Đài Loan bắt đầu bước vào thời kỳ phát triển kinh tế nhanh chóng và vô cùng bất ổn, với những xung đột giữa các tầng lớp khác nhau trong xã hội và khoảng cách giàu nghèo ngày càng tăng ngày càng rõ rệt.

Bạch Nhuận Âm trong vai Liêu Giới (trái) và Lưu Quán Đình trong vai Liêu Thái Lai trong một cảnh phim Old Fox, do Tiêu Nhã Toàn đạo diễn. Ông hy vọng thông điệp về lòng vị tha và lòng tham của bộ phim sẽ gây được tiếng vang ngày nay

Thời đại này làm bối cảnh cho Old Fox, bộ phim mới nhất của đạo diễn Đài Loan Tiêu Nhã Toàn đã thắng bốn giải Kim Mã tại lễ trao giải lần thứ 60 năm 2023, bao gồm đạo diễn xuất sắc nhất.

Bộ phim kể câu chuyện cậu bé 11 tuổi Liêu Giới (Bạch Nhuận Âm) và người cha góa vợ 38 tuổi của cậu, Liêu Thái Lai (Lưu Quán Đình), làm bồi bàn và sống trong cảnh nghèo khó.

Hai cha con mơ ước mua được một chỗ ở riêng, nhưng khi giấc mơ của họ dường như đã nằm trong tầm tay thì giá nhà lại tăng lên.

Chủ nhà của họ, Tạ lão bản (Trần Mộ Nghĩa) — có biệt danh là Lão Hồ Ly vì tàn nhẫn và xảo quyệt — nhìn thấy quá khứ của mình trong sự chán nản và tuyệt vọng của Liêu Giới và có cảm tình với cậu bé.

Trần Mộ Nghĩa trong vai Lão Hồ Ly

Ông khuyên cậu bé đừng thấu cảm và phải lợi dụng sự bất bình đẳng, trong khi cậu bé 11 tuổi cầu xin ông bán cho cha mình một chỗ ở.

Do đó, bắt đầu cuộc xung đột về đạo đức và nguyên tắc — giữa sự đồng cảm và thờ ơ, lòng vị tha và lòng tham — mà Liêu Giới phải vật lộn để xác định xem em nên đứng về phía nào.

Đối với Tiêu Nhã Toàn, Old Fox là bài học dành cho hai đứa con của anh.

“Tôi thực sự muốn cho các con tôi hiểu quan điểm của tôi về thế giới,” đạo diễn nói trong cuộc phỏng vấn với South China Morning Post tại Liên hoan phim quốc tế Hồng Kông hồi tháng 4 năm nay.

Hai cha con mơ ước mua được một chỗ ở riêng, nhưng khi giấc mơ của họ dường như đã nằm trong tầm tay thì giá nhà lại tăng lên

“Trước đây, bố mẹ tôi dùng cách của họ để cho tôi biết về thế giới, nhưng thế giới đang thay đổi. Những gì bố mẹ đã dạy tôi trước đây, tôi không thể thẳng thừng bảo con tôi làm tương tự. Tôi phải phát triển một phương pháp mới.”

Quả thực, bộ phim phát triển dựa trên sự căng thẳng và mơ hồ, và bài học mà nó đưa ra không rõ ràng.

Tiêu Nhã Toàn nói, hồi những năm 1980, nói đến tiền bạc thì mọi người ở Đài Loan đều gặp rắc rối và phải đương đầu với sự thay đổi các giá trị do bùng nổ kinh tế gây ra.

“Bên cạnh rất nhiều nhóm thiệt thòi xuống đường biểu tình, rất nhiều quy định về kinh tế, đầu tư đã thay đổi. Cũng trong thời gian đó, thị trường chứng khoán trở nên phát triển hơn,” anh nói.

Lão Hồ Ly nhìn thấy quá khứ của mình trong sự chán nản và tuyệt vọng của Liêu Giới và có cảm tình với cậu bé

“Trước đây, nếu bạn làm việc chăm chỉ hơn tôi, bạn có thể có nhiều tiền hơn tôi, bởi vì sự giàu có và sức lao động của bạn nhìn chung tỷ lệ thuận với nhau.

“Nhưng sau năm 1987, tất cả đã thay đổi, bởi vì bạn có thể trở nên giàu có thực sự, không phải nhờ làm việc chăm chỉ mà nhờ cổ phiếu hoặc biết thông tin nên đầu tư vào đâu.

“Nếu bạn không có cả hai thứ đó thì khó mà giàu dù bạn làm việc chăm chỉ. Sự giàu có trở nên bất công và khoảng cách giàu nghèo ngày càng rộng hơn.

“Vào thời điểm đó, Đài Loan chưa sẵn sàng đối mặt với những thay đổi này nên rất nhiều chuyện không còn như xưa đã xảy ra và người dân không biết phải đối mặt với những mâu thuẫn này như thế nào.”

Mặc dù Old Fox lấy bối cảnh trong quá khứ, nhưng đề cập các vấn đề đời thường — giai cấp, chênh lệch giàu nghèo, các mối quan hệ xã hội — khiến bộ phim có cảm giác đương thời và dễ hiểu. Tất nhiên, nhờ diễn viên nhí được yêu mến Bạch Nhuận Âm thủ vai Liêu Giới

Hồi ấy Tiêu Nhã Toàn là sinh viên đại học ở độ tuổi 20 và nhớ lại những cuộc thảo luận kéo dài và sôi nổi về cổ phiếu và tiền bạc với gia đình.

“Gia đình tôi không giàu có. Thực ra chúng tôi khá nghèo và chúng tôi đã gặp rất nhiều vấn đề như vậy — liệu chúng tôi có nên mua cổ phiếu từ người khác không? Nhưng chúng tôi không có tiền nên nếu muốn mua cổ phiếu, chúng tôi sẽ phải bán nhà.”

Ông kể rằng mẹ ông kiên quyết không bán căn nhà của gia đình. “Bà nói, ‘Sao ta có thể bán căn nhà của mình?’ Khác nào đánh bạc. Nếu không có tiền, cả nhà cũng sẽ không còn nơi để ở.

“Điều đó thực sự để lại ấn tượng trong tôi.

Gia đình Tiêu Nhã Toàn đã không nhảy lên chuyến tàu làm giàu mà chọn đi theo sự dẫn dắt của mẹ ông. Sự trung thực và lòng vị tha của bà đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhân vật Liêu Thái Lai

“Cuối cùng, chúng tôi đã không nhảy lên chuyến tàu làm giàu. Chúng tôi đã không trở nên giàu có và vì vậy mà thực ra chúng tôi trở nên nghèo hơn vì mọi người khác đều trở nên giàu có.”

Hồi đó, gia đình Tiêu Nhã Toàn đã chọn đi theo sự dẫn dắt của mẹ ông, sự trung thực và lòng vị tha của bà đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhân vật Liêu Thái Lai.

“Mẹ tôi dạy chúng tôi quan tâm đến người khác, nghĩ cho người trước và đừng nghĩ cho bản thân trước,” ông nói. “Ba mươi năm trước, không ai thấy điều này là sai — mọi người đều như vậy.

“Tôi sẽ đặt bạn lên hàng đầu và bạn sẽ đặt tôi lên hàng đầu, cho nên nghĩ như vậy vào thời điểm đó là cách suy nghĩ đúng đắn.

Lưu Quán Đình trong vai Liêu Thái Lai (trái) và Trần Mộ Nghĩa trong một cảnh phim

“Tôi khá giống mẹ. Vào thời điểm đó, tôi không thích chứng khoán. Tôi cảm thấy đó là cờ bạc. Tôi cảm thấy bạn phải trung thực, làm việc chăm chỉ và tiết kiệm.

“Nhưng 30 năm sau — hôm nay — suy nghĩ này có lẽ không đúng. Nếu tôi luôn đặt bạn lên hàng đầu và không tự bảo vệ mình, trong xã hội ngày nay sẽ không có kết quả tốt,” Tiêu Nhã Toàn nói.

Mặc dù Old Fox lấy bối cảnh trong quá khứ, nhưng đề cập các vấn đề đời thường — giai cấp, chênh lệch giàu nghèo, các mối quan hệ xã hội — khiến bộ phim có cảm giác đương thời và dễ hiểu.

Tất nhiên, nhờ diễn viên nhí được yêu mến Bạch Nhuận Âm, mà Tiêu Nhã Toàn đánh giá rất cao, thủ vai Liêu Giới.

Tiêu Nhã Toàn đã sớm quyết định chọn Lưu Quán Đình vào vai Liêu Thái Lai

“Tất cả chúng tôi đều bảo cậu ấy là thần đồng, bởi vì mới năm sáu tuổi, cậu bé đã xuất sắc trong tất cả các bộ phim mình tham gia,” Tiêu Nhã Toàn nói.

Tiêu Nhã Toàn đã sớm quyết định chọn Lưu Quán Đình, mà anh từng làm việc trước đó trong một bộ phim ngắn, vào vai Liêu Thái Lai; sau đó đạo diễn đã chọn Trần Mộ Nghĩa, diễn viên truyền hình là chủ yếu, vào vai Lão Hồ Ly sau khi xem ông trong một số bộ phim học sinh.

Ngoài Tiêu Nhã Toàn đoạt Kim Mã đạo diễn xuất sắc nhất, Trần Mộ Nghĩa cũng thắng giải nam diễn viên phụ xuất sắc nhất cho vai diễn của mình.

Bộ phim phát triển dựa trên sự căng thẳng và mơ hồ, và bài học mà nó đưa ra không rõ ràng

“Tôi nghĩ đạo diễn nào cũng hy vọng nhận được một giải thưởng diễn xuất, bởi giải thưởng diễn xuất là sự khích lệ lớn lao,” Tiêu Nhã Toàn nói. “Cho thấy đạo diễn đã xử lý tốt việc tuyển chọn diễn viên — tất nhiên là phải dựa trên công việc của chính diễn viên, nhưng bạn cũng được ghi nhận vì đã hướng dẫn diễn viên thể hiện nhân vật.”

Đạo diễn hy vọng Old Fox có thể thu hút được khán giả bên ngoài Đài Loan, và những người ở Hồng Kông và xa hơn nữa sẽ thấy cuốn hút bởi chủ đề của bộ phim.

“Tôi không muốn đây chỉ là một bộ phim Đài Loan,” Tiêu Nhã Toàn nói. “Khi tôi chiếu nó tại Liên hoan phim quốc tế Tokyo, tôi cũng lo lắng điều này. Liệu khán giả Nhật Bản có cảm nhận được bộ phim không?

Tiêu Nhã Toàn với giải đạo diễn xuất sắc nhất cho Old Fox tại Lễ trao giải Điện ảnh Kim Mã lần thứ 60 ở Đài Bắc, ngày 25 tháng 11 năm 2023

“Sau khi chiếu, tôi thấy phản ứng khá nồng nhiệt nên tôi thở phào — chỉ vì là câu chuyện Đài Loan, không có nghĩa là không gây được tiếng vang với khán giả. Tôi hy vọng điều tương tự xảy ra ở Hồng Kông — phim gây được tiếng vang với khán giả.”