• Hollywood nói lời từ biệt với những khoản đầu tư khổng lồ từ Trung Quốc

• Trung Quốc tăng cường kiểm duyệt phim bom tấn Hollywood

• Vì sao phim Hollywood hầu như không vào được thị trường Trung Quốc mấy năm gần đây

• Trung Quốc trở thành thị trường điện ảnh lớn nhất thế giới. Hollywood sẽ chịu tác động gì?

• Thị trường Trung Quốc trở thành cơn đau đầu nhiều tỉ đôla cho Hollywood

• Tương lai cuộc tình Hollywood-Trung Quốc

Nhưng những năm gần đây, thủy triều đã thay đổi. Năm 2018, Hollywood đứng đầu bảng xếp hạng phòng vé hơn 25 kỳ cuối tuần, theo sát là những chiến thắng do Trung Quốc sản xuất, đã chinh phục 22 kỳ cuối tuần. Giờ đây, các hãng phim Hollywood đang chật vật để có được sức hút ở một nơi đã trở thành thị trường rạp chiếu lớn nhất thế giới.

Khách đi ngang qua poster quảng cáo F9 ở Bắc Kinh ngày 9/5

Trong tám tháng đầu năm 2021, các tựa phim Hollywood chỉ đứng đầu bảng xếp hạng tám lần, do chuỗi phim cao niên Fast and the Furious dẫn dắt, và hơn hai tuần bởi một phim Avatar được phát hành lại. Thị phần phòng vé Trung Quốc của Hollywood năm 2021 đã giảm xuống mức gây sốc là 9,5%, theo dữ liệu từ công ty tư vấn Artisan Gateway.

Năm nay, chỉ có hai phim Mỹ lọt vào tốp 15 phim đầu bảng xếp hạng phòng vé Trung Quốc. Ngược lại, hai phim đứng đầu phòng vé toàn cầu tính đến thời điểm hiện tại là Hi, Mom của Trung Quốc với 822 triệu đôla và Detective Chinatown 3 với 686 triệu đôla, trước F9: The Fast Saga với 681 triệu đôla.

Rance Pow của Artisan Gateway nói: “[Bỏ COVID qua một bên] năm nay sẽ là khoảng thời gian khó khăn đối với phim nhập khẩu và Hollywood nói riêng. Phim Trung Quốc được đại chúng ưa chuộng đã trở nên rất phổ biến và dẫn trước một khoảng cách khá xa.”

Nhưng trước kia đâu có như vậy. Ngành công nghiệp điện ảnh hiện đại của Trung Quốc vẫn còn tương đối non trẻ và đã lớn mạnh cùng với thị phần của Hollywood đạt 50% trong một số năm.

Poster quảng cáo Hi, Mom trong một rạp chiếu ở Thượng Hải

Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc hết sức nỗ lực kiểm soát các tựa phim Mỹ. Hệ thống kiểm soát nhập khẩu thực hiện phân bổ hạn ngạch; ba hoặc bốn mùa chính trong năm thường rào giậu riêng cho phim Hoa ngữ; và sử dụng hệ thống phê duyệt kiểm duyệt làm giảm hoạt động tiếp thị trước phát hành xuống chỉ còn vài tuần.

Chưa có một phim lớn nào của Hollywood chiếu rạp ở Trung Quốc kể từ sau A Quiet Place Part II vào ngày 28 tháng 5 và Luca ngày 20 tháng 8. Trong khi đó, các tựa phim của Disney-Marvel vẫn chưa được phát hành ở Trung Quốc kể từ sau Avengers: Endgame vào tháng 4 năm 2019. Trên thực tế, Black Widow vẫn chưa có giấy phép phát hành ở Trung Quốc.

Kể từ khi đại dịch xảy ra, nguồn cung phim Hollywood vào Trung Quốc đã yếu đi và không đồng bộ với sự phục hồi kinh tế hình chữ V của Trung Quốc bắt đầu vào giữa năm 2020. Các nguồn tin trong ngành đã nói với Variety rằng các suất hạn ngạch phim ăn chia doanh thu vẫn có sẵn — một tình huống hầu như chưa từng có tiền lệ.

Trong báo cáo cuối tháng 7, IMAX Trung Quốc chỉ ra rằng khán giả đã quay lại các rạp chiếu ở Trung Quốc, và đặc biệt là các rạp IMAX, với số lượng xấp xỉ mức độ trước đại dịch, nhưng họ đến đó vì phim nói tiếng Trung và một nhúm phim Hollywood được phép chiếu. “Việc hoãn ngày phát hành một số phim Hollywood nhất định đã ảnh hưởng đến doanh thu phòng vé phim Hollywood của IMAX,” báo cáo nói.

Khán giả xem Detective Chinatown 3 trong một rạp Imax ở Thượng Hải ngày 12/2/2021

Tuy nhiên, gián đoạn phát hành, kết hợp với thử nghiệm phát hành đồng thời rạp-trực tuyến của các hãng phim, đã khiến tất cả các tựa phim hè của Mỹ bị vi phạm bản quyền rất nhiều. Màn ra mắt yếu kém 5 triệu đôla của Luca là một ví dụ điển hình.

Thay đổi thị hiếu ở người Trung Quốc thúc đẩy sự ủng hộ phim Trung Quốc

Từ quan điểm của Hollywood mà nói thì đã có những thay đổi trong cấu trúc và khẩu vị của khán giả. Nhiều người tin rằng khi Trung Quốc xây dựng rạp chiếu ở các thị trấn và thành phố nhỏ hơn, thì họ đã hướng đến một thị trường địa phương hơn và pha loãng dân số có khả năng xem phim nước ngoài. Đồng thời, phim Trung Quốc trở nên tinh tế hơn, theo hướng bom tấn hơn, và có ngân sách lớn hơn. Được chính quyền trung ương cho phép, các nhà làm phim Trung Quốc Đại lục đã tiếp cận với những thể loại trước đó bị cấm.

Có nghĩa Hollywood không còn là nhà cung cấp duy nhất các phim hành động và khoa học giả tưởng đầy ắp hành động, hoặc phim chuỗi được xây dựng dựa trên các hình thức IP đã được chứng minh khác, chẳng hạn như truyện tranh, phim truyền hình hoặc phim bộ trực tuyến và trò chơi.

Fan xem suất chiếu trước A Quiet Place Part II trong một rạp chiếu ở Bắc Kinh ngày 27/5

Đồng thời, các phim ‘giai điệu chủ đạo’ của Trung Quốc — tinh thần dân tộc nhấn mạnh các giá trị xã hội chủ nghĩa — cũng đã nâng tầm trò chơi của họ. Xuất phát từ các hãng phim khu vực tư nhân và sử dụng các nhà làm phim tên tuổi, nhiều phim là tác phẩm cao cấp với các ngôi sao và giá trị sản xuất xuất sắc thực sự hấp dẫn khán giả.

Cuối cùng, cho dù những rắc rối gần đây của Hollywood liên quan đến COVID hay là liên quan đến hệ thống hơn, thì các hãng phim Mỹ đã phải chật vật để tham gia vào sự phục hồi đã diễn ra từ tháng 7 năm 2020 sau khi các rạp chiếu phim ở Trung Quốc đóng cửa suốt 5 tháng rưỡi.

Theo hãng nghiên cứu Gower Street Analytics có trụ sở tại Anh, sự phục hồi đã tăng tốc vào tháng 9 khi các hạn chế về sức chứa được nới lỏng từ 50% lên 75% và Trung Quốc trở thành thị trường rạp chiếu đầu tiên đạt đến hoạt động bình thường. Hoạt động được duy trì ở mức cao cho đến tháng 6 năm 2021, khi mức độ người tham dự bắt đầu giảm đáng kể so với năm 2019, một phần do phim Hollywood ít đi, sự bão hòa quá mức các phim tuyên truyền và các hạn chế ở rạp chiếu phim.

Từ trái sang: Poster phim The Battle at Lake Changjin đã dời ngày phát hành, và các phim đang chiếu Upcoming Summer và Chinese Doctors trưng trong một rạp chiếu ở Bắc Kinh ngày 27/7/2021

Chính trị sẽ ảnh hưởng đến chương tiếp theo

Điều gì xảy ra tiếp theo phụ thuộc vào một loạt các yếu tố chính trị. Khoảng thời gian loại trừ phim nước ngoài trong mùa hè vốn đã dài bất thường có thể sẽ được kéo dài cho đến sau lễ Quốc khánh 1 tháng 10. Vậy sẽ nén mọi phim Hollywood còn lại vào ba tháng cuối năm.

Những phim có thể gặp rủi ro bao gồm The Eternals của đạo diễn Chloé Zhao, bị coi là kẻ phản bội vì những bình luận trong quá khứ của cô; Shang Chi and the Legend of the Ten Rings, có lẽ Disney chưa làm hết sức để khuếch tán các cáo buộc phân biệt chủng tộc; Space Jam: A New Legacy, vì bóng rổ Mỹ tiếp tục là một chủ đề nhạy cảm sau những bình luận của quan chức NBA về Hồng Kông hồi năm 2019; và Top Gun, được coi là quảng cáo cho quân đội Mỹ.

Bất đồng chính trị Trung-Mỹ vốn đã làm tê liệt các cuộc đàm phán của ngành công nghiệp điện ảnh. Giờ đây, có khả năng, trong một động thái ăn miếng trả miếng sau các khi Mỹ chống ZTE, TikTok và Huawei, Trung Quốc có thể đang cố tình gây khó cho một trong những ngành xuất khẩu lớn nhất của Mỹ. Nhiều phim Hollywood xem ra không gây nên tranh cãi gì cũng không có sự chấp thuận hoặc ngày phát hành, bao gồm Jungle Cruise và The Suicide Squad. Bom tấn giả tưởng Dune có lợi thế là có Legendary Entertainment thuộc sở hữu của Wanda chống lưng, nhưng một số nhà bình luận trực tuyến vẫn tỏ ra lãnh đạm về triển vọng của nó.

Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings chưa có lịch phát hành ở Trung Quốc: có lẽ Disney chưa làm hết sức để khuếch tán các cáo buộc phân biệt chủng tộc

Có thể phép tính phức tạp nhất là liệu chính sách hay kinh tế sẽ dẫn dắt suy nghĩ của chính phủ Trung Quốc về ngành công nghiệp điện ảnh trong ba tháng cuối năm.

Cục Phát thanh & Truyền hình Trung Quốc được cho là đã đặt mục tiêu doanh thu phòng vé 60 tỉ nhân dân tệ (9,23 tỉ USD theo tỷ giá hối đoái hiện tại) năm nay. Con số này hầu như gần bằng 60,7 tỉ nhân dân tệ của năm 2018 và 64,3 tỉ nhân dân tệ đạt được vào năm 2019, khi các tựa phim Trung Quốc kiếm được tổng cộng 41,2 tỉ nhân dân tệ.

Kể từ tháng 6, doanh thu phòng vé lũy kế hiện đang thấp hơn 24% so với mức của năm 2019, đạt 4,93 tỉ đôla cho đến ngày 15 tháng 8. Với đợt bùng phát COVID-19 mới khiến phải phục hồi các hạn chế ở rạp chiếu phim và hoãn một số phim lớn của Trung Quốc, có vẻ mục tiêu đó hầu như nằm ngoài tầm với.

Các nhà quản lý sẽ phải quyết định xem có nên giúp các chuỗi rạp chiếu phim ở Trung Quốc bằng cách cho phép nhập khẩu phim Hollywood nhiều hơn hay không, hay liệu trong năm nhạy cảm về chính trị này, Mỹ sẽ bị loại, kể cả khi điều đó đồng nghĩa với việc doanh thu phòng vé gặp khó.

Dune có lợi thế là có Legendary Entertainment thuộc sở hữu của Wanda chống lưng, nhưng một số nhà bình luận trực tuyến vẫn tỏ ra lãnh đạm về triển vọng của nó

Một kịch bản như vậy sẽ đặt ra những câu hỏi mới ở Hollywood: nếu Trung Quốc trở thành một đối tác nay thay mai đổi, tại sao các yếu tố Trung Quốc lại cần được xem xét ở giai đoạn bật đèn xanh?