Hiện thực mới này đã được nhấn mạnh khi Colin Trevorrow đột nhiên bị loại khỏi dự án Star Wars: Episode IX vì khác biệt sáng tạo; rồi Lucasfilm thông báo J.J. Abrams, đã đạo diễn Star Wars: The Force Awakens, đảm nhận việc chỉ đạo.

Đạo diễn Colin Trevorrow là đạo diễn mới nhất trong những vụ 'ly dị' của Lucasfilm năm nay

Từng có thời việc thay một người như Trevorrow - do Steven Spielberg tự tay lựa chọn để chỉ đạo Jurassic World năm 2015, một thành công trị giá 1,67 tỉ đôla - sẽ là tin tức gây động đất. Nhưng Lucasfilm hiện có tỷ lệ ly dị cao nhất trong ngành. Trong hai năm vừa qua, đồng đạo diễn Phil Lord và Chris Miller bị loại khỏi bộ phim về Han Solo vốn đã tiến sâu vào quá trình sản xuất; Tony Gilroy được đưa về để hỗ trợ việc mở rộng các cảnh quay lại cho Rogue One của Gareth Edwards và Josh Trank văng ra khỏi bộ phim ăn theo Star Wars do anh lên kế hoạch.

Như Armando Iannucci đã nhận xét châm biếm khi giới thiệu bộ phim hài đen tối The Death of Stalin của ông tại Liên hoan phim Toronto, rằng làm đạo diễn một bộ phim Star War gợi lên nỗi bất định mất hết tự tin theo sau cái chết của Stalin: "Hết ngày này sang ngày khác bạn không biết chuyện gì sẽ xảy ra với mình."

Mà đâu chỉ có Star Wars. Nhiều năm qua, một số lượng lớn chưa từng thấy các nhà làm phim, bao gồm Edgar Wright, Patty Jenkins, Michelle MacLaren, Tim Miller, Ben Affleck, Seth Grahame-Smith, Rick Famuyiwa và Cary Fukunaga, hoặc bỏ đi hoặc bị hất cẳng ra khỏi những bộ phim rất được trông đợi ở đủ giai đoạn phát triển khác nhau, hầu hết đều viện dẫn lý do "khác biệt sáng tạo".

J.J. Abrams tiếp quản vai trò đạo diễn Star Wars: Episode IX

Chắc chắn, có làm phim là có chuyện các đạo diễn từ bỏ - hoặc bị từ bỏ - các dự án; những phim như Gone With the Wind và The Wizard of Oz trên đường đến với vinh quang điện ảnh đã chứng kiến những nhà chỉ đạo ban đầu bị thay thế. Nhưng chưa bao giờ có quá nhiều chuyện thay người ở các dự án lớn như vậy trong thời gian ngắn như vậy. Và, không phải ngẫu nhiên, gần như tất cả những phim đó đều tập trung vào những tay chơi quyền lực tối thượng: siêu anh hùng.

Trong một ngành công nghiệp phụ thuộc tài chính vào một nhúm phim chưa bao giờ ít đến như thế, các nhà điều hành hãng phim ngày càng hết muốn chấp nhận may rủi và ngày càng sẵn lòng tạo ra những thay đổi lớn nếu cần thiết, ngay cả khi những nước đi đó tạo ra các tít tin xấu xí hoặc những lần quay lại tốn kém. Khi hàng trăm triệu đôla ở phòng vé và các công việc kinh doanh ăn theo bị đe dọa, thì không ai là không thể thay thế.

"Khi nói về một bộ phim thương hiệu toàn cầu, chẳng hạn phim Marvel, các nhà điều hành hãng phim trở nên giống nhà quản lý thương hiệu hơn - họ tham gia mạnh vào dự án,” Chris Silbermann, quản lý đối tác tại hãng đại diện nhân tài ICM Partners, nói. "Bạn đang làm việc cho ‘người đó’ – và tôi không có ý miệt thị đâu đấy. Có rất nhiều điều tốt đẹp đi kèm với chuyện này. Bạn có được ngân sách, sự chú ý, tai tiếng và thù lao. Nhưng rõ ràng bạn đang làm việc với [tài sản trí tuệ], nhân vật và vũ trụ của ai khác. Và kèm theo là những quy tắc khác."

Patty Jenkins (phải) đang chỉ đạo Chris Pine và Gal Gadot trên trường quay Wonder Woman, bộ phim thành công đình đám hè năm nay, cũng là kết thúc có hậu cho nữ đạo diễn sau khi phải rời bỏ Thor: The Dark World

Đối với nhà làm phim, hấp thụ những quy tắc đó có thể là một trải nghiệm bực bội và đôi khi nhục nhã. "Tôi đã học được rằng, bất kể bạn có sức thuyết phục như thế nào hay bạn có ý tưởng tuyệt vời đến đâu, những hãng phim này có trách nhiệm ‘khủng’ với rất nhiều người,” Jenkins nói với The Times về kinh nghiệm của cô khi bỏ qua Thor: The Dark World của Marvel. “Thật đau lòng vì đó là một bộ phim mà tôi hằng muốn làm."

Cuối cùng, Jenkins nói, chia tay là "đúng cho tất cả mọi người", và, trong trường hợp của cô, câu chuyện đã kết thúc có hậu. Cô chuyển sang chỉ đạo bộ phim Wonder Woman của mùa hè này, tiếp quản từ MacLaren, đã rời dự án vào năm 2015 do – bạn đoán đúng rồi – "khác biệt sáng tạo".

Nhà làm phim người Anh Edgar Wright có một trải nghiệm bầm dập tương tự như vậy khi, năm 2014, anh rời bộ phim Ant-Man của Marvel sau hơn một thập niên triển khai. "Đến khi còn tám tuần lễ nữa là khởi quay thì họ muốn làm nháp với người khác,” Wright nói với The Times hồi tháng 6. "Khi bạn làm biên kịch-đạo diễn cho một bộ phim đã tám năm, chuyện như thế thật khó đỡ."

Đạo diễn Edgar Wright, giữa, không thể xem Ant-Man. Anh chụp ảnh với dàn diễn viên Baby Driver: Jamie Foxx, Lily James, Jon Hamm, Eiza Gonzalez và Ansel Elgort

Wright tiếp tục làm Baby Driver, bộ phim thành công bất ngờ hè năm nay, nhưng cho đến tận bây giờ, mặc dù có một dòng ghi công trên Ant-Man, anh vẫn không thể nào bắt mình xem phim đó nổi.

Với các hãng phim, việc nuôi dưỡng mối quan hệ tốt với nhà làm phim vẫn rất quan trọng; các đạo diễn một thời làm phim độc lập Bryan Singer và Christopher Nolan, theo thứ tự lần lượt, đã hồi sinh thể loại siêu anh hùng với X-Men và Batman Begins. Tuy nhiên, đánh trúng điểm ngọt như thế rất khó, và nếu một công ty như Walt Disney đóng ở Burbank, sở hữu Lucasfilm, Marvel và Pixar, nghĩ rằng một dự án đang đi sai hướng, tầm nhìn của đạo diễn có thể cần phải bị hy sinh để giữ lấy thương hiệu toàn năng.

"Họ sẽ phản ứng rất nhanh để ngăn ngừa một quả bom xịt," Jason Moser, chuyên gia phân tích của Motley Fool, nói. “Bạn tới đó làm đạo diễn và bạn biết mình sẽ cung cấp thứ Disney muốn – bằng không họ sẽ tìm ai khác làm."

Đạo diễn Josh Trank đã chứng kiến sự nghiệp của anh chệch khỏi đường ray gần như chỉ qua một đêm vào năm 2015 khi anh văng ra khỏi bộ phim ăn theo Star Wars mà anh đã gắn bó

Khi sức mạnh của phim chuỗi bắt đầu vượt trội hơn sức mạnh của nhà làm phim, các nhà điều hành hãng phim ngày càng trở thành những nhà làm phim tương đối chưa được kiểm chứng, những người thường xuyên bị đày đọa bởi các thế lực quyền lực hơn bất cứ thứ gì họ từng đối phó. Trong một câu chuyện cảnh giác có lẽ là ớn lạnh nhất dành cho các nhà làm phim nào khám phá địa hình mới, đạo diễn Trank – ngôi sao đang lên sau tác phẩm đạo diễn đầu tay Chronicle năm 2012 – đã chứng kiến sự nghiệp của anh chệch khỏi đường ray gần như chỉ qua một đêm vào năm 2015 khi anh văng ra khỏi bộ phim ăn theo Star Wars mà anh đã gắn bó. Mặc dù Trank công khai tuyên bố rằng đó là quyết định của anh, nhưng nhanh chóng xuất hiện tin tức cho thấy Lucasfilm đã đẩy anh khỏi bộ phim vì lo ngại về cách làm của anh trong quá trình tạo ra siêu anh hùng thất bại Fantastic Four.

Trank nói với The Times trong một phỏng vấn không lâu sau khi rời khỏi phim Star Wars: "Thoạt tiên, tôi bảo, ‘tôi không nói gì đâu vì sẽ chuyện ầm lên.’ Nhưng người ta quá háo hức muốn chọc ngoáy.” Tổn thương với trải nghiệm đó, Trank nói anh muốn phim tiếp theo của mình nhỏ hơn và "dưới tầm radar"; anh đang chuẩn bị cho một phim về những ngày cuối cùng của Al Capone.

Với các dự án có ngân sách khiêm tốn hơn và ít tiếng tăm hơn, đạo diễn vẫn giữ được mức độ kiểm soát cao. "Đây vẫn là phim của đạo diễn, và nếu bạn đang xem một phim của Sofia Coppola hoặc một Moonlight, rõ ràng đó là những bộ phim của đạo diễn," Silbermann nói. Và các hãng phim vẫn thích những phim mang tính sáng tạo gai góc của đạo diễn như sử thi thành công vang dội về Thế chiến hai Dunkirk của Nolan, được Warner Bros. bỏ vốn và phát hành, hay phim tâm lý ly kỳ lập dị Mother! của Darren Aronofsky, do Paramount phát hành.

Đạo diễn Michelle MacLaren tham dự buổi chiếu ra mắt The Deuce tại SVA Theater, thành phố New York ngày 7/9/2017

Lo lắng về áp lực và thỏa hiệp, những điều có thể đi kèm với ngân sách lớn hơn và các thương hiệu đã có trước, một số nhà làm phim chọn cho mình phim nhỏ hơn và cá nhân hơn. Những người khác được truyền hình hoặc các dịch vụ streaming hút lấy, ở đó họ được trao quyền tự do sáng tạo nhiều hơn. Sau khi rời Wonder Woman, MacLaren làm phim bộ truyền hình Westworld và The Deuce cho HBO, trong khi Fukunaga – từ bỏ bộ phim kinh dị It chỉ vài tuần trước khi phim khởi quay – đã làm các dự án cho đài TNT và Netflix.

Một trong những đạo diễn trường phái cổ điển cuối cùng làm việc trong địa hạt hãng phim, nhà làm phim người Mexico Guillermo del Toro đã góp phần tạo ra những phim quy mô lớn, như Hellboy và Pacific Rim. Tuy nhiên, vị đạo diễn – mà nhiều ‘fan’ Star Wars lâu nay vẫn hy vọng sẽ xử lý một phim trong chuỗi này – cũng đã rời bỏ những dự án khổng lồ. Năm 2010, điên tiết vì việc sản xuất bị hoãn liên tục, ông đã thôi đạo diễn The Hobbit sau hai năm làm việc cho dự án này.

Phim mới của Del Toro, The Shape of Water, câu chuyện cổ tích ám ảnh dành cho người lớn có kinh phí 19,5 triệu đôla.

Michael Stuhlbarg, Michael Shannon, đạo diễn/biên kịch/nhà sản xuất Guillermo del Torro và David Hewlett trên trường quay The Shape of Water

Tại Liên hoan phim Telluride, nơi bộ phim nhận được những lời khen ngợi nhiệt liệt, Del Toro nói với tờ Times, "Tôi cho rằng tiền lấy đi sự tự do. Nhiều tiền hơn, ít tự do hơn."