cho hành động khai phá mà Tarantino muốn thực hiện cho Sharon Tate, cô gái Lạ thập niên 60 bây giờ chỉ được nhớ là một nạn nhân nổi tiếng và được Margot Robbie biến thành một tia nắng biết đi biết nói trong phim. Quan trọng hơn, nó phục vụ một quan điểm cá nhân mà chính Tarantino đã lén đưa vào câu chuyện.

Julia Butters trong Chuyện ngày xưa ở Hollywood

Bạn nhận ra điều này tầm giữa phim, khi Dalton đang trên trường quay một phim truyền hình Viễn Tây và chuẩn bị cho vai diễn Zapata ria uốn của anh. Bạn diễn, nữ diễn viên phong cách diễn nhập tâm 8 tuổi do Julia Butters thủ vai – làm sao lại tìm được thuốc nổ nhí này vậy? – đang mê mải nói về sự chuyên nghiệp và lý do phải coi trọng ngành biểu diễn. Đó là điều gần gũi nhất với kiểu dài dòng đậm tính Tarantino mà bộ phim có. Cô bé diễn chuẩn xác đến tuyệt vời. Sau đó, cô nhận thấy Dalton đang đọc một tiểu thuyết Viễn Tây bìa mềm. Cô bé hỏi anh truyện nói về cái gì. Nó nói về một chàng cao bồi, anh trả lời cô bé, sẽ chẳng được cưỡi ngựa trên trang trại mấy nữa. Anh ấy “đang dần đối diện với việc trở nên vô dụng hơn mỗi ngày là thế nào”. Rick bật khóc. Cô bé an ủi anh. Sẽ luôn có chỗ cho nghệ sĩ làm những gì họ có thể, cô bảo anh ta. Họ phải làm điều đó khi tới lúc thôi.

Tarantino dành rất nhiều tình thương cho những người không có được sự nghiệp mà họ muốn hay xứng đáng có trong cảnh đó, và trong bộ phim nói chung – những người gần như nhưng không phải là Steve McQueens của đất Hollywood, những Edd Byrnes và Vince Edwards và Ty Hardin của thế giới. Và trong cảnh thoại đó, có cảm giác chính vị đạo diễn lo lắng về vị trí của ông trong thời buổi tài sản trí tuệ là trên hết, đỉnh cao truyền kỹ thuật số-tất-tật, và văn hóa phim đang teo tóp. Ông có thể biến ý phụ thành ý chính và đặt tên cho cô gái là “Netflix”. Tarantino quá nổi tiếng đến mức không thể nào không có toàn quyền cho bất kỳ dự án nào ông muốn; câu hỏi đặt ra là liệu ông còn muốn tham gia vào một điệu nhảy nghi lễ của Giáo phái Shakers trong hình thức nghệ thuật thứ bảy hay không. Thời đại của những bộ phim Dalton và Booth gây dựng tên tuổi, cùng với hệ thống giai cấp Hollywood-Hills-tới-San-Fernando-Valley, đã qua. Có lẽ thời của ông cũng đã qua. Ông cứ nói mãi về 10 bộ phim và kế hoạch nghỉ hưu. Chúng ta đang ở Vòng quay thứ 9.

Quentin Tarantino, Brad Pitt, và Elise Nygaard Olson trên trường quay Once Upon a Time... in Hollywood. Vị đạo diễn cứ nói mãi về 10 bộ phim và kế hoạch nghỉ hưu. Chúng ta đang ở Vòng quay thứ 9.

Nhưng kệ xác nó. Với 2 tiếng 15 phút, ông sẽ bày tỏ tri ân tới những người này và vẻ sang trọng cổ điển như Musso & Frank của họ, được hỗ trợ và tiếp tay bằng hai ngôi sao điện ảnh cuối cùng còn sót lại không cần cái tên Marvel để bán phim mình đóng. (Cũng nên lưu ý là, trong khi Pitt có chuỗi phim Ocean’s 11 dưới tên mình, DiCaprio chưa từng tham gia loạt phim nào. Không ai trong hai người họ đóng phim siêu anh hùng trừ khi bạn tính một lần xuất hiện chớp nhoáng ranh ma trong Deadpool, mà Rolling Stone thì không tính.) Và với 2 tiếng 15 phút, Once Upon a Time… in Hollywood đáng được coi là tác phẩm hay nhất Tarantino từng làm.

Bạn có thể nhận thấy rằng thời lượng phim chạy dài hơn một chút, tổng cộng khoảng 2 giờ 41 phút... Điều này đưa chúng ta đến cái kết. Chúng ta đã theo dõi những kẻ dị hợm và xù xì lao vào mỗi khi có cơ hội. Một trong số họ liên tục tán tỉnh anh chàng cơ bắp do Pitt thủ vai, cho đến khi anh đưa cô ta về khu ở chung của cô ta. Nó là trang trại Spahn. Chính Charlie Manson đã dừng chân tại dinh thự trên Cielo Drive của Tate, tình cờ nằm cạnh nhà Dalton, tìm kiếm Terry Melcher. Khi phân đoạn cuối cùng của bộ phim tua nhanh từ đầu tháng 2 đến 9 tháng 8, chúng ta biết tiếp theo là chuyện gì. Những ai hâm mộ đoạn cao trào của Inglourious Basterds có lẽ sẽ không có vấn đề với màn ba. Những ai cảm thấy hơi khó chịu với cái kết của The Hateful Eight sẽ cực kỳ khó ở. Bạn được nhắc nhở định nghĩa chất của Tarantino là gì, dù là theo nghĩa tốt hay tệ. Bạn cũng có thể muốn hét vào màn hình, hoặc cảm thấy rằng cú bẻ lái, trong khi được thực hiện với nhiệt huyết đậm dấu ấn vị đạo diễn, làm suy yếu rất nhiều những gì đã đến trước đó.

Điều bạn sẽ không làm là buộc tội Tarantino không biết mình đang làm gì, bởi vì ông hoàn thành chính xác những gì ông đã đặt ra. Câu hỏi là các cưng có khoái không thôi. Nó có thể là động thái gây chia rẽ nhất trong sự nghiệp toàn những động thái như thế, nhưng các bộ phim cho phép những người đứng sau máy quay đóng vai Thượng đế. Đôi khi điều đó có nghĩa là sự báo thù và cuồng nộ dữ dội, và đôi khi điều đó có nghĩa là một sửa chữa điện ảnh. Thế giới theo Tarantino có thể khắc nghiệt và không công bằng và hại người. Nó có thể đưa bạn vào vòng xoáy đi xuống mà không lượng diễn viên quan trọng nào mang lại cho bạn cơ hội thứ hai hoặc thứ ba về cuối sự nghiệp có thể khắc phục. Nhưng thế giới của Hollywood, theo Tarantino, có thể cho phép mọi người ban phát lòng nhân từ khi họ muốn.

Ngày xửa ngày xưa ở Hollywood, một chàng trai lớn lên yêu thích những bộ phim. Anh ta có cơ hội để tạo ra chúng, và có cơ hội làm bất cứ điều gì anh ta muốn với thế giới anh ta tạo ra bên trong chúng. Và rồi anh, và một số tác phẩm của anh, sống hạnh phúc mãi về sau. Hết.