Xét hình thức phóng khoáng, tư duy hướng tới trong các tác phẩm hoạt
hình của Masaaki Yuasa, thì thật thú vị vì bộ phim mới nhất của ông,
Inu-Oh, bắt đầu bằng cách nhìn lại quá khứ.
Người đồng sáng lập studio Science Saru và là đạo diễn của
Keep Your Hands off Eizouken! và
Ride Your Wave xuyên qua nhiều thế kỷ trong phút đầu tiên của
Inu-Oh,
bắt đầu từ thời hiện đại và tua lại hàng trăm năm đến một thời điểm,
với các tòa nhà tự hủy trước mắt người xem. Phân rã rồi tái dựng lịch sử
với nhịp độ nhanh như thế mới chỉ là một hương vị của những gì sắp xảy
ra: Bộ phim gói gọn rất nhiều vào thời lượng cô đọng.
Tomona bắt đầu hành trình đơn độc làm nhạc công tỳ bà mù lang thang, lưu giữ những câu chuyện về Heike qua bài hát
|
Khám phá ngụy lịch sử ẩn của nghệ thuật và chủ nghĩa độc tài,
Inu-Oh
phát hiện háo hức mà u uất điểm giao thoa và xung đột của hai yếu tố
này. Đó là một vở opera rock khoa trương, ảo giác, nhưng giữa bao nhiêu
động năng đó, Yuasa ngẫm nghĩ những câu chuyện mất đi khi các thực thể
xã hội có tính kiểm soát hơn nỗ lực kiểm soát cách sáng tạo và phân phối
nghệ thuật.
Yuasa đã từng thực hiện các phân cảnh âm nhạc rồi: ảo giác dục vọng trong
Mind Game, hài kịch sân khấu mở rộng trong
The Night Is Short, Walk on Girl, nhìn lại người thân đã mất trong
Ride Your Wave. Song, mặc dù dấu vết của những dự án quá khứ này được cảm nhận xuyên suốt
Inu-Oh,
bộ phim vẫn mang lại cảm giác mới mẻ và sáng tạo khi tập trung những
điều kỳ quặc của đạo diễn vào việc xét lại lịch sử tràn ngập niềm vui
lẫn nỗi bi thảm.
Dựa trên tiểu thuyết của Hideo Furukawa, bộ phim
lấy bối cảnh Nhật Bản thế kỷ 14 trong thời kỳ Muromachi, điêu tàn sau
Chiến tranh Genpei năm 1180-1185. Khi gia tộc Ashikaga nhẫn tâm bảo vệ
quyền lực, đã lặng lẽ chôn vùi gia tộc Heike bằng cách kiểm soát lịch sử
và kiểm duyệt những câu chuyện về gia tộc này.
Anh sớm gặp Inu-Oh, một kẻ bị xã hội ruồng bỏ, giấu mặt sau mặt nạ hồ lô
|
Trong một lần lặn ngoài biển khơi tìm kho báu Heike, cậu bé
Tomona, một trong hai vai chính của bộ phim, đã tìm thấy món đồ tạo tác
mang đến tai họa. Tomona mất cha và thị lực ngay sau đó, và chẳng bao lâu mẹ
anh cũng chết vì đau buồn. Tomona bắt đầu hành trình đơn độc làm nhạc
công tỳ bà mù lang thang, lưu giữ những câu chuyện về Heike qua bài hát.
Anh sớm gặp Inu-Oh (tạm dịch là “Khuyển Vương” — lần đầu tiên người xem
nhìn thấy anh là cảnh anh đang ăn cùng những con chó), một đứa trẻ sinh
ra với lời nguyền không rõ nguồn gốc, bị xa lánh vì vẻ ngoài của mình.
Inu-Oh giấu mặt sau mặt nạ hồ lô. Lấy cảm hứng từ những truyền
thuyết mơ hồ xung quanh một nghệ sĩ biểu diễn Noh có thật có tên đó, bộ
phim mở rộng dựa trên thông tin hiếm hoi và tưởng tượng Inu-Oh là một kẻ
bị xã hội ruồng bỏ, thành tựu có thật của họ bị loại khỏi ghi chép lịch
sử.
Lần đầu gặp nhau, ngay lập tức hai người cảm nhận ý
nghĩa vì cách Yuasa sử dụng góc nhìn chủ thể. Trước khi Tomona và Inu-Oh
gặp nhau, cách nhìn của họ được đưa vào cảnh quay đối chiếu. Thể hiện
cái nhìn qua lỗ của Inu-Oh chạy đua băng đường phố và trên các mái
nhà, gây kinh hoàng cho người xem. Đó là một màn trình diễn quái dị châm
biếm, khi anh cam chịu bị tẩy chay bằng cách nghiêng về hành vi xa
lánh. Tomona tĩnh tại hơn. Việc anh thích nghi với tình trạng mù lòa
được miêu tả bằng những nét vẽ sơn dầu, rộng. Âm thanh và cảm nhận mưa
và các tăng nhân tỳ xuất hiện bằng ảnh cắt bóng mơ hồ qua các giác quan
của Tomona, khi Yuasa tìm thấy chút khả năng âm nhạc trong các hoạt động
hằng ngày, chú ý cẩn thận đến những chi tiết vụn vặt trong cuộc sống
của con người.
Inu-Oh kết hợp kịch Noh với trải nghiệm văn hóa đại chúng đương đại hơn
|
Đó là minh chứng ban đầu cho sức mạnh của cách kể chuyện bằng hình ảnh,
ngay cả trong không khí âm nhạc hưng phấn của bộ phim. Và sau đó, chúng
ta thấy sự phấn khích của cả hai nhân vật khi truyền tải quan điểm của
họ cho người khác, sử dụng nghệ thuật của họ để miêu tả cách họ nhìn thế
giới. Họ học hỏi lẫn nhau — Tomona tiếp nhận một số tinh thần ngông
cuồng của Inu-Oh, trong khi Inu-Oh tiếp thu sự nhạy cảm của Tomona. Tăng nhân tỳ bà lang thang thời đó thường trình diễn những câu chuyện về
Heike, nhưng cùng nhau, cả hai đã tái hiện và phục hồi xu hướng này. Mỗi
khi gặp linh hồn của những người Heike đã khuất, họ sẽ tìm thấy những
câu chuyện mới để kể.
Họ tìm thấy mục đích trong việc ca hát và
biểu diễn câu chuyện của các thành viên trong gia tộc này với phong cách
điện tử mới, và bộ phim nhanh chóng chuyển sang tiền đề thú vị: Nếu cơn
cuồng Beatle xảy ra cách đây 600 năm thì như thế nào? Yuasa và biên kịch
Akiko Nogi tưởng tượng ra hai phản ứng ngoại cỡ đối với sự nổi tiếng
của Inu-Oh và Tomona: Công chúng trở nên cuồng nhiệt và chính quyền trở
nên nghi ngờ, lo sợ tính lật đổ, đặc biệt là khi âm nhạc bắt đầu lan
truyền lịch sử mà chính quyền đã chủ ý đàn áp. Nhưng xử lý sức nặng của
lịch sử bao nhiêu thì
Inu-Oh cũng tuyệt đối đam mê trình diễn bấy nhiêu.
Khi bộ phim tái hiện kịch tính lịch sử thành nhạc kịch, Inu-Oh và
Tomona tái tạo mình thành những ngôi sao nhạc rock của kịch Noh
|
Là đạo diễn, Yuasa nổi tiếng với tính linh hoạt co giãn ly kỳ của các
nhân vật, và tìm kiếm cùng một loại tự do hoan hỉ mà Inu-Oh và Tomona
đang khám phá. Trong
Inu-Oh, Yuasa và Nogi giải phóng nghệ thuật giải trí miễn phí truyền thống Nhật Bản ra khỏi những kỳ vọng của truyền thống.
Inu-Oh
kết hợp kịch Noh với trải nghiệm văn hóa đại chúng đương đại hơn.
Inu-Oh hát ở những nốt cao xuyên thấu (do Avu-chan của ban nhạc Queen
Bee cung cấp) và Tomona bổ sung cho anh giọng hát mãnh liệt, dữ dội
không kém (của diễn viên Mirai Moriyama). Tiếng đàn guitar điện thay thế
các nhạc cụ truyền thống, và hai người đàn ông đã hoàn thành màn trình
diễn trên sân khấu với nghệ thuật biểu diễn kiểu Freddie Mercury: Một
bài hát chuyển sang nhịp điệu của
We Will Rock You, trong khi một bài hát khác, có tên
Dragon Commander, mô phỏng ca từ dồn dập và phần hòa âm phối khí của
Bohemian Rhapsody.
Thay
vì ca vũ nhạc kinh điển, các phân cảnh âm nhạc của bộ phim trông như
màn biểu diễn đương đại, hoàn chỉnh bằng trình diễn ánh sáng, sự
tham gia của đám đông và thậm chí cả những nhân viên bảo vệ mặc đồ đen.
Ngoài các bài hát, phần còn lại của nhạc phim vẫn duy trì nhịp vui tươi
này, khi nghệ sĩ chơi nhạc cụ kiêm nghệ sĩ xoay bàn đĩa Yoshihide Otomo
đưa các âm sắc điện tử vào thời phong kiến.
Tính cách điệu tập trung vào vẻ đẹp, khi máy quay chiêm ngưỡng
Tomona — bây giờ là Tomoari — và hình thể uyển chuyển, rắn chắc cùng
những động tác xoay người đầy khiêu khích khiến anh trở thành biểu tượng
tình dục cho đám đông gào rú
|
Khi bộ phim tái hiện kịch tính lịch sử thành nhạc kịch, Inu-Oh và Tomona
tái tạo mình thành những ngôi sao nhạc rock của kịch Noh. Tomona gảy
đàn tỳ bà sau lưng như Jimi Hendrix, hoặc xoay người như Elvis trong bộ
lễ phục tăng nhân tỳ bà được cải biên cho giống quần ống loe và áo cổ
chữ V sâu của bộ áo liền quần màu thạch anh mang tính biểu tượng của Ông
Hoàng Nhạc Rock. Sau đó, anh làm đám đông say mê và khiến các lãnh chúa
bối rối vì phong cách thời trang ái nam ái nữ của mình.
Miêu tả
phản ứng của đám đông cũng sai niên đại, khi nông dân nhảy breakdance và
thậm chí nhảy qua một đường tàu Soul Train. Trong khi đó, ở nơi mà
Inu-Oh từng bị coi thường và sợ hãi vì ngoại hình, thì tư cách nghệ sĩ
của anh khiến chính cùng những phẩm chất đó được tôn sùng và thần thoại
hóa. Và khi âm nhạc của họ xoa dịu những linh hồn Heike chưa yên nghỉ mà
họ giao tiếp, cơ thể của Inu-Oh cũng biến đổi.
Thay vì ca vũ nhạc kinh điển, các phân cảnh âm nhạc của bộ phim
trông như các màn biểu diễn đương đại, hoàn chỉnh bằng trình diễn ánh
sáng
|
Tuy Yuasa phóng tay trong hình dạng khác thường của Inu-Oh, động tác
khiêu vũ phi thường, và giọng hát thiên thần, ông cũng dấn vào công việc
hậu cần kỹ thuật và hiệu ứng của các buổi hòa nhạc đến mức quá trình có
cảm giác hoàn toàn chân thực. Ông dẫn dụ khán giả tìm kiếm điều kỳ
diệu, như thể họ đang xem một màn trình diễn thực sự. Đó là hiệu ứng ảo
ảnh đích thực sững sờ cho bộ phim cảm giác nhập vai hơn nữa. Đó chính là
cách
Inu-Oh quan tâm sâu sắc các kết cấu và cách nhìn khác
nhau trong lịch sử, thể hiện qua việc kết hợp tranh cổ điển, và thậm chí
là tựa đề của bộ phim xuất hiện từng miếng chắp vá trên màn ảnh, mô
phỏng bộ quần áo vải vụn tự ráp sờn rách của Inu-Oh.
Yuasa lắp
ráp bộ phim thông qua các loại hình truyền thông hỗn hợp, khám phá không
gian với hoạt hình vi tính 3D hoặc hình ảnh hoạt hình nổi rõ hẳn. Các
màn trình diễn sân khấu không phải là trọng tâm duy nhất của bộ phim —
có xen chút kinh dị kiểu kẻ giết người khi một nhân vật bí ẩn rình rập
và giết các tăng nhân tỳ bà lang thang, và thậm chí là trải nghiệm thoát
xác sẽ khiến một số người nhớ lại
2001: A Space Odyssey.
Yuasa lắp ráp bộ phim thông qua các loại hình truyền thông hỗn hợp
|
Cũng có những điểm đồng điệu với
Devilman Crybaby của Yuasa,
trong mối quan hệ thân thiết giữa Inu-Oh và Tomona và diễn xuất linh
hoạt giới tính, ghi điểm ngang bằng với khám phá chủ nghĩa bài ngoại
của
Devilman Crybaby. Nhưng thay cho sự xuất hiện lập dị, ở thế giới khác của Akira và Ryo trong
Devilman, được Taiyo Matsumoto (luôn đồng hành với sự nhạy cảm của Yuasa, từ lần hợp tác trước đây của họ trong
Ping Pong: The Animation) thiết kế, có cảm giác các nhân vật trong
Inu-Oh
là những con người vừa được cách điệu hóa vừa có phần thô kệch. Tính
cách điệu tập trung vào vẻ đẹp, khi máy quay chiêm ngưỡng Tomona — bây
giờ là Tomoari — và hình thể uyển chuyển, rắn chắc cùng những động tác
xoay người đầy khiêu khích khiến anh trở thành biểu tượng tình dục cho
đám đông gào rú.
Hai nhạc sĩ cũng là nhân chứng cho một lịch sử bị che giấu và có chút cảm giác bi thảm vì
Inu-Oh
kể chuyện của người chết. Mặc dù Yuasa đẩy nghệ thuật chống lại một
chính phủ áp bức, bộ phim không ngây thơ về giới hạn trần của sự thẳng
thắn. Có cảm giác cái kết luận rằng tính lật đổ của hai nhân vật là để
chống đối sự bảo thủ đã bị bỏ qua. Đó vừa là lời tái bút bi thảm cho sự
kết thúc thời Heike cai trị, vừa có lẽ là suy ngẫm của Yuasa về tác động
mà tác phẩm của ông sẽ để lại, khả năng là gieo suy nghĩ vấn vương cho
bất kỳ nghệ sĩ nào. Bộ phim phát chiếu đầu và cuối câu chuyện hình ảnh
các tăng nhân tỳ bà và người kể chuyện bị giết, những nhánh lịch sử bị
cắt bỏ một cách thô bạo bởi những người muốn định hình lại sản phẩm cuối
cùng.
Hai nhạc sĩ cũng là nhân chứng cho một lịch sử bị che giấu và có chút cảm giác bi thảm vì Inu-Oh kể chuyện của người chết
|
Nhưng dẫu vậy
Inu-Oh vẫn có một chút lạc quan, trong hành động
của các nghệ sĩ sống cho chính mình, trong sự bất tử của việc tạo ra tác
phẩm để lại lâu dài, những câu chuyện phát triển vượt quá người sáng
tạo và vượt ra ngoài sự kiểm soát áp bức của bất kỳ ai.
Dịch: © Yên Khuê @Quaivatdienanh.com
Nguồn: Polygon